Chủ nghĩa giáo phái là gì?

Trong hành trình đức tin, một trong những thách thức lớn mà Hội Thánh phổ thông (universal church) của Đấng Christ phải đối mặt không phải chỉ từ thế gian bên ngoài, mà còn từ những chia rẽ, phân hóa và tinh thần bè phái nảy sinh từ chính bên trong. “Chủ nghĩa giáo phái” (sectarianism) là một hiện tượng thuộc linh nguy hiểm, làm suy yếu thân thể Đấng Christ và làm mờ đi chứng cớ hiệp một mà Ngài đã cầu nguyện (Giăng 17:20-23). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào định nghĩa Kinh Thánh, biểu hiện, hậu quả, và cách thức vượt qua tinh thần giáo phái để sống trong sự hiệp một của Thánh Linh.

Trước hết, cần phân biệt giữa “giáo phái” (denomination) như một nhánh tổ chức trong Cơ Đốc giáo với lịch sử và truyền thống riêng, và “chủ nghĩa giáo phái” (sectarianism) – một thái độ hoặc hệ tư tưởng đề cao nhóm riêng của mình cách cực đoan, bài xích, coi thường hoặc tách biệt khỏi các nhóm tín hữu khác trong thân thể Đấng Christ. Chủ nghĩa giáo phái là sự biến dạng của lòng trung thành, từ trung thành với chính Đấng Christ và Lời Ngài sang trung thành một cách mù quáng vào một nhóm người, một giáo sư, một truyền thống hoặc một cách diễn giải cụ thể.

Kinh Thánh Tân Ước sử dụng từ Hy Lạp hairesis (αἵρεσις), thường được dịch là “bè đảng” hay “phe phái”. Trong 1 Cô-rinh-tô 11:19, Phao-lô viết: “Vả, trong vòng anh em phải có phe đảng, hầu cho trong những kẻ được ơn Chúa thì hiện ra rõ ràng.” Ở đây, từ “phe đảng” là hairesis. Ngữ cảnh cho thấy sự chia rẽ (schismata) đã hiện hữu và tiết lộ những ai thật lòng theo Chúa. Trong Ga-la-ti 5:20, “bè đảng” (hairesis) được liệt kê là một việc làm của xác thịt, đứng chung với thù oán, tranh cạnh, ghen ghét, và giận dữ. Phi-e-rơ cũng cảnh báo về “tà giáo” (dịch từ hairesis) hủy diệt trong 2 Phi-e-rơ 2:1.

Căn nguyên sâu xa của chủ nghĩa giáo phái, theo phân tích của Sứ đồ Phao-lô, chính là tính xác thịt (carnality). Ông quở trách Hội Thánh Cô-rinh-tô: “Vì anh em còn thuộc về xác thịt. Bởi chưng giữa anh em có sự ghen ghét và cãi lẫy, thì anh em há chẳng phải là tánh xác thịt, ăn ở như người thế gian sao? Vì khi một người nói: Ta là môn đồ của Phao-lô; người khác nói: Ta là môn đồ của A-bô-lô, thì anh em chẳng phải là người thế gian sao?” (1 Cô-rinh-tô 3:3-4). Đây chính là bức tranh kinh điển về tinh thần bè phái: lòng trung thành bị chuyển hướng khỏi Đấng Christ và đặt vào các lãnh đạo loài người, dẫn đến sự so bì, tranh giành ảnh hưởng và chia rẽ.

Dựa trên Kinh Thánh, chúng ta có thể nhận diện chủ nghĩa giáo phái qua các biểu hiện sau:

1. Tinh thần độc tôn và bài ngoại: Nhóm mang tinh thần giáo phái thường tin rằng chỉ có họ mới nắm giữ “chân lý toàn vẹn”, chỉ có họ mới được cứu hoặc có đời sống thuộc linh cao hơn. Họ có xu hướng cô lập mình, xem thường hoặc phủ nhận mọi giá trị thuộc linh từ các nhóm Cơ Đốc khác. Điều này trái ngược với đức tin của Phao-lô, người vui mừng dù Đấng Christ được rao giảng với nhiều động cơ khác nhau (Phi-líp 1:15-18).

2. Đề cao quá mức các lãnh đạo loài người hoặc giáo sư: Như tại Cô-rinh-tô, họ tôn vinh các sứ đồ (Phao-lô, A-bô-lô, Sê-pha) thành những “nhãn hiệu” gây chia rẽ (1 Cô-rinh-tô 1:12). Thay vì xem các đầy tớ Chúa như những phương tiện dẫn đến Christ, họ đặt các đầy tớ ấy lên vị trí trung tâm của đức tin.

3. Tập trung vào các điểm phụ lệ và truyền thống loài người: Họ thường biến những quan điểm thần học phụ, nghi lễ, quy tắc ứng xử văn hóa, hoặc cách diễn giải cụ thể thành những điều kiện bắt buộc cho sự cứu rỗi hoặc tư cách thành viên. Phao-lô cảnh báo: “Hãy giữ chừng, kẻo có ai bắt anh em bị phù hờn bởi triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, sơ học của thế gian, không theo Đấng Christ.” (Cô-lô-se 2:8).

4. Tinh thần phán xét và kiêu ngạo thuộc linh: Thay vì khiêm nhường nhận biết sự hiểu biết của mình còn hạn chế (1 Cô-rinh-tô 13:9), họ tự cho mình quyền phán xét và lên án anh em khác trong Christ. Người Pha-ri-si trong thời Chúa Giê-xu là hình ảnh rõ nhất của tinh thần giáo phái này: họ tin mình là con cháu Áp-ra-ham, giữ luật tỉ mỉ, và khinh dể những người khác (Lu-ca 18:9-14).

5. Làm suy yếu sự hiệp một của Thân Thể: Chủ nghĩa giáo phái trực tiếp tấn công vào sự hiệp một mà Thánh Linh tạo nên. Nó gây nên “sự rách rời trong thân thể” (1 Cô-rinh-tô 12:25), khiến các chi thể không còn quan tâm, tôn trọng và cần nhau nữa.

Hậu quả của chủ nghĩa giáo phái là vô cùng nghiêm trọng:

• Làm tổn thương Chúa Christ: Khi thân thể Ngài bị chia cắt, chính Ngài bị tổn thương. Sự chia rẽ làm cho thế gian khó tin nhận Chúa Cha đã sai Chúa Con đến (Giăng 17:21).
• Làm tắt nghẽn dòng chảy của Thánh Linh: Thánh Linh hành động trong sự hiệp một (Ê-phê-sô 4:3). Tinh thần bè phái, ghen ghét, tranh cạnh mở cửa cho các công việc của xác thịt và ngăn trở quyền năng biến đổi của Đức Chúa Trời.
• Cản trở sự tăng trưởng thuộc linh cá nhân và tập thể: Một nhóm khép kín, tự mãn sẽ thiếu đi sự sửa dạy, thách thức lành mạnh và sự đa dạng về ân tứ cần thiết cho sự trưởng thành (Ê-phê-sô 4:11-16).
• Tạo ra gánh nặng luật pháp: Họ chất lên vai tín hữu những gánh nặng truyền thống, quy tắc mà chính họ cũng không gánh nổi, đi ngược lại với lời mời “vì ách ta dễ chịu và gánh ta nhẹ nhàng” của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 11:30).
• Sản sinh ra sự giả hình: Để được chấp nhận trong nhóm, người ta có thể tập trung vào vẻ bề ngoài, nghi lễ hơn là tấm lòng được biến đổi bởi ân điển.

Làm thế nào để chống lại tinh thần giáo phái và nuôi dưỡng sự hiệp một đích thực? Kinh Thánh chỉ ra con đường rõ ràng:

1. Đặt Đấng Christ Làm Trung Tâm Tuyệt Đối: Phao-lô chất vấn người Cô-rinh-tô: “Ấy vậy, A-bô-lô là ai? Phao-lô là ai? Ấy là kẻ tôi tớ, bởi kẻ ấy mà anh em đã tin cậy, y theo Chúa đã ban cho mọi người. Tôi đã trồng, A-bô-lô đã tưới, nhưng Đức Chúa Trời đã làm cho lớn lên.” (1 Cô-rinh-tô 3:5-6). Giải pháp căn bản là quay lại nhìn thẳng vào Christ. Mọi sự trung thành, tôn kính, và thần học phải được kiểm chứng và qui hướng về Ngài.

2. Sống Dưới Thẩm Quyền Tối Cao Của Kinh Thánh: Thay vì tôn trọng một cách diễn giải cứng nhắc của một nhóm, chúng ta phải khiêm nhường cùng nhau tra cứu Kinh Thánh, để Lời Chúa làm tiêu chuẩn tối hậu (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Điều này đòi hỏi tinh thần “Bê-rê” – sẵn sàng nghe và “mỗi ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11).

3. Nuôi Dưỡng Tình Yêu Thương A-ga-pê: Tình yêu thương là dây ràng buộc của sự trọn vẹn (Cô-lô-se 3:14). Tình yêu thương “hay nhịn nhục, hay nhân từ... chẳng kiêu ngạo, chẳng tự đắc, chẳng làm điều trái phép, chẳng kiếm tư lợi, chẳng nóng giận, chẳng nghi ngờ sự dữ... chẳng thích sự không công bình, nhưng vui trong lẽ thật” (1 Cô-rinh-tô 13:4-6). Chính tình yêu này sẽ hàn gắn và ngăn ngừa chia rẽ.

4. Nhận Biết Và Tôn Trọng Sự Đa Dạng Trong Thân Thể: Thân thể có nhiều chi thể với các chức năng khác nhau (1 Cô-rinh-tô 12:12-27). Sự đa dạng về ân tứ, bối cảnh văn hóa, và cách nhìn nhận (trong khuôn khổ chân lý cốt lõi) không phải là mối đe dọa, mà là sự phong phú. Chúng ta cần học thái độ của Phao-lô: “Vậy thì, ai nấy chúng ta hãy tìm cách làm đẹp lòng kẻ lân cận mình, đặng làm điều ích và nên gương tốt.” (Rô-ma 15:2).

5. Tập Trung Vào Những Điều Cốt Lõi (Core) Và Linh Động Với Điều Phụ (Non-Core): Thần học Tin Lành phân biệt giữa những giáo lý cốt lõi (như thần tánh của Christ, sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin, thẩm quyền Kinh Thánh) và những giáo lý phụ (như quan điểm về thời kỳ cuối cùng, hình thức báp-têm). Chúng ta cần bảo vệ kiên quyết những điều cốt lõi, nhưng trong những điều phụ, hãy cho phép sự tự do và linh động, “Hãy giữ cho khỏi sự tranh cạnh về lời nói, là sự chỉ ích lợi cho sự hư hoại của kẻ nghe.” (2 Ti-mô-thê 2:14).

1. Trong Hội Thánh Địa Phương:
- Tích cực tham gia vào các mối quan hệ liên Hội Thánh, các buổi cầu nguyện chung, hợp tác trong công tác Phúc Âm để phá vỡ bức tường ngăn cách.
- Trong các buổi học Kinh Thánh, khuyến khích tinh thần đối thoại tôn trọng, tìm kiếm ý Chúa thay vì áp đặt quan điểm cá nhân.
- Khi nói về các nhóm Cơ Đốc khác, hãy dùng lời nói đầy ân điển và cầu thay, không phỉ báng hoặc vu khống.

2. Trong Đời Sống Cá Nhân:
- Tự kiểm điểm: Thường xuyên xét lòng mình: Liệu tôi có đang nuôi dưỡng sự kiêu ngạo thuộc linh, xem nhóm mình là “tốt nhất”? Tôi có đang đánh giá anh em khác dựa trên những tiêu chuẩn phụ lệ không?
- Mở rộng tầm nhìn: Đọc sách, nghe bài giảng từ các mục sư, giáo sư Kinh Thánh trung tín thuộc nhiều truyền thống Tin Lành khác nhau để mở rộng hiểu biết.
- Thực hành sự hiệp một: Tham dự các sinh hoạt đại kết với tinh thần “một Chúa, một đức tin, một phép báp-têm” (Ê-phê-sô 4:5). Cầu nguyện cho Hội Thánh phổ thông trên khắp thế giới.
- Luôn quy hướng về Phúc Âm: Khi bị cuốn vào các tranh luận, hãy tự hỏi: “Điều này có liên quan thế nào đến Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ và sự cứu rỗi của tôi?” Điều này sẽ giúp chúng ta giữ đúng trọng tâm.

3. Đối Với Các Lãnh Đạo:
- Dạy dỗ tín hữu về sự hiệp một của thân thể Đấng Christ và tác hại của sự chia rẽ.
- Làm gương trong cách nói và đối xử với các lãnh đạo Hội Thánh khác.
- Không sử dụng ngôn ngữ bài ngoại, chia rẽ để xây dựng lòng trung thành cá nhân. Thay vào đó, hãy dẫn dắt mọi người đến sự trung thành với Đấng Christ và Lời Ngài.

Chủ nghĩa giáo phái là một căn bệnh thuộc linh nguy hiểm, xuất phát từ tính xác thịt và sự kiêu ngạo, gây tổn thương sâu sắc cho thân thể Đấng Christ. Lời kêu gọi của Chúa cho chúng ta là “hết lòng hiệp một đồng tình với nhau” (Rô-ma 15:5). Sự hiệp một này không phải là sự đồng nhất cứng nhắc, mà là sự hiệp nhất trong đa dạng, được kết nối bởi tình yêu thương, dưới sự lãnh đạo duy nhất của Đầu là Đấng Christ. Ước mong mỗi chúng ta, với lòng khiêm nhường và khao khát vinh hiển Chúa, sẽ trở thành những người kiến tạo sự hiệp một, phá đổ những bức tường giáo phái, để thế gian thấy và tin rằng Cha đã sai Con Ngài đến, và Ngài yêu thương họ cũng như đã yêu thương chính Con Ngài (Giăng 17:23).