Đạo Đức Học Chuẩn Tắc
Trong một thế giới ngày càng tương đối hóa các giá trị, nơi “chân lý” thường bị thu nhỏ thành “quan điểm cá nhân”, thì người tin Chúa cần có một nền tảng vững chắc và khách quan để định hướng đời sống và hành vi của mình. Đạo đức học chuẩn tắc (Normative Ethics) chính là nhánh nghiên cứu tìm kiếm và thiết lập những tiêu chuẩn (norms), nguyên tắc (principles) hoặc quy tắc (rules) để phân biệt hành vi nào là đúng và hành vi nào là sai. Từ góc nhìn Tin Lành, đây không phải là một cuộc tìm kiếm thuần túy triết học của con người, mà là sự đón nhận mặc khải có thẩm quyền từ chính Đức Chúa Trời. Bài viết này sẽ khám phá nền tảng Kinh Thánh cho đạo đức học chuẩn tắc, giải nghĩa các khái niệm then chốt, và áp dụng vào đời sống thực tiễn của Cơ Đốc nhân.
Khác với các hệ thống đạo đức xây dựng trên sự đồng thuận xã hội (chủ nghĩa tương đối), hệ quả (chủ nghĩa vị lợi), hay mục đích (chủ nghĩa đức hạnh của Aristotle), đạo đức học chuẩn tắc Cơ Đốc giáo khẳng định rằng nguồn gốc tối thượng của mọi chuẩn mực đạo đức chính là bản tính của Đức Chúa Trời. Ngài không chỉ ban hành luật lệ; Ngài chính là hiện thân của sự thánh khiết, công bình và yêu thương.
1. Bản Tính Đức Chúa Trời – Nguồn Gốc Tối Thượng: Kinh Thánh tuyên bố: “Hãy nên thánh, vì ta là thánh” (I Phi-e-rơ 1:16, trích Lê-vi Ký 19:2). Từ “thánh” trong tiếng Hê-bơ-rơ (qadosh) và Hy Lạp (hagios) mang ý nghĩa căn bản là “được biệt riêng ra,” “khác biệt về chất.” Sự thánh khiết của Đức Chúa Trời là thuộc tính nền tảng, biểu thị sự toàn hảo đạo đức trọn vẹn và sự tách biệt khỏi mọi điều tội lỗi. Vì thế, các chuẩn mực đạo đức bắt nguồn từ Ngài mang tính khách quan, tuyệt đối và bất biến, không lệ thuộc vào văn hóa hay thời đại. Đức Chúa Trời là thiện hảo (Ma-thi-ơ 19:17), và mọi điều Ngài phán truyền đều phản ánh bản tính thiện hảo đó.
2. Lời Đức Chúa Trời – Sự Mặc Khải Chuẩn Mực: Con người không thể suy luận ra toàn bộ ý muốn hoàn hảo của Đức Chúa Trời. Do đó, Ngài đã tự mặc khải qua Kinh Thánh. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành” (II Ti-mô-thê 3:16-17). Kinh Thánh không chỉ là sách lịch sử hay thần học; nó là bản hướng dẫn đạo đức có thẩm quyền. Từ Mười Điều Răn (Xuất Ê-díp-tô Ký 20) – là luật đạo đức phổ quát – cho đến những lời dạy dỗ chi tiết của Chúa Giê-xu và các sứ đồ, tất cả đều vạch ra các chuẩn mực cho đời sống.
3. Chúa Giê-xu Christ – Hiện Thân Của Chuẩn Mực: Đỉnh cao của mặc khải đạo đức là nơi chính Con Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu không chỉ giảng dạy về các chuẩn mực (như trong Bài Giảng Trên Núi – Ma-thi-ơ 5-7), Ngài còn sống trọn vẹn các chuẩn mực ấy. Ngài là “Đức Chúa Trời… mang xác thịt” (Giăng 1:14), và trong Ngài, chúng ta thấy bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời được biểu lộ một cách trọn vẹn và có thể tiếp cận được. Sứ đồ Phi-e-rơ mô tả: “Ngài chẳng hề phạm tội, nơi miệng Ngài không có chút chi dối trá” (I Phi-e-rơ 2:22). Do đó, đạo đức học chuẩn tắc Cơ Đốc lấy Đấng Christ làm khuôn mẫu tối cao. Mục tiêu của chúng ta không phải là tuân giữ một bộ luật cách máy móc, mà là được biến đổi để trở nên giống như hình ảnh của Con Ngài (Rô-ma 8:29).
Từ nền tảng là bản tính Đức Chúa Trời và sự mặc khải của Ngài, chúng ta có thể rút ra các nguyên tắc chuẩn tắc trọng tâm điều khiển đạo đức Cơ Đốc:
1. Nguyên Tắc Yêu Thương (The Love Principle): Khi được hỏi về điều răn lớn nhất, Chúa Giê-xu đáp: “Ngươi hãy hết lòng, hết linh hồn, hết ý mà yêu mến Chúa, là Đức Chúa Trời ngươi. Ấy là điều răn thứ nhất và lớn hơn hết. Còn điều răn thứ hai đây, cũng như vậy: Ngươi hãy yêu kẻ lân cận như mình. Hết thảy luật pháp và lời tiên tri đều bởi hai điều răn đó mà ra” (Ma-thi-ơ 22:37-40). Ở đây, Chúa Giê-xu đã tổng hợp và siêu việt hóa toàn bộ luật pháp Cựu Ước vào trong nguyên tắc năng động của tình yêu. Từ “yêu” ở đây (tiếng Hy Lạp: agapao) không chỉ là cảm xúc, mà là một sự lựa chọn, một hành động quyết chí tìm kiếm điều tốt nhất cho người khác, bắt nguồn từ tình yêu của chính Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:5). Mọi chuẩn mực đạo đức cụ thể (như không trộm cắp, không nói dối) đều có thể được xem như là những biểu hiện cụ thể của tình yêu thương đối với Đức Chúa Trời và người lân cận.
2. Nguyên Tắc Vinh Quang Đức Chúa Trời (The Glory of God Principle): Mục đích tối thượng của đời sống và đạo đức Cơ Đốc là làm vinh hiển Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô viết: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm” (I Cô-rinh-tô 10:31). Nguyên tắc này đặt mọi lựa chọn đạo đức vào một khung quy chiếu vĩnh cửu. Một hành động có “đúng” hay không, không chỉ xét đến hậu quả trần tục hay lợi ích cá nhân, mà còn phải xem nó có phản ánh và tôn cao bản tính của Đức Chúa Trời hay không.
3. Nguyên Tắc Đức Tin (The Faith Principle): Rô-ma 14:23 tuyên bố một nguyên tắc then chốt: “Mọi sự không bởi đức tin mà đến đều là tội lỗi.” Nguyên tắc này nhấn mạnh đến mối quan hệ cá nhân và sự tín thác vào Đức Chúa Trời. Một hành vi, dù bề ngoài có vẻ tốt hoặc được xã hội chấp nhận, vẫn có thể là tội lỗi nếu nó xuất phát từ sự nghi ngờ, bất tuân, hoặc không phải là kết quả của sự xác tín được Thánh Linh hướng dẫn. Đạo đức Cơ Đốc bắt nguồn từ một tấm lòng tin cậy và vâng phục Chúa.
Làm thế nào để các nguyên tắc chuẩn tắc cao cả này trở nên thực tiễn trong đời sống phức tạp hàng ngày của chúng ta?
1. Ra Quyết Đức Đạo Đức Theo Mô Hình Kinh Thánh:
Khi đối diện với một lựa chọn đạo đức, Cơ Đốc nhân có thể tự vấn dựa trên các nguyên tắc Kinh Thánh:
Hành động/Quyết định này có phù hợp với bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời không? (I Phi-e-rơ 1:15-16).
Nó có xuất phát từ và dẫn đến tình yêu thương chân thật đối với Đức Chúa Trời và người khác không? (Ma-thi-ơ 22:37-39).
Nó có tôn vinh Đức Chúa Trời và làm chứng cho Ngài không? (I Cô-rinh-tô 10:31).
Tôi có thể thực hiện việc này với lương tâm thanh sạch và đức tin nơi Chúa không? (Rô-ma 14:22-23).
Nó có phù hợp với lời dạy rõ ràng của Kinh Thánh không? (II Ti-mô-thê 3:16-17).
2. Vai Trò Của Đức Thánh Linh Trong Việc Áp Dụng Chuẩn Mực: Đạo đức học chuẩn tắc Cơ Đốc không phải là sự tuân thủ luật pháp cách cứng nhắc. Chúa Giê-xu hứa ban Đức Thánh Linh để “dẫn các ngươi vào mọi lẽ thật” (Giăng 16:13). Thánh Linh của Đức Chúa Trời, Đấng hiểu rõ tâm trí của Đức Chúa Trời (I Cô-rinh-tô 2:11), sẽ sống trong chúng ta, giúp chúng ta hiểu, áp dụng và mong muốn tuân theo các chuẩn mực của Đức Chúa Trời. Ngài cảnh tỉnh lương tâm, ban sức mạnh để vâng lời, và biến đổi tâm tình chúng ta (Ê-xê-chi-ên 36:26-27).
3. Sự Cân Bằng Giữa Chân Lý Và Ân Điển: Áp dụng các chuẩn mực phải luôn được đặt trong khuôn khổ của Phúc Âm. Chúng ta giữ các tiêu chuẩn cao của Đức Chúa Trời, nhưng đồng thời nhận biết rằng chúng ta đều là những người đã sa ngã và được cứu chuộc bởi ân điển. Khi đối diện với tội lỗi trong đời sống người khác, nguyên tắc của Chúa là: “Hỡi anh em, nếu có người nào tình cờ phạm lỗi gì, anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại” (Ga-la-ti 6:1). Thái độ là “mềm mại”, với mục đích “sửa lại”, chứ không phải lên án. Chuẩn mực đạo đức được duy trì với tình yêu thương và lòng thương xót, noi gương Đấng Christ (Giăng 8:1-11).
Đạo đức học chuẩn tắc Cơ Đốc đưa chúng ta ra khỏi vùng nước tối tăm của chủ nghĩa tương đối, để đứng trên tảng đá vững chắc của Lời Đức Chúa Trời. Nó khẳng định rằng có một tiêu chuẩn khách quan, tuyệt đối cho sự đúng và sai – đó chính là bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời, được mặc khải trọn vẹn trong Kinh Thánh và hiện thân nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu.
Sống theo các chuẩn mực này không phải là gánh nặng nề luật pháp, mà là đặc ân và là sự đáp lại tình yêu của Đấng đã cứu chuộc chúng ta. “Vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài” (Phi-líp 2:13). Khi chúng ta gắn bó với Lời Chúa, được Thánh Linh dẫn dắt, và noi gương Đấng Christ, chúng ta không chỉ biết được các chuẩn mực, mà còn nhận được năng lực để sống theo những chuẩn mực ấy. Đó là hành trình của sự nên thánh, một hành trình biến đổi để đời sống chúng ta ngày càng phản chiếu vinh quang và sự tốt lành của Đấng đã kêu gọi chúng ta ra khỏi nơi tối tăm, vào nơi sáng láng lạ lùng của Ngài (I Phi-e-rơ 2:9).