Tác Giả Của Sách 3 Giăng: Một Nghiên Cứu Chuyên Sâu
Trong bộ sưu tập các thư tín chung (Catholic Epistles) của Tân Ước, sách 3 Giăng đứng như một bức thư ngắn gọn nhưng chứa đựng sự sâu sắc đáng kinh ngạc về đời sống Hội Thánh buổi ban đầu. Một trong những câu hỏi then chốt để hiểu đúng thông điệp của sách chính là xác định tác giả của nó. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát các bằng chứng nội tại và ngoại tại, ngữ văn và lịch sử, để làm sáng tỏ danh tính của vị tác giả được đơn giản gọi là "**Trưởng lão**" (ὁ πρεσβύτερος - *ho presbyteros*).
Truyền thống Kitô giáo từ rất sớm, gần như nhất quán, đã quy gán sách 3 Giăng cho **Sứ đồ Giăng**, tác giả của sách Phúc Âm Giăng và sách Khải Huyền. Các giáo phụ như Irenaeus (khoảng 130-202 AD), Clement của Alexandria (khoảng 150-215 AD), và Origen (khoảng 184-253 AD) đều nhắc đến thư tín này như là tác phẩm của Sứ đồ Giăng. Điều quan trọng là những chứng cớ này xuất hiện rất gần với thời điểm bức thư được viết ra (cuối thế kỷ thứ nhất), cho thấy một sự kế thừa và công nhận rõ ràng trong cộng đồng tín hữu đầu tiên.
Một điểm mạnh của lập luận này nằm ở sự tương đồng không thể phủ nhận giữa sách **3 Giăng** và **2 Giăng**. Cả hai đều bắt đầu với cách xưng hô giống hệt nhau: "Trưởng lão" (3 Giăng 1:1; 2 Giăng 1:1). Cấu trúc, văn phong, từ vựng và các chủ đề then chốt (như "chân lý", "yêu thương", "làm theo chân lý") cho thấy chúng xuất phát từ cùng một tác giả. Do 2 Giăng và 3 Giăng có mối liên hệ chặt chẽ như vậy, việc xác định tác giả của một sách sẽ gần như quyết định tác giả của sách kia.
Khi so sánh với **Phúc Âm Giăng** và **Thư tín 1 Giăng**, chúng ta tìm thấy một mạng lưới tương đồng ngôn ngữ và thần học hết sức thuyết phục. Đây không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà là dấu ấn của một tâm trí và một nguồn cảm hứng.
1. Từ Vựng Đặc Trưng:
Tác giả của 3 Giăng rất ưa thích từ "chân lý" (ἀλήθεια - *alētheia*). Trong chỉ 15 câu ngắn ngủi, từ này xuất hiện tới **6 lần** (câu 1, 3, 4, 8, 12). Điều này phản ánh hoàn toàn tâm tư của tác giả Phúc Âm Giăng, nơi Chúa Giê-xu tuyên bố "**Ta là đường đi, chân lý, và sự sống**" (Giăng 14:6), và của tác giả 1 Giăng, người nhấn mạnh việc "**làm theo chân lý**" (1 Giăng 1:6). Từ "chân lý" ở đây không chỉ là thông tin đúng, mà là chính thực tại của Đức Chúa Trời được bày tỏ trong Chúa Giê-xu Christ.
2. Cấu Trúc và Cách Diễn Đạt:
Cụm từ "làm theo chân lý" (3 Giăng 1:4) hay "bước trong chân lý" (3 Giăng 1:3) là những cách nói độc đáo, tìm thấy tiếng vang trong 1 Giăng 1:6-7. Cách tác giả bày tỏ niềm vui sâu sắc khi thấy con cái Chúa "bước trong chân lý" cho thấy một mối quan hệ thuộc linh thân thiết, phù hợp với hình ảnh "Sứ đồ được yêu dấu" - người tự nhận mình là một người "**trưởng lão**" (1 Phi-e-rơ 5:1, 2 Giăng 1:1, 3 Giăng 1:1) với tư cách là nhân chứng sống cuối cùng của thế hệ sứ đồ.
3. Uy Quyền Tông Đồ:
Mặc dù khiêm tốn xưng mình là "Trưởng lão", tác giả bức thư bày tỏ một **uy quyền thuộc linh rõ ràng**. Ông không chỉ khuyên bảo mà còn tuyên bố sẽ "**nhắc lại**" những việc làm của Đi-ô-trép (câu 10), và kêu gọi Hội Thánh noi gương tốt của Đê-mê-triu (câu 12). Uy quyền này phù hợp với vị thế của một sứ đồ, đặc biệt là sứ đồ Giăng - người lãnh đạo tại Ê-phê-sô lúc cuối đời, có trách nhiệm chăm sóc các Hội Thánh trong khu vực.
Một số học giả phê bình hiện đại nghi ngờ tác giả là Sứ đồ Giăng và đề xuất rằng có một "**Trưởng lão Giăng**" khác, một môn đệ của Sứ đồ Giăng, là tác giả thực sự. Giả thuyết này phần lớn dựa trên một trích dẫn của Papias (khoảng 60-130 AD) được Eusebius lưu lại, trong đó Papias nhắc đến một "trưởng lão Giăng" phân biệt với sứ đồ Giăng.
Phân tích và Phản biện:
Tuy nhiên, cách giải thích này gặp nhiều thách thức. Thứ nhất, việc Papias phân biệt không nhất thiết chứng minh có hai người khác nhau; ông có thể đang nhắc đến cùng một người với hai chức vụ (Sứ đồ và Trưởng lão). Thứ hai, bằng chứng mạnh mẽ nhất vẫn là sự chấp nhận phổ quát của Hội Thánh đầu tiên, gồm những người gần với nguồn gốc bức thư hơn chúng ta. Thứ ba, uy quyền và ảnh hưởng được ngụ ý trong bức thư (đặc biệt là việc đối đầu với Đi-ô-trép, người muốn chiếm địa vị lãnh đạo) rất khó được quy cho một môn đệ thông thường, mà phù hợp hơn với một nhân vật tông đồ có thẩm quyền.
Do đó, dù có những tranh luận học thuật, **cân nặng của bằng chứng vẫn nghiêng mạnh về phía truyền thống lâu đời**: tác giả của 3 Giăng chính là **Sứ đồ Giăng, con của Xê-bê-đê, tác giả Phúc Âm thứ tư và các thư tín khác mang tên ông**.
Việc xác định tác giả là Sứ đồ Giăng không chỉ là một bài tập học thuật, mà còn mang lại **ý nghĩa thuộc linh sâu sắc** và **bài học thực tiễn** cho Hội Thánh hôm nay.
1. Quyền Uy Thuộc Về Chân Lý, Không Phải Chức Vị:
Giăng xưng mình là "Trưởng lão" - một chức vụ khiêm nhường về mặt tổ chức, nhưng uy quyền ông có đến từ sự trung tín với "chân lý". Điều này dạy chúng ta rằng thẩm quyền thật trong Hội Thánh không hệ tại chức danh hay địa vị, mà ở sự gắn bó và rao giảng trung thực Lời Chúa (Chân Lý). Mỗi tín hữu được kêu gọi "làm theo chân lý" và "bước trong chân lý", từ đó có được nền tảng vững chắc cho đời sống và sự phục vụ.
2. Tầm Quan Trọng của Lòng Hiếu Khách trong Sự Phục Vụ:
Bức thư tôn vinh Gai-út vì lòng hiếu khách của anh đối với các giáo sư lưu động (câu 5-8). Giăng gọi đó là việc "**trung tín**" và là sự cộng tác "**vì công việc Chân lý**". Trong bối cảnh ngày nay, điều này khích lệ chúng ta mở rộng lòng hiếu đãi, hỗ trợ những người rao giảng Phúc Âm và phục vụ Chúa, dù đó là mục sư, nhà truyền giáo, hay những tín hữu phục vụ trong các lĩnh vực khác. Lòng hiếu khách là một hình thức hợp tác thiết thực trong công việc Nhà Chúa.
3. Cách Thức Đối Diện với Xung Đột và Tinh Thần Tự Tôn trong Hội Thánh:
Hình ảnh Đi-ô-trép, người "**ham làm đầu**" và từ chối tiếp nhận các sứ giả, là một cảnh báo muôn thuở (câu 9-10). Giăng không im lặng trước thái độ này, nhưng cũng không xúi giục một cuộc nổi loạn. Ông bày tỏ sẽ xử lý vấn đề trực tiếp khi đến nơi. Điều này dạy chúng ta nguyên tắc: (a) Cần can đảm đối mặt với tinh thần kiêu ngạo, chia rẽ và độc đoán trong Hội Thánh. (b) Cần xử lý cách khôn ngoan, trực tiếp và có trật tự, dựa trên nền tảng chân lý, chứ không phải bằng những lời đồn đại hay tranh cãi công khai thiếu xây dựng.
4. Giá Trị của Gương Sáng Tốt:
Việc Giăng làm chứng tốt cho Đê-mê-triu (câu 12) nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của một **đời sống được chứng thực bởi chân lý**. Lời nói phải đi đôi với việc làm. Mỗi Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống sao cho danh tiếng và hành động của mình "được mọi người làm chứng tốt", trở thành tấm gương sáng cho người khác noi theo.
Qua việc nghiên cứu các bằng chứng truyền thống, phân tích văn phong, và đối chiếu thần học, chúng ta có thể đi đến kết luận vững chắc rằng **Sứ đồ Giăng chính là tác giả của sách 3 Giăng**. Bức thư ngắn này là tiếng nói đầy uy quyền và tình yêu thương của vị sứ đồ cuối cùng, người "trưởng lão" giàu kinh nghiệm, quan tâm sâu sắc đến sự thuần khiết trong chân lý và sự hiệp một trong tình yêu thương của Hội Thánh.
Sách 3 Giăng, dù chỉ vỏn vẹn 15 câu, vẫn là một kho báu quý giá. Nó không chỉ cho chúng ta một góc nhìn chân thực về những thử thách trong Hội Thánh thế kỷ thứ nhất, mà còn đưa ra những nguyên tắc vượt thời gian về lãnh đạo thuộc linh, lòng hiếu khách, sự đối đầu với tội lỗi, và giá trị của gương sáng. Khi đọc và suy ngẫm bức thư này với sự hiểu biết về tác giả của nó, chúng ta càng thêm trân quý Lời Chúa và được thúc giục sống một đời sống "làm theo chân lý", để niềm vui của những người dẫn dắt chúng ta trong Chúa được "đầy dẫy" (3 Giăng 1:4).
"Hỡi kẻ rất yêu dấu, tôi cầu nguyện cho anh được thịnh vượng trong mọi sự, và được khỏe mạnh phần xác anh, cũng như đã được thịnh vượng về phần linh hồn anh vậy." (3 Giăng 1:2)