Binitarianism là gì?

Trong hành trình đức tin, việc tìm hiểu và nhận biết bản tính của Đức Chúa Trời là điều cốt yếu. Khi nói đến giáo lý về Đức Chúa Trời, hầu hết Cơ Đốc nhân đều quen thuộc với thuyết “Tam Nhất” (Trinitarianism) – giáo lý chính thống dạy về Đức Chúa Trời Ba Ngôi: Cha, Con (Chúa Giê-xu Christ), và Thánh Linh. Tuy nhiên, có một quan điểm thần học khác, ít được biết đến hơn nhưng vẫn dựa trên nền tảng Kinh Thánh, được gọi là “Binitarianism” (tạm dịch: “Thuyết Hai Ngôi” hoặc “Nhị Vị Thần Luận”). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá quan điểm Binitarianism là gì, cơ sở Kinh Thánh của nó, sự khác biệt so với các quan điểm khác, và ứng dụng thực tiễn cho đời sống đức tin của chúng ta.

Binitarianism (xuất phát từ chữ Latin “bini” nghĩa là “hai” và “unus” nghĩa là “một”) là quan điểm thần học tin rằng Đức Chúa Trời được biểu lộ trong hai Ngôi Vị (Person) thần thượng và đồng đẳng: Đức Chúa Trời là Cha và Đức Chúa Giê-xu Christ là Con. Quan điểm này xác nhận thần tính đầy đủ của cả Cha và Con, nhưng nhìn nhận Đức Thánh Linh không phải là một Ngôi Vị riêng biệt thứ ba, mà là quyền năng, sự hiện diện, hay tâm linh (pneuma trong tiếng Hy Lạp) phát xuất từ Cha và được truyền đạt qua Con. Nói cách khác, Binitarianism giữ vững “Đấng Duy Nhất” (Monotheism) của Đức Chúa Trời, nhưng tin rằng Đấng Duy Nhất ấy tự mặc khải và hoạt động trong hai Ngôi Vị thần thượng chính yếu.

Những người theo thuyết Binitarianism dựa trên nhiều phân đoạn Kinh Thánh để xây dựng nền tảng cho niềm tin của mình. Họ nhấn mạnh đến các mặc khải về mối quan hệ độc nhất vô nhị giữa Cha và Con.

1. Sự Hiện Hữu và Thần Tính của Chúa Giê-xu Christ (Ngôi Lời):
Ngay từ đầu sách Giăng, chúng ta thấy sự hiện hữu tiền hữu của Đấng Christ: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (Giăng 1:1, 14). Từ “Ngôi Lời” trong tiếng Hy Lạp là Logos, không chỉ là lời nói mà còn là lý tính thần thượng, sự khôn ngoan và biểu hiện của Đức Chúa Trời. Câu Kinh Thánh này xác lập rõ ràng: Có một Đấng (Ngôi Lời) vừa phân biệt với Đức Chúa Trời (“ở cùng”), vừa đồng bản thể với Đức Chúa Trời (“là Đức Chúa Trời”). Đây là nền tảng then chốt cho sự hiểu biết về hai Ngôi Vị.

2. Lời Tuyên Xưng và Sự Thờ Phượng dành cho Đấng Christ:
Sứ đồ Tô-ma, sau khi gặp Chúa phục sinh, đã thốt lên: “Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!” (Giăng 20:28). Chúa Giê-xu không sửa lại hay quở trách lời tuyên xưng này, mà chấp nhận nó. Trong Khải Huyền, thiên sứ phủ nhận việc được thờ phượng (Khải Huyền 22:8-9), nhưng Chúa Giê-xu lại nhiều lần nhận sự thờ phượng (Ma-thi-ơ 14:33, 28:9). Điều này chỉ ra thần tính và vị trí đáng được tôn thờ của Ngài, ngang hàng với Đức Chúa Trời Cha.

3. Sự Cộng Tác của Cha và Con trong Công Cuộc Sáng Tạo và Cứu Chuộc:
Kinh Thánh trình bày Chúa Giê-xu là Đấng đồng sáng tạo: “Muôn vật bởi Ngài làm nên, chẳng vật chi đã làm nên mà không bởi Ngài” (Giăng 1:3). Cô-lô-se 1:16 xác nhận: “Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài... cả thảy đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên.” Trong sự cứu chuộc, Chúa Giê-xu là Đấng Trung Bảo duy nhất: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công vụ 4:12). Sự cộng tác mật thiết này giữa Cha (Đấng sai phái) và Con (Đấng thực hiện) thể hiện sự hiệp một của hai Ngôi Vị trong mục đích thần thượng.

4. Quan Điểm về Đức Thánh Linh:
Đây là điểm phân biệt chính với thuyết Tam Nhất. Người theo Binitarianism chỉ ra rằng từ “Thánh Linh” trong tiếng Hy Lạp (pneuma hagion) là giống trung tính, và thường được mô tả như một sự vật hơn là một con người. Ví dụ: Thánh Linh được xức (Công vụ 10:38), đổ ra (Công vụ 2:17), đầy dẫy (Ê-phê-sô 5:18). Ngài là “Thần Lẽ thật” (Giăng 14:17) phát xuất từ Cha và được Chúa Con sai đến. Do đó, họ xem Đức Thánh Linh là phương cách quyền năng, sự hiện diện cá nhân hóa, và tâm linh của chính Đức Chúa Trời (Cha và Con) hoạt động trong thế gian và trong lòng tín đồ, hơn là một Ngôi Vị tách biệt thứ ba.

• Unitarianism (Thuyết Duy Nhất / Nhất Vị): Chỉ tin vào một Ngôi Vị duy nhất là Đức Chúa Trời Cha. Chúa Giê-xu là một người được tạo dựng đặc biệt, một nhà tiên tri vĩ đại, nhưng không có thần tính đầy đủ và đồng đẳng với Cha. Quan điểm này bị Binitarianism bác bỏ vì không công nhận thần tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu như Kinh Thánh dạy.
• Trinitarianism (Thuyết Tam Nhất): Tin vào một Đức Chúa Trời tồn tại trong Ba Ngôi Vị đồng đẳng, đồng vĩnh cửu và đồng bản thể: Cha, Con và Thánh Linh. Đây là giáo lý chính thống của đa số giáo hội từ thế kỷ thứ 4. Binitarianism đồng ý về thần tính của Cha và Con, nhưng khác biệt trong cách hiểu về Đức Thánh Linh.
• Modalism (Thuyết Hiện Thể / Một Chúa Ba Vai Diễn): Tin rằng Cha, Con, Thánh Linh chỉ là ba “vai diễn” hoặc “chế độ” biểu hiện khác nhau của một Ngôi Vị duy nhất qua các thời kỳ. Cả Trinitarianism lẫn Binitarianism đều bác bỏ Modalism vì nó không công nhận sự hiện hữu đồng thời và tương giao giữa các Ngôi Vị (như khi Chúa Giê-xu cầu nguyện cùng Cha).

Dù chúng ta giữ quan điểm thần học nào, điều quan trọng là đức tin phải dẫn đến sự sống động trong mối quan hệ với Đức Chúa Trời. Dưới đây là một số ứng dụng từ những chân lý mà Binitarianism nhấn mạnh:

1. Tập Trung vào Mối Quan Hệ Cá Nhân với Chúa Giê-xu Christ:
Binitarianism nhắc nhở chúng ta về thần tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu. Ngài không chỉ là Thầy, là Đấng Cứu Thế, mà còn là Đức Chúa Trời đến ở cùng chúng ta (Em-ma-nu-ên). Điều này làm sâu sắc thêm sự thờ phượng, lòng kính sợ và tình yêu của chúng ta dành cho Ngài. Chúng ta có thể cầu nguyện trực tiếp với Chúa Giê-xu, tôn vinh Ngài như tôn vinh Đức Chúa Trời Cha (Giăng 5:23).

2. Hiểu Biết Vai Trò Trung Tâm Của Chúa Christ Trong Đức Tin:
Tất cả sự mặc khải của Đức Chúa Trời đều quy tụ trong Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 1:1-3). Mọi lẽ thật thuộc linh, mọi sự dạy dỗ đều phải được soi xét qua “tấm gương” là Đấng Christ. Khi nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta luôn tìm kiếm bóng dáng và sự ứng nghiệm của Ngài, từ Cựu Ước đến Tân Ước.

3. Sống Trong Quyền Năng Của Thánh Linh:
Dù hiểu Thánh Linh là Ngôi Vị hay là quyền năng của Đức Chúa Trời, thì thực tế không thay đổi: Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống đầy dẫy Thánh Linh (Ê-phê-sô 5:18). Chúng ta cần đầu phục, để quyền năng thánh khiết của Đức Chúa Trời dẫn dắt, an ủi, dạy dỗ và ban năng lực cho mình trong cuộc sống, hầu cho bông trái Thánh Linh được bày tỏ (Ga-la-ti 5:22-23). Quyền năng ấy đến từ Cha, và được ban cho chúng ta qua danh Chúa Giê-xu Christ.

4. Gìn Giữ Sự Hiệp Một Dựa Trên Những Chân Lý Cốt Lõi:
Lịch sử Hội Thánh có nhiều tranh luận về giáo lý Ba Ngôi. Ứng dụng quan trọng là chúng ta cần phân biệt giữa chân lý cốt lõi và sự giải thích thần học. Chân lý cốt lõi được tất cả Cơ Đốc nhân chân chính tôn trọng là: Chỉ có một Đức Chúa Trời chân thật; Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời, đã đến trong xác thịt, chịu chết và sống lại để cứu chuộc chúng ta; và sự cứu rỗi chỉ bởi ân điển, qua đức tin nơi Ngài. Chúng ta có thể thảo luận, nghiên cứu các quan điểm khác nhau với tinh thần khiêm nhường và yêu thương, nhưng không để những khác biệt thứ yếu này phá vỡ sự hiệp một trong Thân Thể Đấng Christ.

Binitarianism cung cấp một lăng kính thần học để nhìn nhận mặc khải Kinh Thánh về Đức Chúa Trời, nhấn mạnh đến sự hiệp một thần thượng giữa Đức Chúa Trời Cha và Chúa Giê-xu Christ, cùng với hoạt động quyền năng của Thánh Linh phát xuất từ sự hiệp một ấy. Dù không phải là quan điểm chủ đạo trong Cơ Đốc giáo chính thống, việc nghiên cứu nó thúc đẩy chúng ta đào sâu vào Lời Chúa, xem xét kỹ lưỡng các phân đoạn Kinh Thánh, và tôn trọng sự mầu nhiệm khôn dò của Đức Chúa Trời.

Cuối cùng, mục đích của mọi sự hiểu biết thần học không phải để tranh luận hơn thua, mà để “được chính mình Ngài làm cho nên công bình, nên thánh, và được cứu” (1 Cô-rinh-tô 1:30). Ước mong mỗi chúng ta, khi tìm kiếm chân dung Đức Chúa Trời, đều hướng mắt về Chúa Giê-xu Christ, “là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được... vì chưng mọi sự đã được dựng nên trong Ngài...” (Cô-lô-se 1:15-16), và để cho mối tương giao sống động với Cha và Con biến đổi đời sống mình mỗi ngày.