Đạo đức xã hội là gì?

Trong một xã hội ngày càng phức tạp và đầy biến động, khái niệm về "đạo đức xã hội" thường bị chi phối bởi các triết lý nhân bản, chủ nghĩa tương đối, hoặc các hệ thống luật pháp thuần túy. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, nền tảng của đạo đức xã hội không thể tách rời khỏi chân lý tuyệt đối được mặc khải trong Kinh Thánh. Bài nghiên cứu này nhằm mục đích khám phá một cách chuyên sâu quan điểm Kinh Thánh về đạo đức xã hội, dựa trên nền tảng thần học vững chắc và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin.

Đạo đức xã hội, theo quan điểm Kinh Thánh, không đơn thuần là một bộ quy tắc ứng xử giữa người với người. Nó bắt nguồn từ chính bản tính thánh khiết, công bình và yêu thương của Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng Tạo Hóa và là Đấng cầm quyền tối cao trên mọi hệ thống xã hội (Thi Thiên 24:1). Vì vậy, mọi chuẩn mực đạo đức đều phải được quy chiếu về Ngài.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ thường được dùng cho "công bình" là tsedeq (צֶדֶק) hoặc mishpat (מִשְׁפָּט). Tsedeq nhấn mạnh đến tình trạng đúng đắn, ngay thẳng, phù hợp với tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời. Mishpat nhấn mạnh đến việc thi hành sự phán xét công bình, quyết định đúng đắn. Đạo đức xã hội, vì thế, là việc thể hiện tsedeq và thi hành mishpat trong các mối quan hệ và cơ cấu tập thể.

Kinh Thánh tuyên bố: "Đức Giê-hô-va yêu sự công bình (tsedeq) và sự chánh trực" (Thi Thiên 33:5). Bản tính này của Đức Chúa Trời trở thành nền tảng bất biến cho mọi suy nghĩ và hành động đạo đức của con người trong xã hội. Sự thánh khiết của Đức Chúa Trời (Lê-vi Ký 19:2) đòi hỏi một xã hội không chỉ tránh điều ác, mà còn tích cực theo đuổi điều thiện.

Cựu Ước cung cấp một khuôn khổ chi tiết cho đời sống xã hội của dân Y-sơ-ra-ên, phản ánh ý muốn của Đức Chúa Trời cho một cộng đồng công bình. Luật pháp Môi-se không chỉ là những nghi lễ tôn giáo, mà còn là một hiến pháp đạo đức-xã hội toàn diện.

1. Sự Công Bình và Bảo Vệ Người Yếu Thế: Một chủ đề xuyên suốt là sự bảo vệ đặc biệt dành cho người nghèo, kẻ mồ côi, người góa bụa và khách lạ. Đây là những nhóm dễ bị tổn thương nhất trong xã hội. Phục truyền Luật lệ Ký 24:17-22 nghiêm cấm việc cầm đồ của người góa bụa, ra lệnh phải để lại hoa lợi trong đồng ruộng cho họ, và nhắc nhở rằng: "Khá nhớ rằng mình đã làm tôi mọi trong xứ Ê-díp-tô, và Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi đã chuộc ngươi khỏi đó". Đạo đức xã hội bắt nguồn từ lòng biết ơn và sự đồng cảm, xuất phát từ kinh nghiệm được giải cứu.

2. Tính Trung Thực và Công Bằng trong Thương Mại: Đạo đức kinh tế được đề cao. Lê-vi Ký 19:35-36 chép: "Các ngươi chớ làm sự bất nghĩa trong sự xét đoán, hoặc sự đo, sự cân, hay là sự lường. Các ngươi phải có cân non, trái cân đúng, ê-pha đúng và hin đúng". Sự gian dối trong buôn bán là một sự xúc phạm đến Đức Chúa Trời, Đấng công bình.

3. Trách Nhiệm Cá Nhân và Cộng Đồng: Trong khi nhấn mạnh công lý, Kinh Thánh cũng đề cao lòng nhân từ. Châm Ngôn 3:27 dạy: "Chớ từ chối làm lành cho kẻ đáng được, miễn là tay ngươi có quyền làm điều ấy". Điều này vượt lên trên nghĩa vụ pháp lý, đi vào lãnh vực của ân điển và lòng thương xót.

Mười Điều Răn (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:1-17) là nền tảng đạo đức. Bốn điều răn đầu liên quan đến mối quan hệ với Đức Chúa Trời (đạo đức thờ phượng), và sáu điều răn sau trực tiếp điều chỉnh mối quan hệ xã hội: tôn kính cha mẹ, không giết người, không ngoại tình, không trộm cướp, không làm chứng dối, không tham lam. Điều này cho thấy đạo đức xã hội là sự mở rộng tất yếu của đạo đức thờ phượng. Không thể có một xã hội đạo đức thật nếu không có nền tảng kính sợ Đức Chúa Trời.

Tuy nhiên, các tiên tri đã chỉ ra rằng việc tuân giữ nghi lễ mà thiếu đi công bình xã hội là điều gớm ghiếc đối với Đức Chúa Trời. Tiên tri A-mốt quở trách mạnh mẽ: "Ta ghét, ta khinh sự kiêng lễ của các ngươi... Dầu vậy, khá làm cho sự chánh trực chảy như nước, và sự công bình như sông lớn không hề cạn" (A-mốt 5:21, 24). Mi-chê 6:8 tóm tắt tuyệt vời: "Hỡi người! Ngài đã tỏ cho ngươi điều gì là thiện; cái điều mà Đức Giê-hô-va đòi ngươi há chẳng phải là làm sự công bình, ưa sự nhân từ và bước đi cách khiêm nhường với Đức Chúa Trời ngươi sao?"

Chúa Giê-xu Christ không đến để phá bỏ luật pháp, nhưng để làm cho trọn (Ma-thi-ơ 5:17). Ngài đào sâu và nội tâm hóa các nguyên tắc đạo đức. Bài giảng trên núi (Ma-thi-ơ 5-7) là hiến chương cho đạo đức Nước Trời, nơi mà sự giận ghét ngang với tội giết người, và sự nhìn để tham muốn ngang với tội ngoại tình. Ngài dạy về tình yêu thương kẻ thù (Ma-thi-ơ 5:44), một nguyên tắc cách mạng hóa mọi quan hệ xã hội.

Chúa Giê-xu cũng mô hình hóa đạo đức xã hội qua đời sống Ngài. Ngài tiếp xúc và nâng đỡ những người bị xã hội ruồng bỏ (người thu thuế, kẻ tội lỗi, người phong hủi), minh chứng rằng giá trị con người không do địa vị xã hội quyết định. Câu chuyện Người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:25-37) định nghĩa "người lân cận" một cách phổ quát: đó là bất cứ ai đang cần sự giúp đỡ, bất kể chủng tộc, tôn giáo hay địa vị. Động lực là lòng thương xót (splagchnizomai - σπλαγχνίζομαι trong tiếng Hy Lạp, chỉ sự cảm thương sâu sắc từ tận đáy lòng).

Sứ đồ Phao-lô, trong các thư tín, áp dụng các nguyên tắc của Chúa Giê-xu vào cấu trúc xã hội. Ngài dạy về mối quan hệ đạo đức giữa vợ chồng, cha mẹ với con cái, chủ với tôi mọi (Ê-phê-sô 5:22-6:9), không phải để duy trì sự áp bức, nhưng để biến đổi các mối quan hệ đó bằng tình yêu thương, sự tôn trọng và công bình trong Chúa. Trong Christ, "không còn phân biệt... chủ tớ, đàn ông hay đàn bà" về phương diện giá trị và sự cứu rỗi (Ga-la-ti 3:28), và điều này phải phản ánh vào cách đối xử với nhau.

Làm thế nào để chúng ta, với tư cách là Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, sống đạo đức xã hội một cách thiết thực?

1. Trong Gia Đình: Xây dựng gia đình trên nền tảng yêu thương, tôn trọng và trung tín (Ê-phê-sô 5:22-33). Dạy dỗ con cái về sự công bình và lòng thương xót của Chúa. Gia đình là tế bào đầu tiên của xã hội, nơi đạo đức xã hội được hình thành và thực hành đầu tiên.

2. Trong Công Việc: Làm việc với lương tâm ngay thẳng, như làm cho Chúa chứ không phải cho người (Cô-lô-se 3:23). Người chủ Cơ Đốc phải đối xử công bình và rộng rãi với nhân viên (Cô-lô-se 4:1). Tránh mọi hình thức tham nhũng, gian lận, bóc lột.

3. Trong Cộng Đồng và Xã Hội:

• Làm Người Lân Cận: Tích cực tìm kiếm cơ hội giúp đỡ người yếu thế trong cộng đồng: người già cô đơn, trẻ em khó khăn, người khuyết tật.
• Bênh Vực Công Lý: Lên tiếng một cách khôn ngoan và yêu thương chống lại sự bất công, phân biệt đối xử, hoặc hành vi áp bức khi chúng ta chứng kiến hoặc có khả năng tác động.
• Sống Trung Thực: Từ chối tham gia vào văn hóa nói dối, lừa gạt dù nhỏ nhất. Trung thực trong thuế má, trong lời nói, trong giao tiếp.
• Quản Lý Sáng Tạo: Nhận biết trái đất và mọi tài nguyên là của Chúa (Thi Thiên 24:1). Sống có trách nhiệm với môi trường, tiêu dùng tiết kiệm, tránh lãng phí như một biểu hiện của đạo đức xã hội đối với các thế hệ tương lai.

4. Trong Hội Thánh Địa Phương: Hội Thánh phải là một cộng đồng mẫu mực về đạo đức xã hội, nơi không có sự thiên vị (Gia-cơ 2:1-9), nơi chăm sóc người góa bụa, trẻ mồ côi thật sự (Gia-cơ 1:27), và nơi các tín hữu chia sẻ gánh nặng cho nhau (Ga-la-ti 6:2).

Chúa Giê-xu phán với các môn đồ: "Các ngươi là muối của đất... các ngươi là sự sáng của thế gian" (Ma-thi-ơ 5:13-14). Muối ngăn sự thối rữa, sáng xua tan bóng tối. Đạo đức xã hội của Cơ Đốc nhân không phải là để lập pháp hay áp đặt một trật tự thần quyền lên xã hội phi tín ngưỡng, mà là để làm chứng về Nước Đức Chúa Trời qua một lối sống công bình, nhân từ và khiêm nhường.

Động lực tối thượng cho đạo đức xã hội của chúng ta không phải là để được xưng công bình, nhưng vì chúng ta đã được xưng công bình bởi ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Chính tình yêu của Đấng Christ thôi thúc chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:14). Khi chúng ta chiếu sáng sự công bình và lòng thương xót của Chúa trong xã hội, chúng ta chỉ về Ngài và trở nên phương tiện để Ngài cảm động lòng người, đem họ đến với sự cứu rỗi trọn vẹn trong Danh Ngài.

Ước mong mỗi chúng ta, qua sự nghiên cứu này, được thách thức và trang bị để sống một cách có đạo đức xã hội sâu sắc hơn, không như những người tuân thủ luật lệ, nhưng như những con cái của Cha Thiên Thượng, Đấng đã yêu thương thế gian đến nỗi hy sinh Con Một của Ngài.