Thượng phụ Đại kết Constantinople là ai?

Trong hành trình tìm hiểu về Cơ Đốc giáo toàn cầu, chúng ta không thể không bắt gặp danh xưng “Thượng phụ Đại kết Constantinople”. Đây là một chức vụ có lịch sử lâu đời và ảnh hưởng sâu rộng trong thế giới Chính Thống giáo Đông phương. Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta nghiên cứu đề tài này không phải để tôn vinh một chức danh hay thể chế của con người, mà để hiểu rõ hơn về lịch sử Hội Thánh, rút ra những bài học thuộc linh quý báu, và trên hết, củng cố niềm tin của mình vào Chúa Giê-xu Christ – Đầu duy nhất của Hội Thánh (Ê-phê-sô 1:22) và Lời Đức Chúa Trời – nền tảng duy nhất cho đức tin và sự thờ phượng.

I. Lược Sử và Vai Trò của Chức Thượng phụ Constantinople

Thành phố Constantinople (nay là Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ) được Hoàng đế La Mã Constantine Đại đế chọn làm thủ đô mới của Đế quốc vào thế kỷ thứ 4. Với vị thế là “Tân Rô-ma”, giám mục của thành phố này dần dần có được ảnh hưởng lớn, cùng với các giám mục của Rô-ma, Alexandria, Antioch, và Jerusalem. Công đồng Chalcedon năm 451 chính thức công nhận Giám mục Constantinople là “Thượng phụ” (Patriarch), đứng hàng thứ hai sau Giám mục Rô-ma về danh dự, do thành phố là “Tân Rô-ma” và là nơi ở của hoàng đế.

Danh hiệu “Đại kết” (Ecumenical) bắt đầu được sử dụng từ thời Thượng phụ John IV (582-595). Trong bối cảnh lịch sử, từ “ecumenical” (tiếng Hy Lạp: oikoumenikos) có nghĩa là “của toàn thế giới đã được biết đến” hoặc “của toàn đế quốc”. Nó nhấn mạnh vị thế của vị thượng phụ này trong toàn thể đế quốc Byzantine, chứ không hàm ý quyền lực phổ quát trên toàn thể Hội Thánh toàn cầu theo cách hiểu ngày nay.

Sau Đại Ly giáo năm 1054 giữa phương Đông (Chính Thống giáo) và phương Tây (Công giáo Rô-ma), Thượng phụ Constantinople trở thành vị lãnh đạo tinh thần được công nhận hàng đầu trong thế giới Chính Thống giáo. Mặc dù trên thực tế, các giáo hội Chính Thống quốc gia (như Nga, Hy Lạp, Serbia) là tự trị, nhưng Thượng phụ Đại kết vẫn giữ một vị thế “danh dự đứng đầu” (primus inter pares – đứng đầu giữa các vị bằng nhau). Ngài có trụ sở tại Nhà thờ chính tòa Thánh George ở Istanbul và được coi là tiếng nói đại diện chính của Chính Thống giáo toàn cầu.

II. Nhìn Từ Lăng Kính Kinh Thánh và Thần Học Tin Lành

Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta lấy Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao cho đức tin và nếp sống (2 Ti-mô-thê 3:16-17: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành”). Khi xem xét chức vụ Thượng phụ Đại kết, chúng ta cần đối chiếu với mẫu mực lãnh đạo Hội Thánh mà Tân Ước đề cập.

1. Sự Lãnh Đạo Duy Nhất của Đấng Christ: Kinh Thánh dạy rõ ràng rằng Chúa Giê-xu Christ là Đầu duy nhất của Hội Thánh. Ê-phê-sô 1:22-23 chép: “Ngài đã bắt muôn vật phục dưới chân Đấng Christ, và ban cho Đấng Christ làm đầu Hội thánh, Hội thánh là thân thể Ngài”. Cô-lô-se 1:18 cũng khẳng định: “Ấy chính Ngài là đầu của thân thể, tức là Hội thánh”. Bất kỳ chức vụ, danh hiệu nào của con người dù cao quý đến đâu cũng không thể chia sẻ hoặc thay thế vị trí làm Đầu thuộc linh này. Hội Thánh thật là “Hội thánh của Đức Chúa Trời hằng sốy, trụ và nền của lẽ thật” (1 Ti-mô-thê 3:15).

2. Mô Hình Lãnh Đạo Tập Thể và Tôi Tớ: Mô hình lãnh đạo Hội thánh thời Tân Ước là tập thể các trưởng lão (elders) hoặc giám mục (overseers – cùng một chức vụ, xem Công vụ 20:17, 28; Tít 1:5-7). Các sứ đồ gọi mình là “trưởng lão” cùng với các trưởng lão khác (1 Phi-e-rơ 5:1). Chúa Giê-xu dạy rõ ràng về tinh thần lãnh đạo: “Song trong các ngươi thì không như vậy; trái lại, hễ ai muốn làm lớn trong các ngươi, thì sẽ làm đầy tớ; hễ ai muốn làm đầu trong các ngươi, thì sẽ làm tôi mọi cho mọi người” (Mác 10:43-44). Danh hiệu “Thượng phụ Đại kết” với những nghi thức, lễ phục và cung cách có thể vô tình tạo nên một sự phân cấp quyền lực khác biệt với mô hình tôi tớ khiêm nhường mà Chúa dạy.

3. Chức Tư Tế Của Mọi Tín Đồ: Một trong năm tín lý nền tảng của Cải Chánh Giáo là “chức tư tế của mọi tín đồ”. Kinh Thánh dạy: “Anh em là giống được lựa chọn, là chức tế vương, là dân thánh, là dân thuộc về Đức Chúa Trời” (1 Phi-e-rơ 2:9). Mỗi tín hữu đều có thể đến gần Đức Chúa Trời nhờ huyết của Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 10:19-22), không cần một hệ thống tư tế trung gian hay một thượng phụ nào để làm Đấng cầu thay duy nhất. Chúa Giê-xu là Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (1 Ti-mô-thê 2:5).

III. Bài Học Thuộc Linh và Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc

Việc nghiên cứu lịch sử và thể chế này không chỉ dừng ở kiến thức, mà phải đưa đến sự suy ngẫm và áp dụng cho đời sống thuộc linh cá nhân và Hội Thánh địa phương của chúng ta.

1. Cảnh Giác Với Sự Tôn Sùng Con Người và Thể Chế: Lịch sử Hội Thánh cho thấy một nguy cơ luôn hiện hữu: sự chuyển dịch từ việc tôn cao Đấng Christ sang tôn cao các lãnh đạo, thể chế và truyền thống của con người. Sứ đồ Phao-lô đã cảnh báo điều này khi người Cô-rinh-tô tôn sùng các nhà lãnh đạo (1 Cô-rinh-tô 1:12-13). Bài học cho chúng ta là luôn kiểm tra để đảm bảo rằng Chúa Giê-xu là trung tâm tuyệt đối của đức tin, sự thờ phượng và lòng trung thành của chúng ta. Mọi mục sư, giảng sư đều là “đầy tớ” và “kẻ giúp việc” (1 Cô-rinh-tô 3:5-7).

2. Tìm Kiếm Sự Hiệp Một Thuộc Linh Trong Đấng Christ: Danh hiệu “Đại kết” nói lên khát vọng hiệp nhất của Cơ Đốc giáo. Tuy nhiên, sự hiệp nhất thật không đến từ một trung tâm quyền lực hay một lãnh tụ loài người, mà đến từ Thánh Linh của Đức Chúa Trời và sự vâng phục chung cùng một Lời Chúa. Lời cầu nguyện của Chúa Giê-xu trong Giăng 17:20-21 là: “Ấy chẳng những vì họ mà Con cầu xin thôi đâu, nhưng cũng vì kẻ sẽ nghe lời họ mà tin đến Con nữa, hầu cho ai nấy hiệp làm một…”. Sự hiệp một này là thuộc linh và thực tế, được thể hiện qua tình yêu thương, sự hiệp công trong việc rao truyền Phúc Âm, và sự thông công giữa các Hội Thánh địa phương tự trị nhưng liên hiệp trong đức tin chung.

3. Xây Dựng Hội Thánh Địa Phương Vững Mạnh Trên Nền Tảng Kinh Thánh: Thay vì tập trung vào một cơ cấu quyền lực trung ương xa xôi, Kinh Thánh nhấn mạnh đến sự lành mạnh và trưởng thành của từng Hội Thánh địa phương. Mỗi Hội Thánh cần có những người lãnh đạo thuộc linh (trưởng lão/chấp sự) đáp ứng các tiêu chuẩn Kinh Thánh (1 Ti-mô-thê 3:1-13; Tít 1:5-9), chăm sóc bầy chiên, dạy Lời Chúa cách trung thực, và sống làm gương sáng. Mỗi tín hữu cần tích cực sử dụng ân tứ thuộc linh để gây dựng thân thể Đấng Christ (Ê-phê-sô 4:11-16).

4. Giữ Vững Nguyên Tắc “Chỉ Kinh Thánh” (Sola Scriptura): Lịch sử phát triển của các chức vụ như Thượng phụ nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc luôn đối chiếu mọi truyền thống, giáo lý và thực hành với Kinh Thánh. Truyền thống có giá trị lịch sử, nhưng không có thẩm quyền ngang bằng hay cao hơn Lời Đức Chúa Trời đã được mặc khải. Chúng ta được kêu gọi như người Bê-rê, “ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11).

Kết Luận

Thượng phụ Đại kết Constantinople là một nhân vật lịch sử và tôn giáo quan trọng, đại diện cho một truyền thống Cơ Đốc giáo lâu đời và phong phú. Tuy nhiên, qua lăng kính Kinh Thánh của Tin Lành, chúng ta nhận thấy rõ sự khác biệt cơ bản về thần học Hội Thánh, chức vụ lãnh đạo và con đường đến với Đức Chúa Trời.

Lời Chúa dẫn chúng ta trở về với mô hình giản dị nhưng quyền năng của Tân Ước: một Hội Thánh mà Đấng Christ là Đầu duy nhất, mọi tín hữu là thầy tế lẽ thánh, và các lãnh đạo là những người chăn bầy khiêm nhường, phục vụ dưới thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh. Sự hiệp một thật sự mà chúng ta theo đuổi là sự hiệp một trong Thánh Linh, trong chân lý của Phúc Âm, và trong sự kính sợ Chúa.

Ước mong mỗi chúng ta, với tư cách là những thầy tế lẽ nhờ huyết Chúa Giê-xu, sẽ sống và phục vụ trong Hội Thánh địa phương của mình với lòng trung thành tuyệt đối với Đấng Christ, với Lời Ngài, và với công việc gây dựng Thân Thể Ngài. “Vả, chúng ta có các ân tứ khác nhau, tùy theo ơn đã ban cho chúng ta” (Rô-ma 12:6). Hãy dùng ân tứ đó để phục vụ, để Hội Thánh của Đức Chúa Trời ngày càng vững mạnh trong tình yêu và lẽ thật.