Các Bánh Xe Trong Khải Tượng Của Ê-xê-chi-ên
Khải tượng về ngai Đức Chúa Trời trong sách Ê-xê-chi-ên, đặc biệt là chương 1, là một trong những sự mặc khải hình ảnh sống động, phức tạp và thánh khiết nhất trong toàn bộ Kinh Thánh. Trong đó, hình ảnh các “bánh xe” (trong nguyên ngữ Hê-bơ-rơ: אוֹפַן – ophan, số nhiều: ophannim) đã khiến nhiều độc giả Kinh Thánh qua các thời đại phải kinh ngạc, tò mò và suy ngẫm sâu xa. Chúng không đơn thuần là một chi tiết cơ khí trong một khải tượng siêu nhiên, mà là một biểu tượng thần học quan trọng, mặc khải về bản tính, quyền tể trị và sự hiện diện động của Đức Chúa Trời trong lịch sử. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bối cảnh, cấu trúc, ý nghĩa của các bánh xe dựa trên nguyên văn Kinh Thánh, và rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.
Tiên tri Ê-xê-chi-ên nhận khải tượng này “vào năm thứ ba mươi”, vào “ngày năm tháng” (Ê-xê-chi-ên 1:1-2), tức là khoảng năm 593 TCN, khi ông đang bị lưu đày bên bờ sông Kê-ba tại Ba-by-lôn. Đây là thời điểm đen tối nhất của dân Giu-đa: thành Giê-ru-sa-lem đang bị vây hãm, đền thờ sắp bị phá hủy, và dân sự của Đức Chúa Trời cảm thấy hoàn toàn bị bỏ rơi, xa cách khỏi sự hiện diện của Ngài (thường được tin là ngự trong đền thờ tại Giê-ru-sa-lem). Trong bối cảnh tuyệt vọng ấy, Đức Chúa Trời đã mặc khải chính Ngài cho Ê-xê-chi-ên một cách vĩ đại, khẳng định rằng Ngài không bị giới hạn bởi đất nước hay đền thờ. Ngài vẫn là Đức Chúa Trời tể trị, có thể hiện diện ngay giữa chốn lưu đày.
Khải tượng bắt đầu với “gió bão đến từ phương bắc”, mây, lửa, và “vật sáng như đồng bóng nhoáng” (câu 4). Từ giữa lửa, hiện ra “bốn sinh vật” (חַיּוֹת – chayyot) với hình dạng kỳ dị, mỗi sinh vật có bốn mặt (người, sư tử, bò, chim ưng) và bốn cánh (câu 5-14). Phía trên các sinh vật là cái vòng khung (רָקִיעַ – raqia, cùng từ dùng cho “bầu trời” trong Sáng Thế Ký 1:6-8), và trên vòng khung là ngôi của Đấng có hình dạng như người, chính là vinh quang của Đức Giê-hô-va (câu 26-28). Và ở giữa, kết nối với các sinh vật, là các bánh xe.
Kinh Thánh mô tả chi tiết về các bánh xe trong các câu 15 đến 21:
1. Vị trí và Số lượng: “Khi ta nhìn các sinh vật, nầy, có một bánh xe ở trên đất, gần bên các sinh vật, nơi đầu bốn mặt.” (câu 15). Có vẻ như mỗi sinh vật có một bánh xe kết hợp với mình. Tuy nhiên, cách mô tả “bánh xe trong bánh xe” (câu 16) và sự phối hợp nhịp nhàng (câu 19-21) cho thấy chúng là một tổng thể phức hợp gồm nhiều bánh xe, tạo thành một cỗ xe ngai vĩ đại.
2. Hình dáng và Cấu trúc:
“Hình dáng các bánh xe và sự làm ra nó giống như bích ngọc…” (câu 16). Bích ngọc (תַּרְשִׁישׁ – tarshish) là một loại đá quý, có lẽ màu vàng hoặc xanh lục bảo, biểu thị sự quý giá, vinh quang và thuộc về thiên giới.
“…và bốn bánh xe đều giống nhau; hình dáng và sự làm ra nó như là bánh xe trong bánh xe.” (câu 16). Cụm từ “bánh xe trong bánh xe” (אוֹפַן בְּתוֹךְ אוֹפַן – ophan b’tokh ophan) là một chi tiết độc đáo. Nó thường được hiểu là hai bánh xe đặt giao nhau theo góc vuông (như hình chữ thập), tạo thành một cơ cấu có thể di chuyển theo bất kỳ hướng nào mà không cần quay đầu. Điều này nhấn mạnh tính tự do tuyệt đối và sự hiện diện khắp nơi của Đức Chúa Trời. Ngài không bị ràng buộc bởi một phương hướng hay đường lối cố định nào.
3. Sự Di chuyển:
“Khi đi tới, các sinh vật đi theo một trong bốn hướng, không xây mình lại mà đi.” (câu 17). Các bánh xe di chuyển hoàn toàn ăn khớp với các sinh vật. Chúng không cần “quay lại” (יָסַב – yasav, xoay chuyển, quay vòng) để đổi hướng. Điều này khẳng định sự toàn tri và sự chuẩn bị trọn vẹn của Đức Chúa Trời trong mọi hành động. Sự vận hành của Ngài là trực tiếp, chính xác và không do dự.
4. Vành bánh xe và Con mắt: Đây là chi tiết gây ấn tượng mạnh nhất:
“Vành bánh xe cao và dễ sợ; và mép bánh xe đầy những mắt chung quanh bốn bánh xe.” (câu 18). Các “con mắt” (עַיִן – ayin) trên bánh xe là biểu tượng mạnh mẽ về sự toàn tri, sự thấu suốt và sự quan phòng của Đức Chúa Trời. Không có điều gì trong toàn cõi sáng tạo có thể thoát khỏi tầm nhìn của Ngài. Mọi sự đều trần trụi và lộ ra trước mặt Đấng mà chúng ta phải thưa lại (Hê-bơ-rơ 4:13). Các con mắt này không thụ động; chúng là một phần của cỗ xe đang vận hành, cho thấy sự hiểu biết của Đức Chúa Trời luôn dẫn dắt hành động tể trị của Ngài.
5. Sự Liên kết với Sinh vật và Thần Linh:
“Khi các sinh vật đi, thì các bánh xe đi kề bên; khi các sinh vật cất lên khỏi đất, thì các bánh xe cũng cất lên. Thần của sinh vật ở trong các bánh xe… Vì thần của sinh vật ở trong các bánh xe.” (câu 19-21). Động lực cho toàn bộ sự vận hành này là “Thần” (רוּחַ – ruach, có thể dịch là Linh, gió, hơi thở). Cùng một Linh (Thánh Linh của Đức Chúa Trời) ngự trong các sinh vật và điều khiển các bánh xe, tạo nên một sự hợp nhất hoàn hảo, nhịp nhàng và linh hoạt. Điều này dạy chúng ta rằng mọi sự vận hành trong vũ trụ và lịch sử không phải là ngẫu nhiên hay cơ học, mà được hướng dẫn bởi chính Thánh Linh của Đức Chúa Trời.
Từ những mô tả trên, chúng ta có thể rút ra những ý nghĩa thần học sâu sắc:
1. Biểu tượng của Sự Hiện Diện Di Động và Tể Trị của Đức Chúa Trời: Trong văn hóa Cận Đông cổ, các vị thần thường được mô tả ngự trên các cỗ xe chiến mã. Khải tượng này cho thấy Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời chân thần và hằng sống, có “chiến xa” của Ngài. Nhưng chiến xa này không làm bằng gỗ hay sắt, mà bằng vinh quang thiên thượng, được điều khiển bởi Thánh Linh. Các bánh xe khẳng định Ngài là Đấng tự chủ trong sự di chuyển (có thể đến bất cứ đâu, kể cả vùng đất lưu đày) và là Đấng tể trị tối cao trên mọi biến cố lịch sử.
2. Sự Toàn Tri và Quan Phòng Tích Cực: Những con mắt trên khắp vành bánh xe là lời tuyên bố rằng không có sự kiện nào, dù nhỏ bé hay xảy ra trong bóng tối, nằm ngoài sự thấy biết và sự quan tâm của Đức Chúa Trời. Sự quan phòng của Ngài không phải là một nguyên lý trừu tượng, mà là một “cái nhìn” chủ động, liên tục dõi theo và dẫn dắt vạn vật hướng đến mục đích của Ngài.
3. Sự Thánh Khiết và Uy Nghi Khủng Khiếp: Toàn bộ khải tượng, kể cả các bánh xe, khiến Ê-xê-chi-ên phải sấp mặt xuống (câu 28). Chúng mặc khải về sự siêu việt (khác biệt hoàn toàn với sáng tạo) và uy nghi khủng khiếp của Đức Chúa Trời. Các bánh xe không phải là thứ con người có thể điều khiển hay hiểu thấu hoàn toàn; chúng nhắc nhở chúng ta về sự thánh khiết đáng kinh của Ngài.
4. Sự Hiệp Nhất dưới Quyền Tể Trị của Thánh Linh: Sự phối hợp hoàn hảo giữa sinh vật, bánh xe và Thần Linh cho thấy trật tự tuyệt đối trong vương quốc Đức Chúa Trời. Mọi thứ đều vận hành theo ý muốn trọn vẹn của Ngài, không có sự lộn xộn hay tranh cạnh. Điều này hướng chúng ta đến hình ảnh của Hội Thánh, là thân thể Đấng Christ, phải được “hiệp một bởi Đức Thánh Linh” (Ê-phê-sô 4:3-4) để cùng nhau thực hiện ý muốn của Chúa.
Liên hệ Tân Ước: Khải tượng này có tiếng vang rõ rệt trong sách Khải Huyền. Chương 4 mô tả ngai Đức Chúa Trời với bốn sinh vật (vật sống) tương tự, và sấm chớp phát ra từ ngai. Trong Khải Huyền, sự tể trị và sự phán xét của Đức Chúa Trời được thể hiện rõ nét. Các bánh xe trong Ê-xê-chi-ên, với đôi mắt thấu suốt, có thể được xem như một hình ảnh tiên tri về sự phán xét toàn tri và công bình sau cùng của Đức Chúa Trời.
Làm thế nào một khải tượng lạ lùng từ thời Cựu Ước này có thể làm phong phú đời sống đức tin của chúng ta ngày nay?
1. An Tâm Trong Sự Quan Phòng của Chúa: Khi đối diện với hoàn cảnh khó khăn, bất công, hay cảm thấy lạc lõng như dân sự lưu đày, chúng ta cần nhớ rằng Đức Chúa Trời vẫn ngự trị. “Các bánh xe” của sự quan phòng Ngài vẫn đang vận hành cách bí nhiệm. Những “con mắt” trên bánh xe nhắc nhở rằng Ngài thấy rõ nỗi đau, sự bất an và những câu hỏi của chúng ta. Chúng ta có thể tin cậy rằng Ngài không ngủ quên, nhưng đang hành động theo sự khôn ngoan và thời điểm hoàn hảo của Ngài.
2. Sống Trong Sự Kính Sợ và Thờ Phượng Đúng Đắn: Phản ứng của Ê-xê-chi-ên là sấp mặt xuống. Khải tượng này thanh tẩy những quan niệm quá thân mật, thiếu kính sợ về Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng yêu thương, nhưng cũng là Đấng Thánh Khiết, Uy Nghi và Đáng Kinh Sợ. Sự thờ phượng của chúng ta cần phản ánh cả hai phương diện này: sự gần gũi qua Chúa Giê-xu và lòng tôn kính sâu xa trước sự vĩ đại của Ngài.
3. Vâng Phục Sự Dẫn Dắt Linh Hoạt của Thánh Linh: Các bánh xe di chuyển theo bất cứ hướng nào Thần Linh muốn, không cần xoay lại. Trong đời sống, chúng ta thường muốn “xoay mình” – bám víu vào kế hoạch cũ, phương hướng cũ khi Chúa đang kêu gọi chúng ta tiến bước theo một hướng mới. Bài học từ các bánh xe là sự linh hoạt tuyệt đối và vâng phục tức thì trước sự dẫn dắt của Thánh Linh. Chúng ta được kêu gọi để bước đi bởi đức tin, không bởi mắt thấy, sẵn sàng thay đổi lộ trình khi Ngài phán.
4. Làm Việc với Sự Hiệp Nhất và Trật Tự: Sự phối hợp giữa sinh vật và bánh xe là hình mẫu cho sự hiệp một trong Hội Thánh. Mỗi chức vụ, ân tứ khác nhau (tượng trưng bởi các sinh vật với những khuôn mặt khác nhau), nhưng tất cả đều được kết nối và điều khiển bởi cùng một Thánh Linh, hướng đến một mục đích chung. Chúng ta cần từ bỏ tinh thần độc lập, tranh cạnh, để cùng nhau vận hành cách nhịp nhàng dưới sự lãnh đạo của Đầu là Đấng Christ.
5. Niềm Hy Vọng Vào Sự Tể Trị Sau Cùng của Đức Chúa Trời: Trong một thế giới đầy hỗn loạn, bất ổn và ác, khải tượng này khẳng định rằng Đức Chúa Trời vẫn đang ngồi trên ngai. “Các bánh xe” của lịch sử vẫn đang lăn theo ý định tối cao của Ngài, và chúng sẽ dẫn đến sự phán xét cuối cùng và sự thiết lập vương quốc vĩnh cửu của Ngài. Điều này cho chúng ta sự bình an và can đảm để sống và làm chứng, dù xung quanh có vẻ như sự ác đang thắng thế.
Các bánh xe trong Ê-xê-chi-ên 1 không phải là một món đồ chơi thần học cho những người tò mò, mà là một sự mặc khải thánh khiết về chính Đức Chúa Trời hằng sống. Chúng bày tỏ Ngài là Đấng Toàn Tri (các con mắt), Toàn Năng (di chuyển bởi Thần Linh), và Toàn Tại (bánh xe trong bánh xe, có mặt ở mọi nơi). Khải tượng này được ban cho trong bối cảnh lưu đày để an ủi rằng Đức Chúa Trời vẫn cai trị, vẫn thấy, và vẫn ở với dân Ngài.
Đối với chúng ta ngày nay, sự mặc khải trọn vẹn nhất về Đức Chúa Trời không phải qua một cỗ xe, mà qua một Con Người – Chúa Giê-xu Christ. Ngài là “hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được” (Cô-lô-se 1:15), là Ngôi Lời đã trở nên xác thịt. Trong Ngài, chúng ta thấy được tình yêu, sự thánh khiết, quyền năng và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời cách rõ ràng và cá nhân. Khải tượng Ê-xê-chi-ên dẫn chúng ta đến với lòng kính sợ và tin cậy, và chính Chúa Giê-xu mời gọi chúng ta đến với ân điển và lẽ thật của Ngài. Hãy sống mỗi ngày với nhận thức rằng chúng ta đang sống dưới sự quan sát yêu thương và sự dẫn dắt tể trị của Đấng ngự trên các bánh xe – và cuối cùng, là Đấng đã vì chúng ta mà chịu đóng đinh trên thập tự giá.