Tác Giả Sách Diễm Ca
Trong toàn bộ Kinh Thánh, sách Diễm ca (hay còn gọi là Diệu ca, Nhã ca) nổi lên như một viên ngọc quý với vẻ đẹp độc đáo và đầy bí ẩn. Là một bộ sưu tập những bài thơ trữ tình ca ngợi tình yêu lứa đôi, sách đã gây ra nhiều cuộc tranh luận qua các thời đại về nguồn gốc, ý nghĩa và đặc biệt là tác giả. Việc xác định ai là người đã viết sách này không chỉ là một thảo luận học thuật, mà còn mở ra cánh cửa quan trọng để hiểu thấu đáo thông điệp thần học và sự ứng dụng sâu sắc của nó trong đời sống đức tin. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu khảo sát vấn đề tác giả sách Diễm ca dưới ánh sáng của chính Kinh Thánh, các bằng chứng nội tại và truyền thống giải kinh của Hội Thánh Tin Lành.
I. Quan Điểm Truyền Thống: Sa-lô-môn - Tác Giả Được Ghi Nhận
Dòng chữ mở đầu sách Diễm ca trong nguyên bản Hê-bơ-rơ đã trực tiếp ghi nhận: "Bài ca của các bài ca, mà Sa-lô-môn đã làm ra."
(Diễm ca 1:1). Đây là bằng chứng nội tại đầu tiên và rõ ràng nhất. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, cụm từ "asher li-shlomoh" (אֲשֶׁר לִשְׁלֹמֹה) có thể được hiểu là "thuộc về Sa-lô-môn" hoặc "dành cho Sa-lô-môn", nhưng trong văn mạch văn học Kinh Thánh, cách dùng này thường chỉ về tác quyền (ví dụ như Thi Thiên 72, "Thuộc về Sa-lô-môn").
Sa-lô-môn, con trai vua Đa-vít, nổi tiếng là vị vua khôn ngoan nhất, người có sự nghiệp văn chương đồ sộ. 1 Các Vua 4:32 chép: "Người nói ba nghìn câu châm ngôn, và thơ của người là một ngàn năm bài."
Việc sách Diễm ca được quy cho Sa-lô-môn là hoàn toàn phù hợp với hồ sơ Kinh Thánh về tài năng và sản lượng văn học của ông. Hơn nữa, nội dung sách phản ánh sự hiểu biết sâu sắc về thiên nhiên, địa lý, và văn hóa xa xỉ của hoàng cung, điều mà một vị vua giàu có và từng trải như Sa-lô-môn hoàn toàn có thể sở hữu.
Các nhân vật trong sách cũng củng cố cho quan điểm này. Nhân vật nam chính được gọi là "vua" (Diễm ca 1:4, 12) và được mô tả đang ngự trên kiệu cung đình (3:7-11). Người nữ gọi người yêu mình là "vua" và anh ta đã đưa nàng vào "điện các người" (1:4). Những chi tiết này phù hợp với bối cảnh đời sống hoàng gia của Sa-lô-môn.
II. Những Thách Thức và Các Quan Điểm Học Thuật Khác
Tuy nhiên, một số học giả hiện đại đã đặt câu hỏi về tác giả Sa-lô-môn truyền thống, dựa trên một số lập luận:
1. Ngôn Ngữ và Từ Vựng: Một số từ ngữ trong sách Diễm ca được cho là có nguồn gốc muộn hơn thời Sa-lô-môn (thế kỷ 10 TCN), hoặc có vay mượn từ tiếng A-ram hay Hy Lạp. Tuy nhiên, lập luận này không hoàn toàn thuyết phục vì ngôn ngữ luôn biến chuyển, và việc xác định niên đại chính xác của từ ngữ trong tiếng Hê-bơ-rơ cổ là rất khó khăn. Hơn nữa, sách có thể đã trải qua một quá trình biên tập sau này mà vẫn giữ nguyên cốt lõi tác phẩm của Sa-lô-môn.
2. Giọng Điệu Dân Gian: Nhiều hình ảnh trong sách lấy từ đời sống nông thôn, làng mạc (người chăn chiên, vườn nho, đồng ruộng) hơn là từ cung đình xa hoa. Điều này dẫn đến giả thuyết rằng đây có thể là tập hợp các bài ca tình yêu dân gian, được một biên tập viên vô danh sưu tầm và gán cho thẩm quyền của Sa-lô-môn để được lưu giữ trong kinh điển. Một số người đề xuất rằng nhân vật nam chính thực chất là một người chăn chiên, và hình ảnh "vua" chỉ là cách ví von lãng mạn.
3. Quan Điểm Biên Tập và Gán Danh: Đây là quan điểm trung hòa: Sa-lô-môn có thể là tác giả nguyên thủy của một phần (ví dụ các đoạn mô tả đám cưới hoàng gia), nhưng toàn bộ sách như chúng ta có ngày nay là kết quả của một quá trình biên tập, bổ sung và sắp xếp các bài thơ tình từ nhiều nguồn khác nhau vào thời kỳ hậu lưu đày, với mục đích tạo nên một tác phẩm thống nhất mang thông điệp thần học.
Dù có các quan điểm học thuật khác nhau, cộng đồng tin kính truyền thống của cả Do Thái giáo lẫn Cơ Đốc giáo vẫn xem Sa-lô-môn là tác giả chính. Việc sách được đưa vào "quy điển" (canon) Kinh Thánh phần lớn dựa trên sự ghi nhận này, vì thẩm quyền của Sa-lô-môn như một người được Đức Chúa Trời ban cho sự khôn ngoan đặc biệt (1 Các Vua 3:12).
III. Ý Nghĩa Của Tác Giả Trong Việc Giải Kinh và Ứng Dụng
Việc xác định tác giả không chỉ để thỏa mãn tính tò mò lịch sử, mà còn định hướng cách chúng ta giải thích và áp dụng sách. Dưới đây là hai tầng nghĩa quan trọng, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, được soi sáng bởi chính Kinh Thánh.
A. Nghĩa Đen: Gương Mẫu Thánh Khiết Cho Tình Yêu và Hôn Nhân
Nếu Sa-lô-môn là tác giả, chúng ta có một sự tương phản đầy ý nghĩa. Sa-lô-môn, người cuối cùng đã có "bảy trăm hoàng hậu và ba trăm cung phi" (1 Các Vua 11:3) và bị các bà đó dụ quay lòng theo thần tượng, lại là tác giả của một bài ca tôn vinh tình yêu độc nhất, say đắm và chung thủy giữa một người nam và một người nữ. Điều này có thể được xem như lời chứng từ kinh nghiệm cay đắng của chính ông: sự nguy hiểm của tình yêu phàm tục, chia trí và trái với ý muốn Đức Chúa Trời. Diễm ca, vì thế, có thể là hình mẫu lý tưởng mà Đức Chúa Trời dành cho hôn nhân, được viết ra bởi một người đã thất bại trong việc sống theo hình mẫu đó. Nó nhấn mạnh sự ràng buộc ("dây tình ái" – Diễm ca 2:4, 7:6 trong bản dịch khác), sự say mê ("Tình yêu chàng đáng quí hơn rượu" – 1:2) và tính độc chiếm ("Hỡi bạn tình ta, thật nàng xinh đẹp tuyệt trần!... Hãy khóa lòng nàng lại bằng ấn tín..." – 4:1, 12).
B. Nghĩa Bóng/Thiêng Liêng: Biểu Tượng Cho Mối Quan Hệ Giao Ước
Đây là cách giải kinh chủ đạo của Hội Thánh từ thời các giáo phụ. Sách Diễm ca được hiểu như một ẩn dụ tuyệt đẹp về tình yêu giữa Đấng Christ (Vua Sa-lô-môn là hình bóng) và Hội Thánh (hay linh hồn tín đồ – người nữ Shulamite). Tân Ước nhiều lần sử dụng hình ảnh hôn nhân để mô tả mối quan hệ này:
- Ê-phê-sô 5:25-27:
"Hỡi người làm chồng, hãy yêu vợ mình, như Đấng Christ đã yêu Hội thánh, phó chính mình vì Hội thánh... để tỏ ra Hội thánh đầy vinh hiển... thánh sạch không vết, không nhăn, không chi giống như vậy."
Điều này vang vọng lời Vua trong Diễm ca: "Hỡi bạn tình ta, thật nàng xinh đẹp tuyệt trần!" (4:1). - Khải Huyền 19:7-9 mô tả tiệc cưới Chiên Con.
- 2 Cô-rinh-tô 11:2: Phao-lô nói về việc gả Hội Thánh như một trinh nữ tinh sạch cho Đấng Christ.
Trong ẩn dụ này, những lời bày tỏ khao khát ("Hãy hôn tôi với những hôn của miệng chàng" – 1:2), sự tìm kiếm và gặp gỡ (chương 3), lời mời gọi ("Hỡi bạn tình ta, hãy ra..." – 2:10), và lời thề nguyền chung thủy ("Tình yêu mạnh như sự chết... nước lụt chẳng làm tắt được tình yêu" – 8:6-7) đều trở nên sống động, mô tả mối tương giao thân mật, cá nhân và đầy đam mê mà Đấng Christ muốn có với mỗi tín đồ Ngài.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Hiểu về tác giả và ý nghĩa của Diễm ca dẫn chúng ta đến những áp dụng thiết thực:
1. Đối Với Đời Sống Hôn Nhân:
Dù Sa-lô-môn có phải là tác giả trực tiếp hay không, sách vẫn là Lời Đức Chúa Trời được linh cảm (2 Ti-mô-thê 3:16) để dạy dỗ chúng ta. Nó cho thấy tình yêu vợ chồng là món quà thánh khiết từ Chúa, cần được nuôi dưỡng bằng lời nói yêu thương (sự tán tụng lẫn nhau xuyên suốt sách), sự lãng mạn, tình cảm thể chất trong khuôn khổ hôn nhân, và lòng chung thủy tuyệt đối. Sách khích lệ các cặp vợ chồng Cơ Đốc không ngại bày tỏ tình yêu và đầu tư cho mối quan hệ của mình.
2. Đối Với Mối Quan Hệ Cá Nhân Với Chúa:
Diễm ca thách thức chúng ta xem xét lại mối tương giao của mình với Chúa Giê-xu. Có phải nó chỉ là nghi lễ, giáo lý khô khan, hay là một mối quan hệ sống động, đầy khao khát và yêu mến? Chúng ta có tìm kiếm Ngài cách thiết tha như người nữ tìm người yêu (3:1-4) không? Chúng ta có đáp lại tiếng gọi của Ngài (2:10) hay để những lo lắng đời này ("các con chồn cáo" – 2:15) phá hoại vườn nho tâm linh của mình? Sách mời gọi chúng ta vào sự thờ phượng thân mật.
3. Đối Với Cái Nhìn Về Sự Thánh Khiết:
Lời kêu gọi "Hỡi các con gái Giê-ru-sa-lem, ta ép nài các ngươi... đừng kinh động, đừng làm thức dậy ái tình cho đến khi nó tự ý muốn" (2:7, 3:5, 8:4) nhắc nhở về sự tôn trọng và bảo vệ sự thánh khiết của tình yêu. Trong nghĩa thiêng liêng, đây là lời cảnh báo chống lại sự nguội lạnh hoặc những tình yêu trần tục làm gián đoạn mối liên hệ thuần khiết với Đấng Christ.
V. Kết Luận
Dù các cuộc tranh luận học thuật về tác giả sách Diễm ca có thể còn tiếp diễn, sự chứng nhận của chính Kinh Thánh và truyền thống tin kính mạnh mẽ ủng hộ Sa-lô-môn là tác giả chính. Quan trọng hơn, dưới sự linh cảm của Đức Thánh Linh, sách đã được bảo tồn trong quy điển để bày tỏ cho chúng ta hai chân lý vĩnh cửu: (1) Tình yêu hôn nhân là món quà tốt lành và thánh khiết cần được trân trọng theo ý muốn nguyên thủy của Đấng Tạo Hóa, và (2) Tình yêu đó là hình bóng sống động cho mối tương giao giao ước đầy yêu thương, thân mật và cứu chuộc giữa Đấng Christ - Vua của chúng ta - và Hội Thánh - cô dâu của Ngài.
Thay vì để những thắc mắc về tác giả làm chúng ta xao lãng, hãy để Diễm ca dẫn dắt chúng ta vào sự ngợi khen Chúa vì hồng ân của tình yêu phàm trần Ngài ban, và trên hết, kéo chúng ta đến gần hơn với Chúa Giê-xu Christ, Đấng yêu chúng ta bằng một "tình yêu mạnh như sự chết" và đã phó chính mình Ngài vì chúng ta. Hãy đọc, suy ngẫm và để lòng mình đáp lại bài ca tình yêu vĩ đại nhất này.
"Tôi thuộc về người yêu tôi, và người yêu tôi thuộc về tôi..." (Diễm ca 6:3) – Đây không chỉ là lời của Shulamite, mà phải là tuyên xưng của mỗi tấm lòng đã được Đấng Christ cứu chuộc.