Những yếu tố cốt lõi của đức tin Cơ Đốc là gì?

Trong thời đại nhiều quan điểm và giáo lý pha trộn, việc xác định và giữ vững những yếu tố cốt lõi, bất di bất dịch của đức tin Cơ Đốc là điều sống còn cho mỗi tín hữu. Đây không phải là những điều phụ thuộc vào văn hóa hay xu hướng, mà là nền tảng thần học được Kinh Thánh mặc khải, đã được Hội Thánh đầu tiên tuyên xưng và bảo vệ qua các thời đại. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát các trụ cột chính của đức tin dựa trên Lời Chúa, với sự tham chiếu đến ngữ nguyên Hy Lạp và Hê-bơ-rơ để làm sáng tỏ ý nghĩa gốc.

Yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất của đức tin Cơ Đốc chính là con người và công việc của Chúa Giê-xu Christ. Đây không đơn thuần là một giáo lý về một nhà đạo đức, mà là sự mặc khải về một Con Người-Thần (Θεάνθρωπος - Theanthrōpos), hoàn toàn là Đức Chúa Trời và hoàn toàn là người.

1. Thần Tánh Đầy Đủ của Đấng Christ: Kinh Thánh dạy rõ ràng về thần tánh của Chúa Giê-xu. Giăng 1:1 chép: "Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời." Từ "Ngôi Lời" trong nguyên ngữ Hy Lạp là Λόγος (Logos), biểu thị lý trí, lời nói phát biểu, và bản chất thần thượng đang hiện hữu. Cô-lô-se 2:9 khẳng định: "Vì sự đầy dẫy của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình." Chữ "bổn tánh" (θεότητος - theotētos) chỉ chính bản chất Đức Chúa Trời.

2. Nhân Tánh Trọn Vẹn của Đấng Christ: Đồng thời, Ngài đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14). Ngài lớn lên, đói khát, mệt mỏi, đau đớn và chết. Hê-bơ-rơ 4:15 xác nhận: "Vì chúng ta không có thầy tế lễ cả không có thể cảm thương sự yếu đuối chúng ta, bèn là một thầy tế lễ cả bị thử thách trong mọi việc cũng như chúng ta, song chẳng phạm tội." Sự không phạm tội này (χωρὶς ἁμαρτίας - chōris hamartias) là điều kiện tối cần để Ngài trở nên của lễ chuộc tội hoàn hảo.

3. Công Việc Cứu Chuộc: Chết, Chôn Và Sống Lại: Đức tin Cơ Đốc vô nghĩa nếu tách rời khỏi thập tự giá và sự phục sinh. Sứ đồ Phao-lô tóm tắt phúc âm cốt lõi trong I Cô-rinh-tô 15:3-4: "Vả, trước hết tôi đã dạy dỗ anh em điều mà chính tôi đã nhận lãnh, ấy là Đấng Christ chịu chết vì tội chúng ta theo lời Kinh Thánh; Ngài đã bị chôn, đến ngày thứ ba, Ngài sống lại, theo lời Kinh Thánh." Chữ "vì" (ὑπέρ - hyper) mang nghĩa "thay thế, thay cho". Sự chết của Ngài mang tính thay thế (substitutionary) và chuộc tội (propitiatory). Rô-ma 3:25 giải thích Chúa Giê-xu được Đức Chúa Trời lập làm of-lễ chuộc tội (ἱλαστήριον - hilastērion, từ cùng gốc với "Nắp Thi Ân" - כַּפֹּרֶת kappōret trong Cựu Ước), làm thỏa mãn sự công bình thánh khiết của Đức Chúa Trời về tội lỗi.

Yếu tố cốt lõi thứ hai là niềm tin vào Kinh Thánh là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi, có thẩm quyền tối cao và đầy đủ cho đức tin và sự thực hành. II Ti-mô-thê 3:16 tuyên bố: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời hà hơi (θεόπνευστος - theopneustos, nghĩa là "được Đức Chúa Trời thở ra"), có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình."

Kinh Thánh không chỉ là sách lịch sử hay văn chương tôn giáo, mà là phương tiện Đức Chúa Trời dùng để mặc khải chính Ngài, ý chỉ Ngài, và chương trình cứu rỗi của Ngài. Sự "hành hơi" này đảm bảo tính trung thực và đáng tin cậy của các bản gốc. Điều này dẫn đến nguyên tắc Sola Scriptura (Duy Kinh Thánh) của Cải Chánh, khẳng định Kinh Thánh là thẩm quyền tối hậu, vượt trên mọi truyền thống hay kinh nghiệm cá nhân.

Trung tâm của Phúc Âm là sự hiểu biết rằng sự cứu rỗi là bởi ân điển duy nhất, thông qua đức tin duy nhất, nơi Đấng Christ duy nhất (Ê-phê-sô 2:8-9). Đây là sự đập tan mọi nỗ lực tự cứu của con người.

Ân điển (χάρις - charis) là ơn phước chưa đáng nhận, do lòng nhân từ chủ động của Đức Chúa Trời dành cho những kẻ đáng chết. Nó không phải là một "chất liệu" được ban cho, mà là thái độ và hành động thuận lợi của Đức Chúa Trời đối với tội nhân. Tít 3:5: "Ngài cứu chúng ta... cứ theo lòng thương xót Ngài."

Đức tin (πίστις - pistis) là phương tiện chúng ta nhận lấy ân điển đó. Đức tin Cơ Đốc không phải là sự lạc quan hay tự tin bản thân, mà là sự tin cậy, phó thác, và đầu phục vào con người và công việc của Chúa Giê-xu Christ. Nó bao gồm sự nhận biết tội lỗi (notitia), sự tán thành lẽ thật của Phúc Âm (assensus), và sự tin cậy cá nhân nơi Đấng Christ (fiducia). Đức tin chân thật luôn được bày tỏ qua sự ăn năn (μετάνοια - metanoia, sự thay đổi tâm trí và đường lối).

Sự cứu rỗi trong Kinh Thánh không chỉ là việc lên thiên đàng sau khi chết, mà là một thực tại hiện tại với nhiều phương diện. Hai khía cạnh cốt lõi là Sự Xưng Công Bình và Sự Tái Sanh.

Sự Xưng Công Bình (δικαίωσις - dikaiōsis) là hành động pháp lý của Đức Chúa Trời, bởi đó Ngài tuyên bố tội nhân ăn năn tin nhận Đấng Christ là công bình trước mặt Ngài (Rô-ma 3:24; 5:1). Điều này có thể xảy ra được vì sự công bình của Đấng Christ được kể cho người tin (imputation). Đây là sự trao đổi vĩ đại: tội lỗi chúng ta đổ trên Ngài, sự công bình của Ngài được kể cho chúng ta (II Cô-rinh-tô 5:21).

Sự Tái Sanh (παλιγγενεσία - palingenesia) hay "sanh lại" (Giăng 3:3) là công việc siêu nhiên của Đức Thánh Linh, bởi đó Ngài ban sự sống thuộc linh mới cho người tin. Đây không phải là sự cải tạo đạo đức, mà là sự tạo dựng mới (II Cô-rinh-tô 5:17). Người được tái sanh nhận lãnh một bản chất mới, có khả năng vâng lời và yêu mến Đức Chúa Trời (Ê-xê-chi-ên 36:26-27). Sự xưng công bình là địa vị bên ngoài (forensic), sự tái sanh là bản chất bên trong (transformative). Cả hai đều thiết yếu.

Đức tin Cơ Đốc không phải là một hành trình cá nhân đơn độc. Yếu tố cốt lõi khác là niềm tin vào Hội Thánh phổ thông (καθολική ἐκκλησία - katholikē ekklēsia), là thân thể của Đấng Christ, gồm mọi người thật đã được cứu chuộc qua mọi thời đại (Ê-phê-sô 1:22-23; 5:23).

Hội Thánh hữu hình tại địa phương là nơi các tín hữu cùng nhóm lại để thờ phượng, học Lời Chúa, thông công (κοινωνία - koinōnia), và thực hiện đại mạng lệnh. Hai thánh lễ do chính Chúa Giê-xu lập là:

1. Lễ Báp-têm: Là dấu hiệu bên ngoài của sự chôn và sống lại với Đấng Christ (Rô-ma 6:3-4), và là lời tuyên xưng công khai đức tin. Nó biểu thị sự thanh tẩy tội lỗi và sự nhập vào thân thể Đấng Christ.
2. Tiệc Thánh (Lễ Tiệc Thánh): Là sự tưởng niệm đến sự chết của Chúa cho đến lúc Ngài trở lại (I Cô-rinh-tô 11:23-26). Bánh và chén là biểu tượng mạnh mẽ về thân thể tan vỡ và huyết đổ ra của Ngài, khơi dậy đức tin và sự tự xét mình.

Hiểu biết những yếu tố cốt lõi này phải dẫn đến một đời sống được biến đổi. Dưới đây là một số ứng dụng thực tế:

• Đánh Giá Mọi Sự Dựa Trên Đấng Christ: Trong mọi quyết định, ưu tiên, hay suy nghĩ, hãy tự hỏi: "Điều này có tôn cao Chúa Giê-xu và phù hợp với công việc cứu chuộc của Ngài không?" (Cô-lô-se 1:18).
• Sống Dưới Thẩm Quyền Kinh Thánh: Lấy Kinh Thánh làm tiêu chuẩn tối hậu để kiểm tra mọi giáo lý, lời dạy, hay cảm xúc. Hãy siêng năng nghiên cứu, đối chiếu và vâng theo Lời Chúa (Công vụ 17:11).
• Sống Trong Ân Điển Mỗi Ngày: Nhận biết rằng từ lúc được cứu cho đến ngày cuối cùng, bạn vẫn sống nhờ ân điển. Điều này giải phóng khỏi gánh nặng tự cứu và thúc giục sống thánh khiết vì lòng biết ơn (Tít 2:11-12).
• Thể Hiện Đức Tin Qua Sự Ăn Năn Liên Tục: Đời sống Cơ Đốc là một hành trình ăn năn. Khi phạm tội, hãy lập tức quay về với Chúa, nhận sự tha thứ dựa trên huyết Ngài (I Giăng 1:9).
• Gắn Kết Với Hội Thánh Địa Phương Cách Trung Tín: Đức tin được nuôi dưỡng và kiểm chứng trong cộng đồng. Hãy tích cực dự phần trong sự thờ phượng, thông công, và phục vụ (Hê-bơ-rơ 10:24-25).
• Rao Truyền Phúc Âm Trọn Vẹn: Chia sẻ thông điệp về tội lỗi, sự phán xét, thập tự giá, sự phục sinh, và lời kêu gọi ăn năn tin nhận—chứ không chỉ một thông điệp về sự thịnh vượng hay an ủi.

Những yếu tố cốt lõi của đức tin Cơ Đốc—Chúa Giê-xu Christ là Đức Chúa Trời và Người, Kinh Thánh có thẩm quyền, sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin, sự cứu rỗi bao gồm xưng công bình và tái sanh, cùng Hội Thánh và các thánh lễ—tạo thành nền tảng vững chắc, không thể thương lượng cho mọi tín hữu. Chúng không phải là những chủ đề khô khan của thần học học viện, mà là dòng sự sống cho linh hồn và la bàn cho cuộc đời. Trong một thế giới đầy biến động và lừa dối, việc giữ vững, học hỏi sâu nhiệm, và sốt sắng bảo vệ những lẽ thật nền tảng này chính là bổn phận và đặc ân của mỗi Cơ Đốc nhân. Hãy để lời của Giu-đe 1:3 thúc giục chúng ta: "Hỡi kẻ rất yêu dấu, vì tôi đã ân cần viết cho anh em về sự cứu rỗi chung của chúng ta, tôi tưởng phải viết giục lòng anh em, để chiến đấu cho đức tin đã truyền cho các thánh một lần đủ rồi." Đức tin chân thật luôn đâm rễ sâu vào những lẽ thật vĩnh cửu này và kết quả ra đời sống thờ phượng, thánh khiết, và yêu thương.