Chủ nghĩa không tưởng là gì?

Trong dòng chảy của tư tưởng nhân loại, khát vọng về một xã hội hoàn hảo, một thế giới không còn đau khổ, bất công và tội lỗi luôn là một chủ đề lôi cuốn. Chủ nghĩa không tưởng (Utopianism) nổi lên như một hệ tư tưởng hay một trào lưu tư tưởng tìm cách phác họa và hiện thực hóa khát vọng ấy. Tuy nhiên, từ góc nhìn của Kinh Thánh, chúng ta cần có sự phân biện rõ ràng giữa một viễn cảnh lý tưởng do con người kiến tạo bằng nỗ lực và trí tuệ của mình, với Vương Quốc vĩnh cửu và trọn vẹn mà Đức Chúa Trời đã hứa và chính Ngài sẽ thiết lập. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát chủ nghĩa không tưởng dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời, để tìm ra hy vọng chân thật và nền tảng vững chắc cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân.

I. Định Nghĩa và Biểu Hiện của Chủ Nghĩa Không Tưởng Trong Lịch Sử

Thuật ngữ "không tưởng" (utopia) bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp, là sự kết hợp của "ou" (không) và "topos" (nơi chốn), nghĩa là "không tưởng" hay "không có thực". Nó được Sir Thomas More đặt ra trong tác phẩm cùng tên vào thế kỷ 16 để mô tả một hòn đảo lý tưởng với xã hội hoàn hảo. Về bản chất, chủ nghĩa không tưởng là niềm tin vào khả năng tạo dựng một xã hội hoàn hảo, công bằng và hài hòa ngay trên đất này thông qua lý trí, khoa học, giáo dục, cải cách chính trị hoặc xã hội của con người. Nó thường mang những đặc điểm:

• Chối bỏ thực tại tội lỗi căn nguyên: Nó thường xuất phát từ quan điểm lạc quan về bản chất con người, tin rằng con người vốn tốt đẹp và chỉ bị làm hư hỏng bởi các thể chế xấu. Do đó, chỉ cần thay đổi cấu trúc xã hội là có thể giải phóng bản chất tốt đẹp ấy.
• Đề cao lý trí và kế hoạch của con người: Nó đặt niềm tin tối thượng vào năng lực của con người trong việc thiết kế và quản lý một trật tự xã hội mới.
• Hướng đến một tương lai lý tưởng hóa: Nó thường gắn liền với một thuyết cứu chuộc theo chủ nghĩa duy sử (historical redemptionism), nơi lịch sử được xem như một tiến trình tiến lên không ngừng hướng đến sự hoàn thiện cuối cùng do con người tạo ra.

Trong lịch sử, các mô hình không tưởng đã xuất hiện dưới nhiều hình thức, từ các tác phẩm văn học của Plato ("Cộng hòa") cho đến các cộng đồng thí nghiệm xã hội ở thế kỷ 19, và thậm chí biến thể thành các hệ tư tưởng chính trị toàn trị trong thế kỷ 20, hứa hẹn một thiên đường trần thế nhưng thường dẫn đến những thảm họa.

II. Viễn Cảnh "Không Tưởng" Của Con Người Trong Kinh Thánh: Tháp Ba-bên

Kinh Thánh ghi lại một trong những dự án "không tưởng" đầu tiên của nhân loại sau cơn Đại Hồng Thủy: công trình xây tháp Ba-bên (Sáng Thế Ký 11:1-9). Động cơ của họ được bày tỏ rõ: "Hè! chúng ta hãy xây một cái thành và dựng lên một cái tháp, chót cao đến tận trời; ta hãy làm rạng danh chúng ta, và để chúng ta khỏi bị tản lạc khắp trên mặt đất" (câu 4).

Phân tích từ ngữ Hê-bơ-rơ và bối cảnh, chúng ta thấy:

• "Làm rạng danh chúng ta" (נַעֲשֶׂה־לָּ֖נוּ שֵׁ֑ם - na'aseh-lanu shem): Đây là sự đối lập trực tiếp với mệnh lệnh làm rạng danh Đức Chúa Trời. Họ tìm kiếm sự vinh hiển, sự nổi tiếng và di sản cho chính mình, thay vì cho Đấng Tạo Hóa.
• "Kẻo bị tản lạc": Họ muốn tạo ra sự thống nhất dựa trên nỗi sợ hãi và ý chí của con người, chống lại mạng lệnh của Đức Chúa Trời là "hãy sinh sản, thêm nhiều, làm cho đầy dẫy đất" (Sáng Thế Ký 9:1).

Công trình này là biểu tượng hoàn hảo cho chủ nghĩa không tưởng của con người: một nỗ lực tập thể để tự cứu rỗi, tự tạo dựng vinh quang và tự bảo vệ mình mà không cần đến Đức Chúa Trời. Hậu quả là sự lộn xộn (Ba-bên) và chia rẽ. Kinh Thánh cho thấy rõ: mọi dự án xây dựng thiên đường trần thế mà loại bỏ Đức Chúa Trời và phủ nhận tình trạng tội lỗi thực sự của con người cuối cùng đều dẫn đến sự hỗn loạn và thất bại.

III. Sự Đối Lập Giữa "Không Tưởng" Của Người Đời Và "Hy Vọng" Của Đức Chúa Trời

Trong khi chủ nghĩa không tưởng tìm kiếm sự cứu rỗi thông qua cải tạo xã hội, Kinh Thánh trình bày một con đường hoàn toàn khác: sự cứu chuộc cá nhân và sau đó là sự phục hồi toàn vẹn của muôn vật bởi ân điển và quyền năng của Đức Chúa Trời.

1. Vấn đề Căn Nguyên: Chủ nghĩa không tưởng nhìn nhận vấn đề là ở thể chế bên ngoài. Kinh Thánh chỉ rõ vấn đề nằm ở tấm lòng con người. Giê-rê-mi 17:9 chép: "Lòng người ta là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa: ai có thể biết được?". Tội lỗi không phải là sản phẩm của một cấu trúc xã hội sai lầm, mà là tình trạng phổ quát của nhân loại sau sự sa ngã (Rô-ma 3:23). Do đó, mọi giải pháp chỉ cải tạo bên ngoài mà không biến đổi tấm lòng bên trong đều là tạm thời và không triệt để.

2. Nguồn Giải Pháp: Chủ nghĩa không tưởng đặt hy vọng vào lý trí, khoa học và ý chí con người. Kinh Thánh đặt hy vọng duy nhất vào sự cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ. Sự cứu rỗi là món quà ân điển, không phải thành quả của nỗ lực nhân loại (Ê-phê-sô 2:8-9). Chỉ có sự chết chuộc tội và sự sống lại của Đấng Christ mới có thể phá vỡ quyền lực của tội lỗi và sự chết, đem lại sự tha thứ và sự sống mới.

3. Viễn Cảnh Tương Lai: Chủ nghĩa không tưởng mơ về một thiên đường được xây dựng trên đất này bởi bàn tay con người. Hy vọng Cơ Đốc hướng đến Trời Mới Đất Mới do chính Đức Chúa Trời tạo dựng. Khải Huyền 21:1-5 mô tả cảnh tượng này: "Đoạn, tôi thấy trời mới và đất mới... Tôi nghe một tiếng lớn từ nơi ngai mà đến rằng: Nầy, đền tạm của Đức Chúa Trời ở giữa loài người! Ngài sẽ ở với chúng, và chúng sẽ làm dân Ngài; còn chính Đức Chúa Trời sẽ ở với chúng và làm Đức Chúa Trời mình... Nầy, ta làm mới lại mọi sự.". Đây không phải là thành quả của tiến hóa xã hội, mà là sự sáng tạo mới (καινὴ κτίσις - kaine ktisis) từ Đức Chúa Trời, nơi Ngài sẽ lau sạch mọi nước mắt, và sự chết, than khóc, đau đớn không còn nữa.

IV. Những Cạm Bẫy của Tư Tưởng "Không Tưởng" Đối Với Đời Sống Cơ Đốc

Tư tưởng không tưởng có thể len lỏi vào Hội Thánh dưới nhiều hình thức tinh vi, cần được cảnh giác:

• Chủ Nghĩa Perfectionism (Toàn Hảo Luận): Tin rằng Cơ Đốc nhân có thể đạt đến sự hoàn hảo không phạm tội trong đời này. Điều này trái ngược với sự dạy dỗ của Giăng 1:8: "Ví bằng chúng ta nói mình không có tội chi hết, ấy là chính chúng ta lừa dối mình, và lẽ thật không ở trong chúng ta." hay Phi-líp 3:12, nơi Phao-lô xưng nhận mình chưa đã được đến mức hoàn toàn.
• Thuyết Thần Quốc (Theonomy) hoặc Chủ Nghĩa Phục Hưng Xã Hội Cực Đoan: Nỗ lực áp đặt luật pháp Cựu Ước hoặc các tiêu chuẩn đạo đức của Nước Trời lên toàn bộ xã hội thế tục bằng quyền lực chính trị, với hy vọng tạo ra một "quốc gia Cơ Đốc" hoàn hảo. Điều này làm mờ đi ranh giới giữa Hội Thánh và thế gian, và quên lời Chúa Giê-xu phán: "Nước ta chẳng phải thuộc về thế gian nầy" (Giăng 18:36).
• Chủ Nghĩa Tiến Bộ Thuộc Linh: Quan niệm rằng Hội Thánh hoặc thế giới chắc chắn sẽ trở nên ngày càng tốt đẹp hơn, đạo đức hơn cho đến khi Chúa tái lâm. Kinh Thánh thực tế hơn khi tiên tri về sự bội đạo và khó khăn trong thời kỳ cuối cùng (2 Ti-mô-thê 3:1-5, Ma-thi-ơ 24:12).

V. Ứng Dụng Thực Tiễn: Sống Với Hy Vọng Đúng Đắn Trong Một Thế Giới Không Hoàn Hảo

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không theo đuổi một ảo tưởng không tưởng, nhưng sống với hy vọng chắc chắn và có những hành động thực tế dựa trên lẽ thật đó:

1. Đặt Niềm Hy Vọng Đúng Chỗ: Hãy hướng lòng trí về sự trở lại của Chúa Giê-xu Christ và sự sống đời đời (Tít 2:13). Đây là "neo cho linh hồn" vững chắc và chắc thật (Hê-bơ-rơ 6:19), giúp chúng ta không bị cuốn theo những lời hứa hão huyền của thế gian.
2. Sống Như Công Dân Nước Trời Ngay Bây Giờ: Thay vì cố gắng xây dựng một vương quốc trần thế, chúng ta được gọi để sống các giá trị của Nước Trời – công lý, thương xót, khiêm nhường, yêu thương – trong mọi mối quan hệ cá nhân, gia đình và Hội Thánh (Ma-thi-ơ 5-7). Chúng ta là muối của đất và ánh sáng cho thế gian (Ma-thi-ơ 5:13-14), làm chứng cho ân điển biến đổi của Đấng Christ.
3. Làm Việc Lành Với Động Cơ Đúng: Chúng ta dấn thân cho công việc nhân đạo, công bằng xã hội không phải để "cứu thế giới" hay xây dựng một thiên đường trần thế, nhưng vì tình yêu thương đối với người lân cận và để làm sáng danh Đức Chúa Trời (Ma-thi-ơ 22:39, 1 Cô-rinh-tô 10:31). Chúng ta biết rằng mọi nỗ lực của con người đều hữu hạn, nhưng vẫn làm với hết lòng vì biết rằng lao công trong Chúa chẳng hề vô ích (1 Cô-rinh-tô 15:58).
4. Cảnh Giác Với Các Hệ Tư Tưởng Cứu Rỗi Trần Tục: Hãy thử nghiệm mọi lời giảng dạy, kể cả những điều nghe có vẻ "tốt đẹp" hay "tích cực", dựa trên Kinh Thánh. Mọi tư tưởng hứa hẹn sự cứu rỗi, ý nghĩa trọn vẹn, hay hòa bình vĩnh cửu bên ngoài Chúa Giê-xu Christ đều là một dạng không tưởng nguy hiểm (Cô-lô-se 2:8).
5. Cầu Nguyện "Nước Cha Được Đến": Lời cầu nguyện mẫu dạy chúng ta cầu xin Nước Đức Chúa Trời được đến, ý Cha được nên (Ma-thi-ơ 6:10). Điều này giữ cho chúng ta tập trung vào việc Chúa thiết lập vương quốc của Ngài, chứ không phải chúng ta xây dựng vương quốc cho Ngài.

Kết Luận

Chủ nghĩa không tưởng của con người, dù được trang điểm bằng những ý định tốt đẹp nhất, cuối cùng vẫn là một hình thức kiêu ngạo tinh vi, tìm cách thay thế kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời bằng một dự án tự cứu của nhân loại. Nó là tiếng vọng của tháp Ba-bên trong thời hiện đại. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được ban cho một hy vọng vượt xa mọi ảo tưởng không tưởng – đó là hy vọng sống động vào sự tái lâm của Chúa Giê-xu Christ và sự sáng tạo mới muôn vật. Hy vọng này không làm chúng ta thụ động, nhưng thúc giục chúng ta sống đời sống thánh khiết, yêu thương phục vụ, và trung tín làm chứng cho Tin Lành cứu rỗi trong thế giới đang rên siết và trông đợi sự cứu chuộo của muôn loài thọ tạo (Rô-ma 8:22-23). Hãy giữ vững hy vọng ấy, vì "niềm hy vọng ấy giống như cái neo của linh hồn, vững chắc và bền vững" (Hê-bơ-rơ 6:19), dẫn chúng ta vượt qua mọi thăng trầm của lịch sử để hướng về thành Giê-ru-sa-lem mới từ trời mà xuống.