Một Hội Thánh có buộc phải dùng bánh không men cho Tiệc Thánh không?
Câu hỏi về vật chất dùng trong Tiệc Thánh, đặc biệt là loại bánh, không chỉ là vấn đề hình thức hay truyền thống, mà chạm đến cốt lõi của sự hiểu biết về giao ước mới, ý nghĩa của sự chết của Đấng Christ và sự tự do của Hội Thánh trong Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh để tìm kiếm câu trả lời xác đáng, cân bằng giữa lịch sử, thần học và sự ứng dụng cho đời sống Hội Thánh hôm nay.
Để hiểu vấn đề, chúng ta phải quay về nguồn cội. Sự kiện trọng tâm là Lễ Vượt Qua (Pesach). Khi dân Y-sơ-ra-ên chuẩn bị rời khỏi Ê-díp-tô, Đức Chúa Trời truyền lệnh rất rõ ràng:
"Trong bảy ngày sẽ ăn bánh không men; đến ngày thứ nhất, hãy cất men khỏi nhà đi; vì hễ ai ăn bánh có men từ ngày thứ nhất cho đến ngày thứ bảy, thì sẽ bị truất khỏi Y-sơ-ra-ên." (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:15)
Tại sao là bánh không men? Trong tiếng Hê-bơ-rơ, men là "se'or" và bánh không men là "matzah". Men trong Kinh Thánh thường tượng trưng cho tội lỗi, sự giả hình, và ảnh hưởng xấu (Ma-thi-ơ 16:6, I Cô-rinh-tô 5:6-8). Việc dỡ bỏ men khỏi nhà hình bóng về sự dứt bỏ đời sống cũ, tội lỗi của xứ Ê-díp-tô (thế gian). Bánh không men (matzah) với đặc điểm không bị lên men, giản dị, và vội vàng (Phục Truyền 16:3), tượng trưng cho sự tinh sạch, chân thật và tình trạng sẵn sàng ra đi của dân sự Đức Chúa Trời. Lễ Vượt Qua là hình bóng về sự cứu chuộc lớn hơn sẽ đến.
Bối cảnh Chúa Giê-xu lập Tiệc Thánh chính là trong bữa ăn Lễ Vượt Qua (Ma-thi-ơ 26:17-19, Mác 14:12-16, Lu-ca 22:7-13). Tuy nhiên, điều then chốt nằm ở những lời Ngài phán. Chúng ta hãy xem xét kỹ thuật ngữ được dùng.
Trong nguyên văn Hy Lạp của Tân Ước, khi thiết lập Tiệc Thánh, Chúa Giê-xu đã dùng từ "artos" (ἄρτος) để chỉ về bánh. "Artos" là một từ chung có nghĩa là "bánh" hoặc "ổ bánh", không đặc biệt chỉ định là bánh có men ("zymites") hay bánh không men ("azymos" - ἄζυμος). Ví dụ:
"Ngài bèn cắt bánh ra, tạ ơn, rồi phân phát cho môn đồ mà phán rằng: Nầy là thân thể ta." (Lu-ca 22:19)
Từ "bánh" ở đây là "arton" (cách đổi của artos). Kinh Thánh không ghi chép cụ thể rằng Chúa cầm lên "bánh không men" (azymos), dù hầu hết các học giả đều đồng ý rằng trong bữa Lễ Vượt Qua, chỉ có bánh không men được dùng. Tuy nhiên, điểm mấu chốt là: Chúa Giê-xu không tập trung vào thuộc tính vật lý của bánh (có men hay không men), mà vào thực tại thuộc linh mà bánh đó biểu tượng – chính là thân thể Ngài bị vỡ ra vì chúng ta.
Ngài tuyên bố: "Nầy là thân thể ta" (I Cô-rinh-tô 11:24). Sự nhấn mạnh chuyển từ hình bóng (Lễ Vượt Qua, chiên con, bánh không men) sang thực tại (Chúa Giê-xu Christ, Chiên Con của Đức Chúa Trời). Bánh trong Tiệc Thánh bây giờ không còn là bánh của Lễ Vượt Qua Cựu Ước nữa, mà là biểu tượng của thân thể Đấng Christ – Đấng hoàn toàn thánh khiết, vô tội, không có men tội lỗi.
Sứ đồ Phao-lô, người nhận lãnh sự dạy dỗ trực tiếp từ Chúa (I Cô-rinh-tô 11:23), đã cung cấp sự giải thích sâu sắc nhất về Tiệc Thánh trong I Cô-rinh-tô 11:23-34. Ông cũng đề cập đến vấn đề men trong ngữ cảnh rộng hơn về đời sống Hội Thánh.
"Hãy làm lễ Vượt-qua của chúng ta, là Đấng Christ, vì Ngài đã bị giết. Vậy thì, chúng ta hãy giữ lễ, chớ dùng men cũ, chớ dùng men gian ác độc dữ, nhưng dùng bánh không men của sự thật thà và thật thà." (I Cô-rinh-tô 5:7-8)
Đoạn này thường bị trích dẫn để ủng hộ việc dùng bánh không men. Tuy nhiên, cần phải giải nghĩa cẩn thận. Phao-lô đang nói đến việc giữ Lễ Vượt Qua thuộc linh. "Lễ Vượt-qua của chúng ta, là Đấng Christ" – điều này xác định rõ ràng rằng Chúa Giê-xu là thực tại ứng nghiệm. Khi ông nói "hãy giữ lễ", ông không hề ra lệnh về một nghi lễ theo mùa, mà về một đời sống liên tục. "Men cũ" và "men gian ác" ám chỉ đến tội lỗi và sự giả hình trong đời sống (cụ thể là tội tà dâm được nói đến trong câu 1). Còn "bánh không men của sự thật thà và thật thà" chính là đời sống thánh sạch, chân thật của Cơ Đốc nhân.
Phao-lô đang sử dụng ẩn dụ từ nghi lễ cũ để dạy một bài học thuộc linh cho đời sống mới. Ông không ra lệnh về vật liệu của Tiệc Thánh, mà kêu gọi một tấm lòng và đời sống tương xứng với Tiệc Thánh mà họ dự. Sự tập trung hoàn toàn vào ý nghĩa thuộc linh đằng sau biểu tượng.
Kinh Thánh Tân Ước không có một câu mệnh lệnh nào quy định loại bánh phải dùng cho Tiệc Thánh. Cũng không có ghi chép nào về việc các sứ đồ tranh luận hay ra nghị quyết về vấn đề này trong Công Vụ 15 hay các thư tín. Sự im lặng này mang tính chất quan trọng.
Trong bối cảnh văn hóa thời đó, bánh là lương thực hàng ngày. Hội Thánh đầu tiên nhóm lại "bẻ bánh" (Công Vụ 2:42, 46; 20:7) như một phần trung tâm của sự thờ phượng. Từ "bẻ bánh" (klasis tou artou) dùng từ chung artos. Loại bánh được dùng có lẽ rất đa dạng tùy vào văn hóa và điều kiện địa phương: có thể là bánh không men trong các Hội Thánh gốc Do Thái, hoặc bánh thường (có men) trong các Hội Thánh ngoại bang. Điều cốt yếu là hành động và ý nghĩa của việc bẻ bánh đó – tưởng niệm Chúa, công bố sự chết của Ngài, và bày tỏ sự hiệp một của thân thể Đấng Christ.
Sự tự do này được đặt nền trên nguyên tắc của đời sống Tân Ước: "Vả, vương quốc Đức Chúa Trời chẳng tại sự ăn uống, nhưng tại sự công bình, bình an, vui vẻ bởi Đức Thánh Linh vậy." (Rô-ma 14:17). Phao-lô đối diện với những tranh luận về thức ăn, ngày lễ và khẳng định: "Vậy, chớ có ai đoán xét anh em về của ăn uống..." (Cô-lô-se 2:16). Nếu luật về thức ăn uống đã được bãi bỏ trong Đấng Christ (Công Vụ 10:9-16, Rô-ma 14:1-4), thì việc quy định cứng nhắc về loại bánh trong Tiệc Thánh có nguy cơ trở thành một thứ "luật lệ" mới, đánh mất tinh thần của ân điển.
Vậy, một Hội Thánh có buộc phải dùng bánh không men không? Dựa trên sự nghiên cứu Kinh Thánh ở trên, câu trả lời là: Không, một Hội Thánh không bị buộc phải dùng bánh không men theo một mệnh lệnh tuyệt đối của Tân Ước. Tuy nhiên, điều này không làm giảm giá trị của việc hiểu biết và có thể sử dụng nó một cách có ý thức. Dưới đây là những nguyên tắc ứng dụng:
1. Tập Trung vào Ý Nghĩa, Không Phải Vật Chất:
Mối nguy lớn nhất là biến Tiệc Thánh thành một nghi lễ hình thức, nơi mà sự "đúng loại bánh" trở nên quan trọng hơn tấm lòng ăn năn, đức tin và sự tưởng nhớ Chúa. Dù dùng bánh mì thường, bánh không men, hay bánh lạt đơn giản, tấm lòng hướng về thập tự giá của Đấng Christ mới là điều Chúa đoái xem. "Hãy tự xét cho đáng, rồi hãy ăn bánh ấy, uống chén ấy." (I Cô-rinh-tô 11:28).
2. Sự Tự Do và Tôn Trọng Lẫn Nhau:
Một Hội Thánh có thể chọn dùng bánh không men vì muốn nhấn mạnh biểu tượng về sự thánh khiết của Đấng Christ (Ngài là "bánh không men" thật) và kết nối với Lễ Vượt Qua lịch sử. Một Hội Thánh khác có thể dùng bánh thường, nhấn mạnh rằng chính Đấng Christ thánh hóa biểu tượng, và sự giản dị, phổ biến của bánh hàng ngày phản ánh ân điển Ngài dành cho mọi người. Cả hai đều có lý lẽ. Điều quan trọng là không lên án hay phân rẽ nhau vì khác biệt này (Rô-ma 14:3-4, 10).
3. Dạy Dỗ để Hiểu Biết:
Hội Thánh nên dạy dỗ rõ ràng ý nghĩa của Tiệc Thánh. Nếu dùng bánh không men, hãy giải thích biểu tượng về sự vô tội của Chúa và lời kêu gọi sống thánh sạch. Nếu dùng bánh thường, hãy giải thích rằng bánh tượng trưng cho thân thể Đấng Christ – là bánh sự sống từ trời xuống (Giăng 6:35). Sự dạy dỗ sẽ biến một hành động nghi lễ thành một kinh nghiệm thuộc linh sâu nhiệm.
4. Thực Tiễn và Văn Hóa:
Sự lựa chọn có thể xét đến yếu tố thực tiễn (giá thành, sự sẵn có, tính tiện lợi để phân phát) và văn hóa địa phương. Bánh dùng nên là thứ được xem là "bánh" trong văn hóa đó, đủ trang nghiêm cho một nghi lễ thờ phượng, nhưng không trở thành gánh nặng tài chính hay sự rườm rà không cần thiết.
Cuối cùng, câu trả lời không nằm ở trong men hay không men, mà nằm ở Đấng Christ. Tiệc Thánh là về Ngài. Bánh nhắc chúng ta về thân thể Ngài bị vỡ ra. Chén nhắc chúng ta về huyết Ngài đổ ra để lập nên giao ước mới. Việc chúng ta dự Tiệc Thánh là sự công bố sự chết của Chúa cho đến lúc Ngài đến (I Cô-rinh-tô 11:26).
Một Hội Thánh có tự do để lựa chọn loại bánh phù hợp với sự hiểu biết, truyền thống và hoàn cảnh của mình, miễn là sự lựa chọn ấy không trở thành luật lệ ràng buộc lương tâm người khác, không làm mờ đi ý nghĩa thuộc linh, và không gây chia rẽ trong thân thể Đấng Christ. Điều buộc phải có là tấm lòng tôn kính, sự tự xét mình, đức tin nơi công lao cứu chuộc của Đấng Christ, và tình yêu thương hiệp một với nhau.
Hãy để mỗi lần bẻ bánh, chúng ta không chỉ nhìn thấy bánh, mà qua đức tin, nhìn thấy Chiên Con của Đức Chúa Trời, Đấng đã cất tội lỗi thế gian đi – và trong Ngài, chúng ta thật sự được tự do.