Apollonius là ai?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh và lịch sử Hội Thánh ban đầu, chúng ta thường bắt gặp những cái tên nổi bật như Phao-lô, Phi-e-rơ, hay Giăng. Tuy nhiên, có một nhân vật quan trọng khác, một "cây bút sắc bén" của Đức Chúa Trời, thường được nhắc đến với sự ngưỡng mộ: đó là A-bô-lô. Tên gốc Hy Lạp của ông là Apollōs (Ἀπολλῶς), một dạng rút gọn của Apollonius. Bài viết này sẽ đi sâu khám phá cuộc đời, thánh chức và những bài học thuộc linh quý báu từ A-bô-lô, "người bạn đồng lao" đắc lực của sứ đồ Phao-lô, qua lăng kính của Lời Chúa.

A-bô-lô được giới thiệu lần đầu trong Công-vụ Các Sứ-đồ 18:24-28 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925):

"Vả, có một người Giu-đa tên là A-bô-lô, quê ở A-léc-xan-tri, là tay khéo nói và hiểu Kinh Thánh, đến thành Ê-phê-sô. Người đã được dạy đạo Chúa; nên lấy lòng rất sốt sắng mà giảng và dạy kỹ càng những điều về Đức Chúa Jêsus, dẫu người chỉ biết phép báp-têm của Giăng mà thôi. Người khởi sự giảng cách dạn dĩ trong nhà hội. Khi Bê-rít-sin và A-qui-la nghe người giảng, bèn đem người về với mình, giải bày đạo Đức Chúa Trời cho càng kỹ lưỡng hơn nữa."

Từ phân đoạn then chốt này, chúng ta có thể rút ra vài đặc điểm nổi bật về A-bô-lô:

1. Xuất thân và học vấn: Ông là người Do Thái đến từ A-léc-xan-tri, một trung tâm văn hóa, tri thức và có thư viện lớn nhất thế giới cổ đại. Điều này giải thích phần nào sự uyên bác và tài hùng biện (logios - λόγιος) của ông. Ông "hiểu Kinh Thánh" (Cựu Ước) cách sâu sắc.

2. Kiến thức thuộc linh ban đầu: A-bô-lô được mô tả là "chỉ biết phép báp-têm của Giăng mà thôi". Điều này có nghĩa ông đã nhận biết và tin vào sứ điệp ăn năn của Giăng Báp-tít, hướng về Đấng Mê-si-a sắp đến, và có thể đã nghe về Chúa Giê-xu là Đấng đó. Tuy nhiên, sự hiểu biết của ông về sự chết, sự sống lại, sự cứu chuộc trọn vẹn và về Chúa Thánh Linh có lẽ chưa đầy đủ.

3. Tấm lòng và nhiệt huyết: Dù kiến thức chưa trọn vẹn, ông có "lòng rất sốt sắng" (zeō - ζέω, có nghĩa là sôi sục, nóng cháy). Ông dùng những gì mình biết để rao giảng và dạy dỗ về Đức Chúa Jêsus một cách "dạn dĩ". Đây là hình ảnh đẹp của một tấm lòng sẵn sàng phục vụ Chúa với tất cả nhiệt thành.

Một điểm then chốt trong câu chuyện của A-bô-lô là ông đã khiêm nhường đón nhận sự dạy dỗ thêm từ một cặp vợ chồng bình thường: Bê-rít-sin và A-qui-la. Họ không phải là các sứ đồ nổi tiếng, mà là những thợ may trại, nhưng họ có sự hiểu biết đầy đủ hơn về "đạo Đức Chúa Trời". Họ "giải bày... cho càng kỹ lưỡng hơn nữa" (câu 26). A-bô-lô, một học giả tài ba, không tỏ ra kiêu ngạo hay tự mãn, mà sẵn sàng học hỏi. Sự khiêm nhường này đã mở đường cho thánh chức hiệu quả hơn của ông.

Sau khi được trang bị đầy đủ hơn, A-bô-lô đã được Hội Thánh khích lệ và giới thiệu đến xứ A-chai (vùng Cô-rinh-tô). Tại đây, ông trở thành một ân tứ lớn cho các tín hữu: "Người đến nơi, bèn bởi ơn Đức Chúa Trời mà giúp cho kẻ đã tin" (Công vụ 18:27). Ông "lấy Kinh Thánh mà bẻ bác người Giu-đa... tỏ ra bởi Kinh Thánh rằng Đức Chúa Jêsus là Đấng Christ" (câu 28). Phương pháp của ông là dùng Lời Chúa (Cựu Ước) để chứng minh về Chúa Giê-xu, một hình mẫu tuyệt vời cho việc truyền giáo và giải kinh.

Thánh chức của A-bô-lô tại Cô-rinh-tô rất hiệu quả, đến nỗi một bộ phận tín hữu tại đây đã quá đề cao ông, dẫn đến sự chia rẽ. Sứ đồ Phao-lô đã phải quở trách điều này trong I Cô-rinh-tô 1:12: "Vậy thì tôi nói đó: Trong anh em có kẻ nói: Ta là của Phao-lô; kẻ nói: Ta của A-bô-lô; kẻ nói: Ta của Sê-pha; kẻ nói: Ta của Đấng Christ." Và một lần nữa trong I Cô-rinh-tô 3:4-6:

"Vì nếu có kẻ nói: Ta là môn đồ của Phao-lô; và kẻ khác rằng: Ta là môn đồ của A-bô-lô; thì anh em chẳng phải là người hay sao? Vậy thì A-bô-lô là ai, và Phao-lô là ai? Ấy là kẻ tôi tớ, mà bởi kẻ đó anh em đã tin cậy, y theo Chúa đã ban cho mọi người. Tôi đã trồng, A-bô-lô đã tưới, nhưng Đức Chúa Trời đã làm cho lớn lên."

Phao-lô đã dùng chính mình và A-bô-lô làm ví dụ để dạy một bài học quan trọng: Các đầy tớ chỉ là phương tiện, còn Đức Chúa Trời mới là Đấng ban sự tăng trưởng. Ông nhấn mạnh sự hiệp một, và rằng cả ông và A-bô-lô đều là "bạn cùng làm việc với Đức Chúa Trời" (I Cô-rinh-tô 3:9). Điều đáng chú ý là không có chỗ nào trong Kinh Thánh ghi lại phản ứng tiêu cực hay sự cạnh tranh giữa Phao-lô và A-bô-lô. Trái lại, Phao-lô còn khích lệ thánh chức của A-bô-lô. Trong I Cô-rinh-tô 16:12, Phao-lô viết: "Còn như anh A-bô-lô, tôi đã khuyên người lắm mà cùng các anh em đến thăm anh em; nhưng người hiện chẳng có ý đến, song khi có dịp tiện, người sẽ đến." Điều này cho thấy mối quan hệ đồng lao đầy tôn trọng và tự do trong Chúa.

Từ cuộc đời của A-bô-lô, chúng ta rút ra được nhiều bài học quý giá cho hành trình theo Chúa và phục vụ Ngài:

1. Nhiệt Thành Phải Đi Đôi Với Chân Lý: Lòng sốt sắng của A-bô-lô thật đáng ngưỡng mộ, nhưng nếu không được hướng dẫn bởi chân lý trọn vẹn của Phúc Âm, nó có thể dẫn đến sự thiếu sót. Là Cơ đốc nhân, chúng ta được kêu gọi vừa có lòng "nóng cháy" (zeō) về những việc Chúa, vừa không ngừng học hỏi Lời Ngài để sự hiểu biết của chúng ta ngày càng "kỹ lưỡng" và chính xác hơn (Rô-ma 12:11).

2. Tinh Thần Khiêm Nhường Học Hỏi: A-bô-lô, một học giả tài năng, vẫn sẵn sàng ngồi học từ Bê-rít-sin và A-qui-la. Trong Hội Thánh, sự dạy dỗ và sửa trị không chỉ đến từ những người có chức vụ cao, mà có thể đến từ những anh chị em "bình thường" nhưng có đời sống trưởng thành. Chúng ta có đủ khiêm nhường để tiếp nhận sự góp ý, dạy dỗ từ người khác không?

3. Sử Dụng Ân Tứ Để Gây Dựng, Không Phải Để Tôn Vinh Cá Nhân: A-bô-lô được ban cho ân tứ hùng biện và giảng dạy. Ông dùng nó để "bẻ bác" những lời lẽ sai trái và "giúp cho kẻ đã tin". Mục đích luôn là gây dựng Hội Thánh và làm sáng Danh Chúa. Chúng ta cần xét lại: Liệu những ân tứ, tài năng Chúa ban (dạy dỗ, ca hát, phục vụ...) có đang được chúng ta dùng để phục vụ cộng đồng, hay đang vô tình trở thành công cụ để tìm kiếm sự ngưỡng mộ của người khác?

4. Tránh Tinh Thần "Bè Đảng" và Giữ Sự Hiệp Một: Câu chuyện tại Cô-rinh-tô là lời cảnh tỉnh cho mọi thế hệ Hội Thánh. Chúng ta dễ có khuynh hướng "thần tượng hóa" một Mục sư, một diễn giả nào đó, dẫn đến sự so bì, chia rẽ. Bài học từ Phao-lô thật rõ ràng: "Ấy là kẻ tôi tớ... Tôi đã trồng, A-bô-lô đã tưới, nhưng Đức Chúa Trời đã làm cho lớn lên." Hãy tập trung vào Đấng Christ, là Đầu của Hội Thánh, và tôn trọng mọi đầy tớ Chúa như những người đồng lao khác nhau.

5. Làm Bạn Đồng Công Trong Sự Tôn Trọng: Mối quan hệ giữa Phao-lô và A-bô-lô là hình mẫu đẹp về sự hợp tác trong vương quốc Đức Chúa Trời. Họ không cạnh tranh, không hạ bệ nhau, nhưng hỗ trợ và để Chúa sắp xếp công việc cho nhau. Trong sự phục vụ Chúa, chúng ta cần có tinh thần đồng đội, vui mừng khi người khác được Chúa dùng, và tin cậy Chúa trong chức vụ riêng của mình.

A-bô-lô, con người của Lời Chúa, nhà hùng biện tài ba, đã để lại một di sản không phải bằng những cuốn sách mang tên ông trong Tân Ước, mà bằng một tấm gương sống động: một tấm lòng sốt sắng được kỷ luật bởi chân lý, một tinh thần khiêm nhường sẵn sàng học hỏi, và một thánh chức trung tín nhằm gây dựng thân thể Đấng Christ. Ông không phải là "nhân vật chính", nhưng là một mảnh ghép quan trọng, một "cây bút sắc bén" mà Chúa đã dùng để viết nên câu chuyện Hội Thánh ban đầu.

Cuối cùng, danh tiếng, tài hùng biện hay kiến thức uyên bác của A-bô-lô đều phải nhường chỗ cho một chân lý vĩ đại hơn: "Vậy, ai trồng, ai tưới, đều không ra gì, song Đức Chúa Trời là Đấng làm cho lớn lên... Vì chúng ta là bạn cùng làm việc với Đức Chúa Trời" (I Cô-rinh-tô 3:7, 9). Ước mong mỗi chúng ta, dù được Chúa kêu gọi vào vai trò "trồng" hay "tưới", đều có thể trung tín và khiêm nhường như A-bô-lô, luôn hướng mọi vinh quang về cho Đấng duy nhất đáng được tôn cao: Chúa Giê-xu Christ, Cứu Chúa và Chủ của Hội Thánh.