Phong trào/Hội thánh Thánh khiết là gì?

Phong trào Thánh khiết (Holiness Movement) là một phong trào tôn giáo nổi lên trong thế kỷ 19, nhấn mạnh đến kinh nghiệm nên thánh toàn diện và đời sống thánh khiết cho Cơ Đốc nhân. Phong trào này bắt nguồn từ giáo lý của John Wesley, người sáng lập Giáo hội Giám Lý, về "sự toàn hảo Cơ Đốc" (Christian perfection). Trong suốt thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, phong trào lan rộng tại Hoa Kỳ và nhiều nơi khác, dẫn đến sự hình thành các Hội thánh Thánh khiết độc lập như Hội Thánh Nazarene, Giáo hội Wesleyan, Church of God (Anderson), và nhiều nhóm khác. Bài viết này sẽ khám phá lịch sử, nền tảng Kinh Thánh, giáo lý, thực hành, và ảnh hưởng của phong trào Thánh khiết, đồng thời đưa ra những áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Lịch sử của phong trào Thánh khiết

Phong trào Thánh khiết có gốc rễ sâu xa trong cuộc Đại Tỉnh thức (Great Awakening) và thần học của John Wesley (1703-1791). Wesley dạy rằng sau khi được tái sinh, tín hữu có thể đạt đến một kinh nghiệm thứ hai gọi là "sự thánh hóa toàn diện" (entire sanctification), trong đó tâm linh được thanh tẩy khỏi tội lỗi cố hữu và được đầy dẫy tình yêu của Đức Chúa Trời. Giáo lý này dựa trên quan niệm của Wesley về "sự toàn hảo Cơ Đốc", không có nghĩa là không bao giờ phạm lỗi, nhưng là tình yêu trọn vẹn đối với Đức Chúa Trời và người lân cận.

Sau khi Wesley qua đời, các nhà lãnh đạo Giám Lý tiếp tục giảng dạy về sự thánh khiết, nhưng vào giữa thế kỷ 19, nhiều người cảm thấy giáo hội chính thống đang đánh mất sự nhấn mạnh này. Điều này dẫn đến sự hình thành các hội nhóm độc lập, các buổi cắm trại (camp meetings) tập trung vào việc tìm kiếm kinh nghiệm thánh hóa. Các cuộc phục hưng như của Charles Finney và các nhà truyền giáo như Phoebe Palmer đã thúc đẩy mạnh mẽ phong trào. Palmer, một nữ giáo sĩ nổi tiếng, đã dạy về "sự dâng hiến trọn vẹn" và "sự thánh hóa tức thì", thu hút hàng ngàn người.

Đến cuối thế kỷ 19, phong trào Thánh khiết đã phát triển thành một mạng lưới các Hội thánh và tổ chức độc lập. Năm 1867, Hiệp hội Thánh khiết Quốc gia (National Holiness Association) được thành lập để thúc đẩy các giá trị của phong trào. Nhiều giáo phái mới ra đời, bao gồm Church of God (Anderson, Indiana) năm 1881, Hội Thánh Nazarene năm 1908, và Giáo hội Wesleyan năm 1968 (hợp nhất từ các nhóm trước đó). Các Hội thánh này thường theo thần học Wesleyan-Arminian, tin vào sự tự do ý chí và khả năng rơi khỏi ân điển, đồng thời nhấn mạnh sự thánh khiết cá nhân và xã hội.

Nền tảng Kinh Thánh

Kinh Thánh dạy rõ ràng về sự thánh khiết. Trong Cựu Ước, Đức Chúa Trời phán: "Hãy nên thánh, vì ta là thánh" (Lê-vi Ký 11:44, 1 Phi-e-rơ 1:16). Từ "thánh" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "kadosh", có nghĩa là được biệt riêng, tinh sạch, thuộc về Đức Chúa Trời. Tân Ước tiếp tục chủ đề này khi Chúa Giê-xu dạy: "Các ngươi hãy nên trọn lành, như Cha các ngươi ở trên trời là trọn lành" (Ma-thi-ơ 5:48). Sứ đồ Phi-e-rơ khẳng định: "Hãy nên thánh trong mọi cách ăn ở, vì có lời chép: Hãy nên thánh, vì ta là thánh" (1 Phi-e-rơ 1:15-16). Hê-bơ-rơ 12:14 cũng nhấn mạnh: "Hãy tìm sự hòa thuận với mọi người, cùng tìm sự nên thánh, vì nếu không nên thánh thì chẳng ai được thấy Đức Chúa Trời."

Sự thánh hóa là một tiến trình nhưng cũng có thể là một kinh nghiệm tức thời. Trong Công vụ 15:8-9, sứ đồ Phi-e-rơ nói về việc Đức Chúa Trời ban Đức Thánh Linh cho người ngoại bang "và đã chẳng phân biệt chúng ta với họ, vì lấy đức tin khiến lòng họ được sạch." Điều này cho thấy một sự thanh tẩy tấm lòng qua đức tin và Đức Thánh Linh. Phao-lô cũng cầu nguyện cho tín hữu tại Tê-sa-lô-ni-ca: "Nguyền xin chính Đức Chúa Trời bình an khiến anh em nên thánh trọn vẹn, và nguyền xin tâm thần, linh hồn, và thân thể của anh em đều được giữ vẹn, không chỗ trách được, khi Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta đến!" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23). Ông cũng khuyên: "Hãy làm cho mình sạch khỏi mọi sự dơ bẩn phần xác thịt và phần tâm thần, lại lấy sự kính sợ Đức Chúa Trời mà làm cho trọn việc nên thánh của chúng ta." (2 Cô-rinh-tô 7:1). Những câu Kinh Thánh này tạo nền tảng cho giáo lý về sự thánh hóa toàn diện.

Giáo lý trọng tâm

Các Hội thánh Thánh khiết giữ những giáo lý chính sau:

• Sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin: Họ tin rằng con người được cứu bởi ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, không bởi việc làm. Tuy nhiên, đức tin chân thật sẽ được bày tỏ qua đời sống thánh khiết và việc lành.
• Hai kinh nghiệm ân điển: Theo thần học Wesleyan, có hai công tác quan trọng của ân điển Chúa trong đời sống tín hữu. Đầu tiên là sự tái sinh (justification và tái sinh), khi tội nhân ăn năn và tin nhận Chúa, được tha tội và trở nên con cái Đức Chúa Trời. Thứ hai là sự thánh hóa toàn diện (entire sanctification), một kinh nghiệm tiếp theo (thường gọi là "phước lành thứ hai") trong đó tín hữu được thanh tẩy khỏi tội lỗi cố hữu (inbred sin) và được đầy dẫy Đức Thánh Linh, giúp họ yêu Chúa hết lòng và yêu người lân cận như chính mình.
• Sự thánh hóa là một sự thanh tẩy tấm lòng: Tội lỗi cố hữu (bản chất tội) bị tiêu diệt, và tình yêu hoàn hảo chiếm ngự. Điều này không có nghĩa là tín hữu trở nên không thể phạm tội hay không bao giờ sai sót, nhưng họ được giải thoát khỏi sự cai trị của tội lỗi và có khả năng sống đẹp lòng Chúa. Wesley gọi đó là "sự toàn hảo trong tình yêu".
• Sự tự do ý chí và khả năng mất sự cứu rỗi: Phong trào Thánh khiết theo truyền thống Arminian, tin rằng con người có tự do chấp nhận hoặc từ chối ân điển Chúa, và có thể rời bỏ đức tin nếu không tiếp tục vâng lời. Do đó, tín hữu cần kiên trì trong đức tin và sự thánh khiết.
• Đời sống tách biệt khỏi thế gian: Các Hội thánh Thánh khiết dạy rằng Cơ Đốc nhân phải sống tách biệt khỏi những thói quen và thú vui trần tục có thể gây tổn hại cho đời sống thuộc linh. Điều này dẫn đến những quy tắc ứng xử cụ thể, như kiêng rượu, thuốc lá, khiêu vũ, cờ bạc, và ăn mặc khiêm tốn.

Thực hành và đời sống Hội thánh

Các Hội thánh Thánh khiết nổi bật với sự nhiệt thành trong thờ phượng và nhấn mạnh vào sự cầu nguyện. Thánh ca thường là những bài hát về sự thánh khiết và sự dâng mình. Các buổi nhóm thường bao gồm phần giảng dạy sâu sắc về Kinh Thánh, khích lệ tín hữu tìm kiếm kinh nghiệm thánh hóa và sống đời sống thánh khiết.

Một trong những hoạt động đặc trưng là các buổi cắm trại (camp meetings), nơi mọi người tụ họp nhiều ngày để nghe giảng, cầu nguyện, và tìm kiếm sự đổ đầy của Đức Thánh Linh. Những buổi này thường có những lời mời gọi dâng mình và xin được thánh hóa.

Nhiều Hội thánh Thánh khiết duy trì bộ quy tắc ứng xử (code of conduct) rõ ràng cho thành viên. Ví dụ, Hội Thánh Nazarene có "Các Điều Lệ" (Manual) quy định về trang phục giản dị, kiêng cữ các chất gây nghiện, không tham gia vào các hình thức giải trí không lành mạnh. Mục đích không phải là luật pháp mà là để bày tỏ sự dâng mình cho Chúa và bảo vệ tấm lòng khỏi sự cám dỗ.

Bên cạnh đó, phong trào cũng quan tâm đến sứ mạng xã hội. Họ thành lập các bệnh viện, trường học, và các tổ chức từ thiện để phục vụ người nghèo và người bị bỏ rơi, thể hiện tình yêu thương thực tế.

Ảnh hưởng và di sản

Phong trào Thánh khiết đã có ảnh hưởng sâu rộng đến đạo Tin Lành thế kỷ 20 và 21. Nhiều phong trào khác, như phong trào Ngũ Tuần (Pentecostal), đã phát triển từ các nhóm Thánh khiết, khi họ bắt đầu nhấn mạnh thêm các ân tứ của Đức Thánh Linh và sự nói tiếng lạ. Các giáo phái Ngũ Tuần lớn như Assemblies of God cũng chịu ảnh hưởng từ thần học thánh khiết.

Ngoài ra, phong trào đã góp phần làm sống lại sự nhấn mạnh vào đời sống thánh khiết cá nhân trong các nhóm Phúc Âm (Evangelical). Nhiều nhà lãnh đạo Cơ Đốc nổi tiếng, như A.W. Tozer, Oswald Chambers, và Andrew Murray, đã viết nhiều sách về chủ đề này, mặc dù không hẳn thuộc phong trào Thánh khiết nhưng chia sẻ tinh thần tương tự.

Các Hội thánh Thánh khiết ngày nay tiếp tục phát triển trên toàn cầu, đặc biệt ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Họ duy trì lời kêu gọi nên thánh và sự cam kết với sứ mạng truyền giáo.

Ứng dụng thực tiễn vào đời sống Cơ Đốc

Dù không phải tất cả Cơ Đốc nhân đều theo phong trào Thánh khiết, nhưng lời kêu gọi nên thánh là phổ quát cho mọi tín hữu. Dưới đây là một số cách áp dụng thực tế:

• Tìm kiếm sự thánh khiết qua Lời Chúa: Hãy đọc Kinh Thánh mỗi ngày, suy gẫm và để Lời Chúa thay đổi tư tưởng và hành động. "Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi." (Thi thiên 119:105).
• Cầu nguyện không thôi: Duy trì mối tương giao thân mật với Chúa, xin Ngài thanh tẩy và đầy dẫy Đức Thánh Linh. "Hãy hằng vui mừng, cầu nguyện không thôi, phàm việc gì cũng phải tạ ơn" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:16-18).
• Ăn năn và từ bỏ tội lỗi: Khi phạm tội, hãy lập tức xưng tội với Chúa và ăn năn. Tránh xa những điều khiến bạn sa ngã. "Vậy, hãy phó chính mình anh em cho Đức Chúa Trời như kẻ đã chết mà nay trở nên sống, và dâng chi thể mình cho Đức Chúa Trời như khí cụ về sự công bình." (Rô-ma 6:13).
• Sống yêu thương và phục vụ: Thánh khiết không chỉ là tránh tội, mà còn là tích cực yêu thương và giúp đỡ người khác. "Vì cả luật pháp được làm trọn trong một lời nầy: Ngươi hãy yêu kẻ lân cận như mình." (Ga-la-ti 5:14).
• Gắn bó với Hội thánh: Tham gia một cộng đồng tin kính để được khích lệ, sửa dạy, và cùng nhau theo đuổi sự thánh khiết. "Chớ bỏ sự nhóm lại như mấy kẻ quen làm, nhưng phải khuyên bảo nhau" (Hê-bơ-rơ 10:25).
• Sống đơn giản và khiêm nhường: Tránh đam mê của cải vật chất, sống tiết kiệm và rộng rãi giúp đỡ người có nhu cầu, thể hiện sự tách biệt khỏi thế gian. "Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian nữa; nếu ai yêu thế gian, thì sự kính yêu Đức Chúa Cha chẳng ở trong người ấy." (1 Giăng 2:15).

Kết luận

Phong trào Thánh khiết nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời kêu gọi con dân Ngài sống thánh khiết, vì chính Ngài là thánh. Dù có thể khác biệt trong một số điểm thần học, tất cả Cơ Đốc nhân đều được mời gọi để theo đuổi sự thánh khiết và để Đức Thánh Linh biến đổi đời sống mỗi ngày. Hãy để Lời Chúa dẫn dắt, cầu nguyện không ngừng, và sống yêu thương, phục vụ. Nguyện chúng ta đều có thể nói như Phao-lô: "Tôi đã bị đóng đinh với Đấng Christ, mà tôi sống, không phải là tôi sống nữa, nhưng Đấng Christ sống trong tôi" (Ga-la-ti 2:20). Amen.