Giáo Hội Baptist Mỹ
Trong bức tranh đa dạng của Cơ Đốc giáo toàn cầu, các giáo hội thuộc truyền thống Baptist (Báp-tít) chiếm một vị trí quan trọng, đặc biệt là tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, danh xưng “Baptist” thường gợi lên nhiều thắc mắc về thần học, cơ cấu và sự khác biệt của họ với các hệ phái Tin Lành khác. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu tìm hiểu về Giáo hội Baptist Mỹ, không chỉ dưới góc độ lịch sử và giáo lý, mà quan trọng hơn, dưới ánh sáng của Lời Chúa – nền tảng tối cao mà chính người Baptist tuyên xưng.
Điều cần hiểu đầu tiên là không tồn tại một “Giáo hội Baptist Mỹ” duy nhất, tập quyền. Thuật ngữ này chỉ một tập hợp lớn các hội thánh địa phương tự trị, các hiệp hội và các giáo đoàn, cùng chia sẻ những niềm tin căn bản (distinctives) đặc trưng. Họ hiệp lại dựa trên sự đồng thuận tự nguyện để truyền giáo và thực hiện công tác từ thiện. Trọng tâm của mọi tổ chức Baptist luôn là Hội Thánh địa phương – nơi các tín hữu tự do và có trách nhiệm giao ước với nhau.
Danh xưng “Baptist” bắt nguồn từ thực hành then chốt: Báp-têm bằng cách dìm mình cho những người đã tin nhận Chúa. Đây không chỉ là một nghi thức, mà là dấu hiệu bên ngoài của một thực tại bên trong. Hãy cùng nghiên cứu các nguyên tắc nền tảng qua lăng kính Kinh Thánh.
1. Thẩm Quyền Duy Nhất của Kinh Thánh (Sola Scriptura): Người Baptist tin rằng Kinh Thánh (Cựu Ước và Tân Ước) là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi, là tiêu chuẩn tối cao và đầy đủ cho đức tin và nếp sống. Mọi giáo lý, thực hành và cơ cấu hội thánh đều phải được Kinh Thánh ủy nhiệm hoặc phù hợp với các nguyên tắc trong đó.
"Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (2 Ti-mô-thê 3:16).
Từ Hy Lạp theopneustos (θεόπνευστος) được dịch là “bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” có nghĩa đen là “Đức Chúa Trời hà hơi”. Điều này khẳng định nguồn gốc thần thượng và thẩm quyền tuyệt đối của Kinh Thánh.
2. Chức Tư Tế của Mọi Tín Hữu: Mọi người tin Chúa đều có quyền trực tiếp đến với Đức Chúa Trời qua Đấng Trung Bảo là Chúa Giê-xu Christ, không cần một tầng lớp trung gian đặc biệt nào.
"Anh em là dòng giống được lựa chọn, là chức tế vương nhà vua, là dân thánh, là dân thuộc về Đức Chúa Trời" (1 Phi-e-rơ 2:9a).
Chân lý này trao cho mỗi Cơ Đốc nhân đặc ân và trách nhiệm trong sự thờ phượng, nghiên cứu Lời Chúa và làm chứng.
3. Hội Thánh Gồm Những Người Được Cứu Chuộc & Báp-têm Bởi Đức Tin: Hội Thánh theo Tân Ước là tập thể của những người đã thật sự ăn năn và tin nhận Chúa Giê-xu Christ. Báp-têm là bước vâng phục đầu tiên sau khi tin, làm chứng cho đức tin cá nhân vào sự chết, chôn và sống lại của Chúa Christ.
"Vậy anh em hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ" (Ma-thi-ơ 28:19). Mệnh lệnh này giả định rằng việc “dạy dỗ” (môn đệ hóa) phải đến trước, rồi mới đến báp-têm. Trong sách Công vụ, mô hình luôn là “tin” rồi “chịu báp-têm” (Công vụ 2:41; 8:12). Phép báp-têm bằng cách dìm mình (từ Hy Lạp baptizō βαπτίζω có nghĩa là “nhận chìm, dìm xuống”) tượng trưng cho sự đồng chết và đồng sống lại với Christ (Rô-ma 6:3-4).
4. Quyền Tự Trị và Dân Chủ của Hội Thánh Địa Phương: Mỗi hội thánh địa phương trực tiếp chịu trách nhiệm trước Chúa, có quyền tự quản về giáo lý, quản trị và nhân sự, dưới sự lãnh đạo của Đấng Christ là Đầu.
"Ngài [Christ] là đầu của thân thể, tức là Hội thánh" (Cô-lô-se 1:18a). Mỗi hội thánh địa phương, với các trưởng lão/chấp sự được Kinh Thánh tiêu chuẩn hóa (1 Ti-mô-thê 3:1-13; Tít 1:5-9), tìm kiếm ý muốn Chúa và quyết định công việc của mình. Sự “hiệp lại” giữa các hội thánh (như trong Công vụ 15) mang tính tham vấn và khuyến nghị, không phải mệnh lệnh.
5. Hai Chức Vụ: Mục Sư & Chấp Sự: Chức vụ trong Hội Thánh Tân Ước được giản lược thành hai: Mục sư (còn gọi là Trưởng lão, Giám mục) chăm sóc phần thuộc linh và dạy dỗ Lời Chúa; Chấp sự phục vụ các nhu cầu vật chất và thực tế của hội chúng.
6. Tự Do Tôn Giáo & Sự Tách Biệt Giữa Hội Thánh và Nhà Nước: Xuất phát từ niềm tin vào lương tâm cá nhân trước mặt Chúa, người Baptist lịch sử luôn đấu tranh cho quyền tự do tôn giáo cho mọi người. Họ tin nhà nước không có quyền can thiệp vào đức tin hay thực hành tôn giáo của cá nhân hoặc hội thánh.
Các nhóm Baptist đến Mỹ từ thế kỷ 17, ban đầu chịu sự bắt bớ từ các thuộc địa có giáo hội nhà nước. Những người như Roger Williams (người sáng lập Rhode Island) đã tranh luận mạnh mẽ cho sự tách biệt giáo hội và nhà nước. Các cuộc Đại Tỉnh thức trong thế kỷ 18 đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của Baptist tại Mỹ.
Đến thế kỷ 19 và 20, các vấn đề thần học và xã hội (như vấn đề nô lệ, sự thay đổi trong phương pháp giải kinh) đã dẫn đến sự phân hóa, hình thành nên các dòng chính ngày nay:
- Southern Baptist Convention (SBC - Giáo đoàn Baptist Miền Nam): Là giáo đoàn Tin Lành lớn nhất tại Mỹ, thần học thường được xem là bảo thủ/evangelical, nhấn mạnh thẩm quyền vô ngộ của Kinh Thánh và công tác truyền giáo.
- American Baptist Churches USA (ABCUSA): Có khuynh hướng thần học tự do hơn, đa dạng hơn, và tham gia mạnh vào các vấn đề công bằng xã hội.
- National Baptist Convention: Là giáo đoàn Baptist người Mỹ gốc Phi lớn nhất, có ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa và lịch sử đấu tranh dân quyền.
- Các giáo đoàn Baptist Độc lập & Cơ yếu: Hàng nghìn hội thánh độc lập, không thuộc các giáo đoàn lớn, thường nhấn mạnh tính tách biệt thế gian và sự bảo thủ trong giáo lý.
Dù không thuộc về một giáo hội Baptist, mọi tín hữu có thể học hỏi và áp dụng những nguyên tắc Kinh Thánh mà người Baptist nhấn mạnh:
1. Cá Nhân Hóa Đức Tin: Nguyên tắc “người tin rồi mới chịu báp-têm” nhắc nhở chúng ta rằng đức tin Cơ Đốc không phải là di sản văn hóa hay truyền thống gia đình, mà là một quyết định cá nhân, có ý thức để tin cậy và theo Chúa Giê-xu. Mỗi chúng ta cần tự mình biết Chúa.
2. Trách Nhiệm Cá Nhân Trước Lời Chúa: Với chức tư tế của mọi tín hữu, bạn có đặc ân và bổn phận tự mình đọc, nghiên cứu, suy ngẫm và vâng theo Kinh Thánh. Đừng chỉ phụ thuộc vào bài giảng của mục sư, hãy “trazéteze Kinh Thánh” (Giăng 5:39).
3. Sự Tham Gia Tích Cực Trong Hội Thánh Địa Phương: Tinh thần dân chủ và tự trị nhấn mạnh rằng mỗi thành viên đều là chi thể quan trọng trong Thân Thể Đấng Christ. Bạn được kêu gọi không phải chỉ là một khán giả, mà là một người phục vụ, dùng ân tứ Chúa ban để gây dựng hội thánh (1 Cô-rinh-tô 12:7).
4. Sống Làm Chứng Qua Sự Vâng Lời: Báp-têm là một lời tuyên xưng đức tin công khai. Nó nhắc nhở chúng ta rằng đời sống Cơ Đốc cần có những dấu hiệu của sự vâng phục rõ ràng, minh bạch, như một chứng cớ cho thế gian về ân điển biến đổi của Chúa.
Giáo hội Baptist Mỹ, trong tất cả sự đa dạng của mình, đại diện cho một nỗ lực trung tín (dù không hoàn hảo) trong việc xây dựng hội thánh và sống đạo dựa trên những nguyên tắc được rút ra từ Kinh Thánh. Sức mạnh của họ nằm ở sự nhấn mạnh vào thẩm quyền Lời Chúa, đức tin cá nhân và sự tự do, trách nhiệm của hội thánh địa phương. Là những Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi không ngừng kiểm tra mọi truyền thống dưới ánh sáng của Lời Chúa, giữ lấy điều phải lẽ, và quan trọng nhất, luôn giữ Chúa Giê-xu Christ làm trung tâm của mọi sinh hoạt, mọi giáo lý và mọi đời sống. Dù mang nhãn hiệu Baptist hay không, điều làm nên một hội thánh thật của Chúa vẫn là: “Đấng Christ là đầu của Hội thánh” (Ê-phê-sô 5:23).
Ước mong mỗi chúng ta, qua bài nghiên cứu này, được củng cố trong lòng yêu mến Lời Chúa, sốt sắng hơn trong việc gây dựng hội thánh địa phương, và can đảm sống một đức tin cá nhân chân thật, vì vinh hiển của Đức Chúa Trời.