Trong đức tin Cơ Đốc, những vấn đề nào thực sự đáng để tranh luận?

Trong hành trình đức tin, mỗi tín hữu không tránh khỏi những lúc đối diện với những quan điểm khác biệt, những giáo lý đa dạng, và những cách giải thích Kinh Thánh không đồng nhất. Câu hỏi then chốt được đặt ra là: Giữa muôn vàn chủ đề, đâu là những vấn đề thực sự đáng để chúng ta dành tâm huyết, thậm chí “chiến đấu” cho? Và đâu là những điều chúng ta cần học cách chấp nhận sự khác biệt trong tình yêu thương? Làm sáng tỏ vấn đề này không chỉ giúp bảo vệ chân lý, mà còn gìn giữ sự hiệp một của Thân Thể Đấng Christ.

Nền Tảng: Phân Biệt Giữa Điều Cốt Lõi Và Điều Phụ Thuộc

Sứ đồ Phao-lô, trong thư gửi Hội thánh Ê-phê-sô, đã đưa ra một mệnh lệnh quan trọng: “Hãy cố gắng giữ cho được sự hiệp một của Thánh Linh bằng sự ràng buộc của hòa bình.” (Ê-phê-sô 4:3). Tuy nhiên, ngay trước đó, ông kêu gọi họ “chớ để cho người ta lừa dối mình bởi những lời giả dối” (Ê-phê-sô 4:14). Điều này cho thấy một sự cân bằng tinh tế: hiệp một không có nghĩa là thống nhất về mọi chi tiết, nhưng hiệp một phải được xây dựng trên nền tảng chân lý căn bản.

Để phân biệt, chúng ta cần dựa vào nguyên tắc Kinh Thánh. Sứ đồ Giu-đe đã viết một câu Kinh Thánh then chốt cho chủ đề này: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, vì tôi đã ân cần viết cho anh em về sự cứu rỗi chung của chúng ta, tôi tưởng phải làm điều đó, để khuyên anh em vì đạo mà tranh chiến” (Giu-đe 1:3). Từ Hy Lạp được dùng cho “tranh chiến” ở đây là ἐπαγωνίζομαι (epagōnizomai), mang nghĩa tranh đấu, vật lộn cách quyết liệt. Điều đáng chú ý là đối tượng của sự tranh chiến này: “đạo đã truyền cho các thánh một lần đủ cả.” Đây là đức tin nguyên thủy, trọng tâm, bất biến – những giáo lý cốt lõi đã được khải thị trọn vẹn và không thay đổi.

Những Vấn Đề Cốt Lõi Đáng Để “Tranh Chiến” (The Essentials)

Đây là những trụ cột của đức tin Cơ Đốc, nếu sai lệch hoặc phủ nhận sẽ làm sụp đổ chính Tin Lành. Chúng thường liên quan đến bản chất của Đức Chúa Trời, con người và công việc cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ.

1. Thần Tính Và Nhân Tính Trọn Vẹn Của Chúa Giê-xu Christ: Đây là trung tâm của sự cứu rỗi. Chúa Giê-xu phải vừa là Đức Chúa Trời trọn vẹn (Giăng 1:1, 14; Cô-lô-se 2:9), vừa là con người trọn vẹn (Hê-bơ-rơ 4:15). Nếu Ngài không hoàn toàn là Đức Chúa Trời, cái chết của Ngài không có giá trị vô hạn để chuộc tội cho cả nhân loại. Nếu Ngài không hoàn toàn là người, Ngài không thể đại diện cho nhân loại và chết thay chúng ta. Sứ đồ Giăng gọi những người phủ nhận điều này là “kẻ phản Christ” (I Giăng 4:2-3).

2. Sự Cứu Rỗi Bởi Ân Điển Qua Đức Tin (Sola Gratia, Sola Fide): Con người được xưng công bình chỉ bởi ân điển, chỉ bởi đức tin nơi công lao của Chúa Christ, chứ không bởi việc làm của luật pháp (Ê-phê-sô 2:8-9; Rô-ma 3:28). Bất kỳ giáo lý nào thêm vào việc làm, công đức, hay nghi thức như một điều kiện cần thiết cho sự cứu rỗi đều làm lu mờ và phủ nhận công việc trọn vẹn của Christ trên thập tự giá (Ga-la-ti 1:6-9). Đây là lẽ thật mà Cải Chánh Giáo đã “tranh chiến” để phục hồi.

3. Thẩm Quyền Và Sự Đầy Đủ Của Kinh Thánh (Sola Scriptura): Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời được soi dẫn, là tiêu chuẩn tối cao cho đức tin và nếp sống (II Ti-mô-thê 3:16-17). Không có nguồn mặc khải nào khác (truyền thống, khải tượng, lời tiên tri) được đặt ngang hàng hoặc cao hơn Kinh Thánh. Bảo vệ thẩm quyền của Kinh Thánh là bảo vệ chính nền tảng để chúng ta biết về Đức Chúa Trời và ý muốn Ngài.

4. Sự Chết Chuộc Tội Và Sự Sống Lại Của Đấng Christ: Đây là cốt lõi của Tin Lành (I Cô-rinh-tô 15:3-4). Sự chết của Christ không phải chỉ là tấm gương hy sinh, mà là sự chuộc tội (Hy Lạp: ἱλαστήριον, hilastērion – Rô-ma 3:25), sự thay thế, và sự đền tội. Sự sống lại của Ngài là bằng chứng về chiến thắng của Ngài trên tội lỗi và sự chết, và là cái đảm bảo cho sự sống lại của chúng ta. Phủ nhận sự sống lại là làm cho đức tin trở nên hư không (I Cô-rinh-tô 15:14).

5. Ba Ngôi Hiệp Một (Trinity): Một Đức Chúa Trời hiện hữu trong ba thân vị đồng đẳng và đồng vĩnh cửu: Cha, Con (Chúa Giê-xu Christ) và Thánh Linh. Đây là mặc khải mầu nhiệm của Kinh Thánh (Ma-thi-ơ 28:19; II Cô-rinh-tô 13:14). Sai lệch về giáo lý này dẫn đến những quan niệm sai trái về chính Đức Chúa Trời.

Những Vấn Đề Phụ Thuộc Cần Sự Nhân Nhượng Và Tình Yêu Thương (The Non-Essentials)

Đây là những vấn đề mà các Cơ Đốc nhân chân chính, trung thành với Kinh Thánh, có thể có những quan điểm khác biệt. Sứ đồ Phao-lô đã dành cả chương Rô-ma 14 để bàn về thái độ của chúng ta trong những vấn đề này.

Nguyên tắc then chốt: “Hãy bằng lòng tiếp lấy kẻ yếu đuối trong đức tin, chớ cãi lẫy về sự nghi ngờ.” (Rô-ma 14:1). Những vấn đề này thường liên quan đến:

• Các Thực Hành Thờ Phượng Và Nếp Sống: Như quan điểm về ngày Sa-bát/Chúa Nhật (Rô-ma 14:5-6), các quy định về ăn uống (câu 2-3), hoặc các hình thức âm nhạc, nghi lễ trong nhà thờ.
• Những Sự Giải Thích Tiên Tri Chưa Thể Xác Minh Rõ Ràng: Như các chi tiết về thời kỳ cuối cùng, cách kết nối các biến cố hiện tại với lời tiên tri, ngoại trừ những nét chung đã được Kinh Thánh dạy rõ (như sự tái lâm theo lối hữu hình của Christ).
• Các Phương Pháp Mục Vụ Và Cơ Cấu Hội Thánh: Như mô hình quản trị Hội thánh (giám mục, trưởng lão, hội chúng), tần suất tiệc thánh, cách thức làm báp-têm (dầm hay rảy).
• Những Áp Dụng Đạo Vào Văn Hóa Và Xã Hội: Quan điểm về một số vấn đề xã hội cụ thể mà Kinh Thánh không trực tiếp đề cập, nhưng cần được suy luận dựa trên các nguyên tắc Kinh Thánh.

Phao-lô dạy chúng ta đừng “xét đoán” nhau trong những vấn đề này (Rô-ma 14:10, 13), vì mỗi người phải “tin chắc ở trí mình” (câu 5) và làm “vì Chúa” (câu 6). Mục tiêu là sự hòa thuận và sự gây dựng lẫn nhau (câu 19).

Vùng Xám Và Nguyên Tắc Phân Định

Một số vấn đề không rõ ràng thuộc nhóm nào. Ví dụ: giáo lý về sự lựa chọn và ý chí tự do, các ân tứ của Thánh Linh (như nói tiếng lạ, chữa bệnh) trong thời đại ngày nay, phong trào nữ quyền trong chức vụ… Đối với những vấn đề này, chúng ta cần:

1. Áp Dụng “Nguyên Tắc Gánh Nặng” (Burden of Proof): Ai đưa ra một giáo lý mới lạ hoặc khác biệt so với truyền thống tín lý của Hội thánh qua các thời đại, người đó có gánh nặng phải chứng minh rõ ràng từ Kinh Thánh. Sự giải nghĩa phải dựa trên toàn bộ Kinh Thánh (sự giải nghĩa hợp lẽ – Analogia Scripturae), chứ không chỉ dựa vào một vài câu riêng lẻ.

2. Phân Biệt Giữa Giáo Lý Rõ Ràng Và Giáo Lý Suy Luận: Kinh Thánh dạy rõ về sự thánh khiết của hôn nhân (một nam một nữ) – đó là giáo lý rõ ràng. Nhưng việc áp dụng cụ thể một số phương pháp kỷ luật trong Hội thánh có thể dựa trên suy luận từ các nguyên tắc chung.

3. Xem Xét Hệ Quả Thực Tiễn Của Giáo Lý: Một giáo lý sai về ân điển có thể đưa người ta đến sự nô lệ hoặc tự kiêu. Một quan điểm cực đoan về tự do Cơ Đốc có thể dẫn đến sự phóng túng. Chúng ta cần khôn ngoan nhìn ra hệ quả thuộc linh của nó.

Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

1. Trước Khi Tranh Luận, Hãy Tự Vấn:
“Vấn đề này có liên quan trực tiếp đến Tin Lành cứu rỗi và vinh hiển của Chúa Giê-xu Christ không?”
“Kinh Thánh có dạy rõ ràng về điều này không, hay đây chỉ là suy luận/truyền thống của tôi?”
“Mục đích của tôi trong tranh luận này là để bảo vệ chân lý và gây dựng người khác, hay để thỏa mãn cái tôi và chứng minh mình đúng?”

2. Nuôi Dưỡng Thái Độ Đúng Đắn: Ngay cả khi tranh luận về những điều cốt lõi, thái độ phải phản ánh Đấng Christ. “Hãy khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục, lấy lòng thương yêu mà chìu nhau” (Ê-phê-sô 4:2). Tranh luận với sự khiêm nhường (nhận thức rằng sự hiểu biết của mình còn giới hạn) và với lòng yêu thương (mong muốn điều tốt nhất cho đối phương).

3. Biết Khi Nào Nên Dừng Lại: Sau khi đã trình bày chân lý cách rõ ràng, tôn trọng và kiên nhẫn, nếu người kia vẫn cố chấp trong sai lầm về giáo lý cốt lõi, đôi khi chúng ta phải “tránh xa” họ (Rô-ma 16:17; Tít 3:10-11) – không phải với thái độ khinh miệt, mà để bảo vệ Hội thánh khỏi sự dạy dỗ gây chia rẽ. Đây là hành động yêu thương đối với bầy chiên.

4. Tập Trung Vào Điều Quan Trọng Nhất: Sứ đồ Phao-lô khuyên Ti-mô-thê: “Hãy giảng đạo, cố khuyên, bất luận gặp thời hay không gặp thời, hãy sẵn lòng… hãy tỉnh thức… hãy làm hết chức vụ” (II Ti-mô-thê 4:2-5). Chức vụ chính của chúng ta là rao giảng Tin Lành và môn đồ hóa, chứ không phải sa vào những cuộc tranh luận vô tận, “vì những sự cãi lẫy như thế thật là vô ích và hư không” (Tít 3:9).

Kết Luận: Sự Khôn Ngoan Đến Từ Trên Cao

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi vừa là người canh giữ chân lý (Giu-đe 1:3), vừa là sứ giả của sự hòa thuận (II Cô-rinh-tô 5:18-20). Sự khôn ngoan để phân biệt đâu là chiến trường, đâu là không gian cho sự tự do trong Christ, là một ân tứ cần được cầu xin (Gia-cơ 1:5).

Sự khôn ngoan đó được mô tả trong Gia-cơ 3:17: “Sự khôn ngoan từ trên mà xuống thì trước hết là thanh sạch, sau lại hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình.” Một cuộc tranh luận xuất phát từ sự khôn ngoan thiên thượng sẽ mang tính thanh sạch (bảo vệ chân lý thuần khiết) nhưng cũng đầy hòa thuận và nhu mì (trong tinh thần và thái độ).

Cuối cùng, hãy nhớ rằng mục đích tối thượng của mọi sự tranh luận, thảo luận trong Hội thánh không phải là chiến thắng trong lý lẽ, mà là sự gây dựng Thân Thể Đấng Christ cho đến chừng chúng ta thảy đều hiệp một trong đức tin và trong sự hiểu biết Con Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 4:12-13). Hãy can đảm bảo vệ những điều cốt lõi, và cũng can đảm yêu thương trong những điều phụ thuộc. Như Augustine đã nói: “Trong những điều thiết yếu, hiệp một; trong những điều không thiết yếu, tự do; trong mọi sự, tình yêu thương.”