Những Người Theo Thuyết Miller
Trong hành trình lịch sử Hội Thánh, có những phong trào nổi lên như những cột mốc đáng nhớ, vừa thể hiện lòng khao khát mãnh liệt về sự tái lâm của Chúa Cứu Thế, vừa để lại những bài học thâm thúy về cách giải nghĩa và áp dụng Lời Chúa. Một trong những phong trào như vậy là phong trào của những người theo thuyết Miller (Millerites), do William Miller (1782-1849) khởi xướng tại Hoa Kỳ vào những thập niên 1830-1840. Bài viết nghiên cứu này sẽ đi sâu tìm hiểu về nguồn gốc, niềm tin then chốt, diễn biến lịch sử và những hệ quả thần học quan trọng từ phong trào này, qua đó rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.
I. William Miller và Bối Cảnh Lịch Sử
William Miller vốn là một nông dân, cựu sĩ quan quân đội và là thẩm phán địa phương tại tiểu bang New York. Sau một thời gian dài nghi ngờ và nghiên cứu, ông đã trải qua một cuộc trở lại đạo cá nhân và trở thành một tín hữu Báp-tít. Được thúc đẩy bởi niềm tin rằng Kinh Thánh cần được giải nghĩa một cách theo nghĩa đen (literal interpretation) khi có thể, Miller bắt đầu một hành trình nghiên cứu Kinh Thánh sâu sắc, đặc biệt tập trung vào các sách tiên tri như Đa-ni-ên và Khải Huyền.
Bối cảnh xã hội Hoa Kỳ thời kỳ đó (Đại Tỉnh Thức lần thứ Hai) đầy rẫy những cơn sốt tôn giáo, sự chờ đợi ngày tận thế và lòng nhiệt thành truyền giáo. Điều này tạo ra mảnh đất màu mỡ cho thông điệp của Miller về ngày Chúa tái lâm sắp đến.
II. Niềm Tin Cốt Lõi: Lời Tiên Tri về Ngày Chúa Tái Lâm
Trọng tâm học thuyết của Miller xoay quanh việc giải nghĩa lời tiên tri trong Đa-ni-ên 8:14: “Ngài đáp rằng: Những buổi chiều và buổi mai, một ngàn hai trăm chín mươi ngày; sau đó nơi thánh sẽ được thanh sạch.” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).
Miller áp dụng nguyên tắc giải kinh “một ngày ứng với một năm” (dựa trên Ê-xê-chi-ên 4:6 và Dân-số Ký 14:34), từ đó cho rằng 2.300 ngày tiên tri tương đương với 2.300 năm. Ông xác định điểm khởi đầu là năm 457 TCN (sắc lệnh của vua Ạt-ta-xét-xe cho phép người Giu-đa xây lại thành Giê-ru-sa-lem, xem Ê-xơ-ra 7:11-26). Tính từ thời điểm này, ông kết luận rằng giai đoạn 2.300 năm sẽ kết thúc vào khoảng năm 1843, và sau đó là sự tái lâm của Đấng Christ để “thanh sạch nơi thánh” – điều mà ông hiểu là sự phán xét và tẩy sạch trái đất bằng lửa.
Niềm tin này được củng cố bởi việc giải nghĩa các lời tiên tri khác, như 70 tuần lễ trong Đa-ni-ên 9:24-27. Miller và các followers của mình tin rằng Kinh Thánh cung cấp một lịch trình tiên tri có thể tính toán được, và thời đại của họ chính là thời điểm ứng nghiệm cuối cùng.
III. Sự Bùng Nổ của Phong Trào và “Sự Thất Vọng Lớn”
Với sự hỗ trợ của nhiều nhà truyền giáo tài năng như Joshua V. Himes, thông điệp của Miller lan rộng khắp đông bắc Hoa Kỳ thông qua các buổi giảng đại chúng, sách báo và tạp chí. Hàng chục nghìn người – ước tính từ 50.000 đến 100.000 – đã đón nhận thông điệp này. Họ, được gọi là “Millerites”, bán tài sản, từ bỏ công việc và cày cấy, sống trong trạng thái chờ đợi và chuẩn bị tâm linh cho ngày trọng đại.
Khi năm 1843 trôi qua mà Đấng Christ không tái lâm, Miller và các cộng sự xem xét lại các tính toán và điều chỉnh thời điểm cuối cùng là 22 tháng 10 năm 1844. Ngày này trở thành trọng tâm của sự chờ đợi. Tuy nhiên, ngày 22/10/1844 trôi qua trong sự im lặng của thiên đàng. Sự kiện này được gọi là “Sự Thất Vọng Lớn” (The Great Disappointment). Nó gây ra sự sụp đổ tinh thần thảm khốc, sự chế giễu từ công chúng và sự tan rã của phần lớn phong trào.
IV. Hệ Quả và Di Sản Thần Học
Sau Sự Thất Vọng Lớn, phong trào Millerite phân rã thành nhiều nhóm nhỏ. Từ trong đống tro tàn của sự thất vọng, một số nhóm đã tái giải thích ý nghĩa của ngày 22/10/1844. Nhóm quan trọng nhất, dưới sự dẫn dắt của Ellen G. White, James White và Joseph Bates, đã phát triển học thuyết mới. Họ cho rằng vào ngày đó, Đấng Christ không xuống thế gian, nhưng đã bước vào Nơi Chí Thánh trên thiên đàng để bắt đầu giai đoạn phán xét cuối cùng trước khi tái lâm (dựa trên biểu tượng của Ngày Chuộc Tội trong Lê-vi Ký 16). Nhóm này sau đó phát triển thành Hội Thánh Cơ Đốc Phục Lâm (Seventh-day Adventist Church), một giáo phái lớn toàn cầu ngày nay.
Một số nhóm khác phát triển theo hướng khác, như những người theo thuyết “Không Cổng Trời” (No-Rapture) hay các nhóm chờ đợi khác. Sự kiện này cũng ảnh hưởng gián tiếp đến sự hình thành của các phong trào như Nhân Chứng Giê-hô-va (Jehovah's Witnesses).
Bài học giải kinh then chốt: Biến cố này làm nổi bật một vấn đề giải kinh trọng yếu: sự nguy hiểm của việc đặt ngày tháng cụ thể cho các lời tiên tri về thời kỳ cuối cùng, điều mà chính Chúa Giê-xu đã cảnh báo: “Về ngày và giờ đó, chẳng có ai biết chi cả, thiên sứ trên trời hay là Con cũng vậy, song chỉ một mình Cha biết thôi.” (Ma-thi-ơ 24:36). Từ Hy Lạp được dùng cho “biết” ở đây là oiden, mang nghĩa hiểu biết thấu đáo, nhấn mạnh rằng đây là sự hiểu biết thuộc phạm vi quyền tối thượng của Đức Chúa Cha.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Lịch sử của những người theo thuyết Miller không chỉ là một ghi chú lịch sử, mà còn cung cấp những bài học sống động cho Hội Thánh đương đại.
1. Sự Tỉnh Thức Đúng Đắn vs. Sự Tính Toán Sai Lầm:
Lòng nhiệt thành chờ đợi Chúa của những người Millerites là đáng khen ngợi, phản ánh lời kêu gọi: “Hãy tỉnh thức, vì các ngươi không biết ngày nào Chúa mình sẽ đến.” (Ma-thi-ơ 24:42). Từ Hy Lạp grēgoreite (tỉnh thức) mang nghĩa cảnh giác, thức canh, một thái độ sống luôn sẵn sàng. Bài học cho chúng ta là cần giữ thái độ tỉnh thức thuộc linh đó, nhưng tránh rơi vào cái bẫy của việc tính toán ngày giờ, thay vào đó tập trung vào việc “làm kẻ trung tín và khôn ngoan” (Ma-thi-ơ 24:45).
2. Trọng Tâm của Sứ Mạng: Rao Giảng Phúc Âm:
Dù có sai lầm trong việc định ngày, phong trào Millerite đã thực sự thúc đẩy việc rao truyền thông điệp về sự phán xét và sự tái lâm. Điều này nhắc nhở chúng ta về ưu tiên tối thượng: “Người đáp rằng: Hãy hết lòng, hết linh hồn, hết sức, hết trí mà kính mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi; và yêu người lân cận như mình... Hãy đi làm như vậy thì được sống.” (Lu-ca 10:27-28). Sứ mạng của Hội Thánh không phải là vẽ ra lịch trình, mà là sống yêu thương và rao giảng Phúc Âm cứu rỗi trong Đấng Christ cho mọi dân tộc (Ma-thi-ơ 28:19-20), để nhiều người được cứu chuẩn bị cho ngày đó.
3. Sự Khiêm Nhường trong Giải Nghĩa Lời Tiên Tri:
Sự kiện này dạy chúng ta sự khiêm nhường khi tiếp cận các phân đoạn tiên tri phức tạp. Chúng ta cần giải nghĩa Kinh Thánh bằng Kinh Thánh, dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, và trong tinh thần cộng đồng Hội Thánh, tránh những suy diễn cá nhân cứng nhắc. Sứ đồ Phi-e-rơ cảnh báo về những lời tiên tri khó hiểu mà “những kẻ dốt nát và không tin Chúa vặn vẹo, cũng như vặn vẹo các phần Kinh Thánh khác, mà chuốc lấy sự hư mất riêng cho mình.” (II Phi-e-rơ 3:16).
4. Niềm Hy Vọng Vững Chắc Trong Lời Hứa:
Cuối cùng, dù bất kỳ biến cố lịch sử nào, lời hứa về sự tái lâm của Chúa Giê-xu vẫn là nền tảng vững chắc cho niềm hy vọng của chúng ta. “Khi ta đã đi sắm sẵn cho các ngươi một chỗ rồi, ta sẽ trở lại mà đem các ngươi đi với ta, hầu cho ta ở đâu thì các ngươi cũng ở đó.” (Giăng 14:3). Niềm hy vọng này không dựa trên tính toán của con người, mà dựa trên sự thành tín của chính Đức Chúa Trời. Tiếng Hê-bơ-rơ cho “hy vọng” (tiqwah) cũng có nghĩa là “sợi dây”, như một sự kết nối bền vững với tương lai chắc chắn trong tay Chúa.
Kết Luận
Những người theo thuyết Miller là một chương đầy bi kịch nhưng cũng đầy giá trị trong lịch sử Cơ Đốc giáo. Họ thể hiện lòng nhiệt thành chân thật và khao khát được gặp Chúa, nhưng cũng vấp phải sai lầm khi cố gắng khám phá điều mà Đức Chúa Trời đã dành riêng cho quyền tối thượng của Ngài. Di sản của họ để lại cho chúng ta những bài học quý báu về sự khiêm nhường trong giải kinh, về trọng tâm của sứ mạng Hội Thánh, và trên hết, về niềm hy vọng kiên định vào lời hứa chắc chắn về sự tái lâm của Chúa Cứu Thế Giê-xu. Thay vì lo lắng về “khi nào”, chúng ta được kêu gọi sống trong sự tỉnh thức, trung tín và hết lòng làm công việc Chúa giao, với lời cầu nguyện thiết tha: “Lạy Chúa, xin hãy đến!” (Khải Huyền 22:20).