Giáo hội Trưởng lão Mỹ (PCA) là gì và họ tin điều gì?

Trong bối cảnh đa dạng của Cơ Đốc giáo toàn cầu, các giáo phái mang di sản thần học Cải Chánh (Reformed) chiếm một vị trí quan trọng, nhấn mạnh đến chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời và thẩm quyền tối thượng của Kinh Thánh. Một trong những đại diện năng động và có ảnh hưởng lớn tại Hoa Kỳ chính là **Giáo Hội Trưởng Lão Mỹ (Presbyterian Church in America - PCA)**. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu tìm hiểu lịch sử hình thành, các tín điều nền tảng dựa trên Kinh Thánh, cũng như ý nghĩa thực tiễn của thần học Cải Chánh mà PCA tuyên xưng đối với đời sống đức tin cá nhân và cộng đồng.

Giáo Hội Trưởng Lão Mỹ (PCA) được chính thức thành lập vào tháng 12 năm 1973 tại Birmingham, Alabama. Sự ra đời của PCA là kết quả của một phong trào ly khai (split) khỏi Giáo Hội Trưởng Lão Hoa Kỳ (PCUS) ở miền Nam, xuất phát từ những quan ngại thần học sâu sắc. Các nhà sáng lập PCA tin rằng PCUS đang dần xa rời thẩm quyền tuyệt đối của Kinh Thánh, chấp nhận những tư tưởng phê phán Kinh Thánh (higher criticism), và không còn trung thành với các tiêu chuẩn đức tin lịch sử của Truyền Thống Cải Chánh.

Trọng tâm của cuộc ly khai này không phải là vấn đề xã hội đơn thuần, mà là một **cuộc khủng hoảng về thẩm quyền**. Câu hỏi then chốt là: “Lời của Đức Chúa Trời hay xu hướng văn hóa đương thời có thẩm quyền tối cao đối với đức tin và sự vâng phục của Hội Thánh?” PCA được thành lập với cam kết rõ ràng: “Trung thành với Kinh Thánh, trung thành với các tiêu chuẩn đức tin Cải Chánh lịch sử, và tận tâm truyền bá Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ.” Từ một nhóm khoảng 260 nhà thờ và 50,000 tín hữu ban đầu, PCA đã phát triển thành một trong những giáo phái Trưởng Lão lớn nhất và phát triển nhanh nhất tại Mỹ.

PCA tuyên xưng lòng trung thành với **Thần Học Cải Chánh (Reformed Theology)**, một hệ thống giáo lý được khai triển từ các cuộc Cải Chánh Tin Lành thế kỷ 16, đặc biệt dưới ảnh hưởng của John Calvin và sau này là các tín điều tại Westminster. Hệ thống này có thể được tóm tắt qua các trọng tâm chính:

1. Chủ Quyền Tuyệt Đối của Đức Chúa Trời (The Sovereignty of God):
Đây là viên đá góc của thần học Cải Chánh. PCA tin rằng Đức Chúa Trời là Đấng tể trị tuyệt đối trên mọi sự: lịch sử, sự cứu rỗi, và từng chi tiết nhỏ trong đời sống. Ngài không phải là một quan sát viên thụ động, mà đang tích cực cai quản và định đoạt mọi sự để làm trọn mục đích tốt lành của Ngài.

“Hỡi Đức Giê-hô-va, sự cao cả, quyền năng, vinh quang, toàn thắng và oai nghi đáng thuộc về Ngài; vì muôn vật trên các từng trời và dưới đất đều của Ngài. Đức Giê-hô-va, nước thuộc về Ngài, và Ngài được tôn cao làm Chúa tể của muôn vật.” (I Sử Ký 29:11 - Kinh Thánh Truyền Thống 1925)

Từ ngữ Hê-bơ-rơ “mamlakhah” (vương quốc, chủ quyền) trong câu này khẳng định quyền tể trị trọn vẹn của Đức Giê-hô-va.

2. Thẩm Quyền & Sự Đầy Đủ của Kinh Thánh (The Authority & Sufficiency of Scripture):
PCA giữ lập trường rằng Kinh Thánh (66 sách Cựu Ước và Tân Ước) là **Lời được Đức Chúa Trời soi dẫn, vô ngộ (inerrant) và có thẩm quyền tối cao** trong mọi vấn đề về đức tin và sự thực hành. Kinh Thánh là tiêu chuẩn duy nhất và đầy đủ để điều hành Hội Thánh và đời sống Cơ Đốc nhân.

“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (II Ti-mô-thê 3:16-17)

Thuật ngữ Hy Lạp “theopneustos” (θεόπνευστος) được dịch là “bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” có nghĩa đen là “Đức Chúa Trời thở ra”, nhấn mạnh nguồn gốc thần thượng của Kinh Thánh.

3. Các Tiêu Chuẩn Đức Tin Westminster (The Westminster Standards):
PCA chính thức tùng phục ba văn kiện lịch sử của Truyền Thống Cải Chánh:

• Bản Tín Điều Westminster (Westminster Confession of Faith): Bản tóm lược có hệ thống về các giáo lý Kinh Thánh.
• Bản Giáo Lý Lớn Westminster (Westminster Larger Catechism): Giải thích chi tiết về Tín Điều, dùng để dạy dỗ các mục sư và trưởng lão.
• Bản Giáo Lý Nhỏ Westminster (Westminster Shorter Catechism): Dùng để dạy giáo lý căn bản cho mọi tín hữu, đặc biệt là trẻ em. Câu hỏi đầu tiên nổi tiếng: “Mục đích tối hậu của đời người là gì?” Đáp: “Mục đích tối hậu của đời người là làm sáng danh Đức Chúa Trời và vui hưởng Ngài đời đời.” Điều này bắt nguồn từ I Cô-rinh-tô 10:31.

Thần học về sự cứu rỗi (soteriology) của PCA được định hình sâu sắc bởi các giáo lý Cải Chánh, thường được tóm tắt qua năm điểm của **Thần Học Calvin** (Five Points of Calvinism), hay còn gọi là **Những Tín Điều Của Ân Điển (Doctrines of Grace)**. Năm điểm này không phải để tôn vinh con người, mà để tôn cao **ân điển chủ động và chủ quyền của Đức Chúa Trời** trong sự cứu chuộc:

1. Sự Bại Hoại Toàn Diện (Total Depravity):
Con người, do hậu quả của tội lỗi nguyên thủy (Rô-ma 5:12), đã hoàn toàn bị bại hoại trong mọi phương diện của nhân tính (tâm trí, ý chí, cảm xúc). Điều này không có nghĩa là con người xấu xa nhất có thể, nhưng có nghĩa là tội lỗi đã ảnh hưởng đến mọi phần của con người, khiến họ “chết vì lầm lỗi và tội ác mình” (Ê-phê-sô 2:1) và hoàn toàn không có khả năng tự cứu mình hoặc đến với Đấng Christ nếu không có sự tái sinh của Thánh Linh (Giăng 6:44, 65).

2. Sự Lựa Chọn Vô Điều Kiện (Unconditional Election):
Trước buổi sáng thế, bởi ân điển và ý chỉ tự do của Ngài, Đức Chúa Trời đã chọn một dân cho chính Ngài để được cứu rỗi. Sự lựa chọn này không dựa trên bất kỳ điều kiện nào (như đức tin hay việc lành mà Ngài thấy trước) nơi con người, mà hoàn toàn dựa trên lòng thương xương chủ động của Ngài (Ê-phê-sô 1:4-5; Rô-ma 9:11).

3. Sự Chuộc Tội Giới Hạn (Limited Atonement) hay Sự Chuộc Tội Có Hiệu Quả (Particular Redemption):
PCA tin rằng sự chết thay của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá là có **giá trị vô hạn** (đủ cho tội lỗi của cả thế gian), nhưng **mục đích và hiệu quả** của nó là nhằm cứu chuộc cách chắc chắn cho những người được chọn – tức là Hội Thánh của Ngài. Đấng Christ không chỉ làm cho sự cứu rỗi trở nên khả thi, mà Ngài thật sự mua chuộc và đảm bảo sự cứu rỗi cho dân sự Ngài (Ma-thi-ơ 1:21; Giăng 10:11, 15; Công vụ 20:28; Ê-phê-sô 5:25).

4. Ân Điển Không Thể Cưỡng Lại (Irresistible Grace) hay Ân Điển Hiệu Năng (Effectual Calling):
Khi Đức Chúa Trời kêu gọi bằng Thánh Linh những người được chọn để được cứu, sự kêu gọi đó là có hiệu lực và không thể thất bại. Ngài ban cho họ sự tái sinh (sinh lại), đổi mới ý chí, và ban đức tin để họ đáp ứng một cách tự nguyện và chắc chắn với Phúc Âm (Giăng 3:3-8; 6:37; Ê-xê-chi-ên 36:26-27).

5. Sự Bền Đỗ Của Các Thánh Đồ (Perseverance of the Saints):
Những người thật sự được Đức Chúa Trời tái sinh và kêu gọi sẽ được Ngài gìn giữ bởi quyền năng của Ngài, và sẽ bền đỗ trong đức tin cho đến cuối cùng. Sự cứu rỗi là vĩnh viễn và không thể mất đi, vì nó dựa trên công tác hoàn tất của Đấng Christ và lời hứa trung tín của Đức Chúa Trời (Giăng 10:28-29; Phi-líp 1:6; Rô-ma 8:29-30, 38-39).

1. Cơ Cấu Trưởng Lão (Presbyterian Polity):
Như tên gọi, PCA vận hành theo mô hình **Trưởng Lão (Presbyterian)**. Điều này có nghĩa là Hội Thánh được cai quản bởi các **trưởng lão (elders)** được hội chúng bầu lên. Có hai loại trưởng lão: (1) **Trưởng Lão Giảng Dạy (Teaching Elder)** – tức là mục sư, chịu trách nhiệm giảng dạy Lời Chúa và chăm sóc thuộc linh; (2) **Trưởng Lão Cai Quản (Ruling Elder)** – là những người lãnh đạo thuộc linh trong hội chúng, cùng với mục sư cai quản, chăm sóc và đưa ra các quyết định cho Hội Thánh địa phương. Mô hình này dựa trên Kinh Thánh (Tít 1:5; Công vụ 14:23; I Ti-mô-thê 5:17). Các Hội Thánh địa phương liên kết với nhau trong các **Giáo Hạt (Presbytery)** và **Đại Hội Đồng Toàn Quốc (General Assembly)** để cùng nhau thực hiện sứ mạng lớn hơn.

2. Nguyên Tắc Thờ Phượng (Regulative Principle of Worship):
PCA thường giữ nguyên tắc thờ phượng Cải Chánh: **Những gì Kinh Thánh không truyền dạy rõ ràng cho sự thờ phượng công khai thì bị cấm.** Điều này khác với nguyên tắc “cho phép mọi thứ nếu Kinh Thánh không cấm”. Mục đích là để đảm bảo sự thờ phượng phải theo ý muốn của Đức Chúa Trời, tập trung vào các phương tiện ân điển mà Ngài đã thiết lập: đọc Kinh Thánh, giảng dạy Lời Chúa, cầu nguyện, ca hát Thánh thi (thường là Thánh Vịnh và các bài hát thần học vững vàng), và cử hành các thánh lễ (Báp-têm và Tiệc Thánh). Sự thờ phượng mang tính **chân thật, trang nghiêm, và tập trung vào Đức Chúa Trời (Theocentric)**.

Thần học của PCA không chỉ là lý thuyết kinh viện, mà có sức mạnh biến đổi đời sống hằng ngày:

1. Sự Bình An Trong Chủ Quyền của Đức Chúa Trời:
Khi gặp hoạn nạn, bất an hay bối rối trước những biến cố toàn cầu, tín hữu có thể tìm thấy sự bình an sâu xa vì biết rằng Cha Thiên Thượng của họ đang tể trị tuyệt đối. “Mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời” (Rô-ma 8:28). Chúng ta có thể phó thác mọi lo lắng cho Ngài (I Phi-e-rơ 5:7).

2. Sự Khiêm Nhường & Tạ Ơn Trong Sự Cứu Rỗi:
Hiểu rằng sự cứu rỗi hoàn toàn bởi ân điển và chủ động của Đức Chúa Trời sẽ tiêu diệt mọi sự kiêu ngạo thuộc linh. Chúng ta không thể khoe khoang về đức tin của mình, vì ngay cả đức tin ấy cũng là món quà của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:8-9). Điều này dẫn đến một lòng biết ơn sâu sắc và lời tôn vinh dành cho Đấng Christ.

3. Sự Tận Tâm Với Lời Chúa:
Niềm tin vào thẩm quyền và sự đầy đủ của Kinh Thánh thúc đẩy tín hữu **nghiên cứu Lời Chúa cách cá nhân, siêng năng tham dự các giờ giảng dạy, và vâng theo Lời Chúa trong mọi lĩnh vực đời sống** – hôn nhân, gia đình, công việc, tài chính. Kinh Thánh trở thành kim chỉ nam tối thượng.

4. Lòng Sốt Sắng Truyền Giáo & Thương Xót:
Dù tin vào sự lựa chọn của Đức Chúa Trời, PCA có lịch sử rất tích cực trong truyền giáo và công tác xã hội. Lý do là vì: (1) Chúng ta không biết ai là người được chọn, nên phải rao giảng Phúc Âm cho mọi người; (2) Chính ân điển cứu chuộc của Đấng Christ thúc đẩy chúng ta yêu thương người lân cận và thể hiện lòng thương xót (Gia-cơ 2:14-17). Sự cứu rỗi bởi ân điển không làm giảm trách nhiệm truyền giáo, mà cung cấp **nền tảng đảm bảo và động lực** cho nó.

Giáo Hội Trưởng Lão Mỹ (PCA) đại diện cho một truyền thống Tin Lành nghiêm túc, nỗ lực trung thành với thẩm quyền của Kinh Thánh và di sản thần học Cải Chánh lịch sử. Trọng tâm của họ là **tôn cao chủ quyền và ân điển của Đức Chúa Trời trong mọi sự, đặc biệt trong sự cứu rỗi tội nhân qua Chúa Giê-xu Christ**. Dù các thuật ngữ thần học có vẻ phức tạp, trái tim của nó lại hướng đến một đời sống tin kính khiêm nhường, vững vàng trong Lời Chúa, bình an trong sự tể trị của Cha, và sốt sắng trong sứ mạng rao truyền Phúc Âm cứu rỗi duy nhất trong Đấng Christ cho thế giới.

Cho dù chúng ta thuộc về giáo phái nào, việc nghiên cứu các truyền thống thần học lành mạnh như PCA mời gọi chúng ta kiểm tra lại nền tảng đức tin của mình, đào sâu vào Lời Chúa, và luôn đặt Chúa Giê-xu Christ – Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người – làm trung tâm của mọi suy nghĩ, lời nói và hành động.

“Vì ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình.” (Ê-phê-sô 2:8-9)