Các Tổ Phụ Trong Kinh Thánh
Trong hành trình đức tin của dân sự Đức Chúa Trời, có những cột mốc quan trọng, những con người nền tảng mà qua họ, chương trình cứu chuộc vĩ đại của Đức Chúa Trời được bày tỏ và tiến triển. Họ được gọi là các Tổ phụ (Patriarchs). Thuật ngữ này xuất phát từ tiếng Hy Lạp patriarchēs (πατριάρχης), kết hợp của patria (gia tộc) và archō (cai trị), nghĩa là "người đứng đầu một gia tộc". Trong bối cảnh Kinh Thánh, đặc biệt là Cựu Ước, các tổ phụ chính là những tổ phụ dân tộc của Y-sơ-ra-ên – Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp – cùng với Giô-sép, người có vai trò then chốt trong việc bảo tồn dòng dõi này. Nghiên cứu về cuộc đời họ không chỉ là tìm hiểu lịch sử, mà là khám phá nền tảng của Giao Ước, của Đức Tin, và thấy được bóng hình của Đấng Christ qua từng trải nghiệm của họ.
I. Áp-ra-ham - Tổ Phụ Của Đức Tin Và Giao Ước
Sự khởi đầu của câu chuyện các tổ phụ được đánh dấu bằng một tiếng gọi đầy uy quyền và thách thức: "Đức Giê-hô-va phán cùng Áp-ram rằng: Ngươi hãy ra khỏi quê hương, vòng bà con và nhà cha ngươi, mà đi đến xứ ta sẽ chỉ cho." (Sáng Thế Ký 12:1). Áp-ra-ham (ban đầu là Áp-ram, nghĩa là "cha được tôn cao") đã đáp lại tiếng gọi đó bằng đức tin, mà không biết mình đi đâu (Hê-bơ-rơ 11:8). Hành động này đặt nền móng cho nguyên tắc thuộc linh: đức tin đến bởi sự nghe, và sự nghe đến bởi Lời Đức Chúa Trời (Rô-ma 10:17).
Điểm then chốt trong đời sống Áp-ra-ham là Giao Ước (Berit - בְּרִית). Đức Chúa Trời lập giao ước với ông trong Sáng Thế Ký 15, với lời hứa về dòng dõi đông như sao trên trời và một xứ sở. Điều đáng chú ý là trong nghi thức lập giao ước (cắt đôi các con vật, Sáng 15:9-10), chỉ một "lò lửa và ngọn đèn" đi qua giữa các con vật đã chẻ đôi (Sáng 15:17). Trong phong tục thời đó, cả hai bên giao ước sẽ đi qua để chứng tỏ sự cam kết. Tuy nhiên, ở đây, chỉ Đức Chúa Trời, trong biểu tượng của lò lửa và đèn, đi qua một mình. Điều này cho thấy giao ước này hoàn toàn dựa trên ân điển và sự thành tín một phía của Đức Chúa Trời, không phải trên thành tích của Áp-ra-ham. Lời hứa này được xác nhận lại và được gắn với dấu cắt bì trong Sáng Thế Ký 17, nơi danh của ông được đổi từ Abram thành Abraham (אַבְרָהָם), nghĩa là "cha của đám đông".
Đỉnh cao thử thách đức tin của Áp-ra-ham là mệnh lệnh dâng Y-sác, con trai của lời hứa, trên núi Mô-ri-a (Sáng 22). Sự vâng phục tuyệt đối của ông minh họa cho đức tin trưởng thành, tin rằng Đức Chúa Trời có thể khiến kẻ chết sống lại (Hê-bơ-rơ 11:19). Sự kiện này cũng là một bóng hình mạnh mẽ về Chúa Giê-xu, Con Một của Đức Chúa Trời, sẽ bị hiến tế trên chính ngọn núi ấy. Áp-ra-ham được Tân Ước tôn vinh là "cha của mọi kẻ tin" (Rô-ma 4:11), và đức tin của ông "đã được kể cho là sự công bình" (Sáng 15:6, Rô-ma 4:3) – một nguyên lý nền tảng của giáo lý xưng nghĩa bởi đức tin.
II. Y-sác - Con Trai Của Lời Hứa Và Sự Thừa Kế
Y-sác (יִצְחָק, *Yitschaq*, nghĩa "người cười" hoặc "sự cười") không chỉ là con trai được sinh ra bởi phép lạ từ cha mẹ đã già, mà ông còn là hiện thân của lời hứa. Cuộc đời ông có vẻ ít sự kiện kịch tính hơn cha mình, nhưng lại tập trung vào chủ đề thừa kế và sự tiếp nối của giao ước.
Đức Chúa Trời xác nhận với Y-sác: "Ta sẽ làm cho dòng dõi ngươi thêm nhiều như sao trên trời, sẽ ban cho dòng dõi đó các xứ nầy; các dân tộc trên thế gian đều sẽ nhờ dòng dõi ngươi mà được phước." (Sáng 26:4). Đây là sự lặp lại lời hứa giao ước với Áp-ra-ham, khẳng định rằng giao ước có tính liên tục và vĩnh cửu. Một khía cạnh nổi bật trong đời Y-sác là tính cách hòa bình, ông thường nhượng bộ và đào giếng để tránh xung đột (Sáng 26:18-22). Điều này dạy chúng ta về sự tin cậy Chúa để giành lấy phần phước thay vì tranh giành.
Câu chuyện quan trọng nhất của Y-sác liên quan đến việc ông chúc phước cho các con trai. Dù bị đánh lừa, lời chúc phước của ông cho Gia-cốp (thay vì Ê-sau) đã thể hiện chủ quyền của Đức Chúa Trời trong việc lựa chọn (Sáng 27:27-29; Rô-ma 9:10-13). Lời chúc phước không phải là một lời nói suông, mà trong văn hóa Hê-bơ-rơ, nó mang tính tiên tri và quyết định cho tương lai. Qua đó, chúng ta thấy ý muốn tối cao của Đức Chúa Trời vẫn được thực hiện, bất chấp sự yếu đuối và sai lầm của con người.
III. Gia-cốp - Sự Biến Đổi Từ Kẻ Lừa Gạt Thành Y-sơ-ra-ên
Gia-cốp (יַעֲקֹב, *Ya'aqov*, có thể liên quan đến từ "gót chân" hay "chiếm chỗ") khởi đầu với hình ảnh một người trẻ mưu mẹo, lừa anh mình để đoạt quyền trưởng nam và lừa cha để đoạt lời chúc phước. Tuy nhiên, hành trình đức tin của ông là một hành trình của sự biến đổi qua những thất bại và đối diện với Đức Chúa Trời.
Bước ngoặt lớn xảy ra tại Bê-tên, nơi ông thấy một cái thang bắc từ đất lên đến trời và Đức Giê-hô-va đứng ở trên (Sáng 28:12-13). Đây là khải tượng đầu tiên về sự kết nối giữa trời và đất, một bóng hình về Chúa Giê-xu Christ (Giăng 1:51). Đức Chúa Trời tái xác nhận giao ước với ông, dù ông đang là một kẻ chạy trốn.
Đỉnh điểm của sự biến đổi là khi Gia-cốp vật lộn với Đức Chúa Trời tại bờ suối Gia-bốc (Sáng 32:24-30). Từ ngữ "vật lộn" trong tiếng Hê-bơ-rơ là 'abaq (אבק), cũng có thể hàm ý "ôm lấy". Ông không buông tha cho đến khi được ban phước. Hành động này cho thấy một sự bám víu bằng đức tin, một sự cầu xin khẩn thiết. Kết quả, danh của ông được đổi từ Gia-cốp ("kẻ nắm gót chân" hay "kẻ thay thế") thành Y-sơ-ra-ên (יִשְׂרָאֵל, *Yisra'el*), nghĩa là "người vật lộn với Đức Chúa Trời" hoặc "Đức Chúa Trời tranh chiến". Đây là sự biến đổi căn cước: từ một người cậy vào sức riêng và mưu mẹo thành một người được Đức Chúa Trời định hình và ban phước. Ông trở nên tấm gương về sự kiên trì trong cầu nguyện và sự đầu phục để được biến đổi.
IV. Giô-sép - Người Cai Quản Trong Cơn Hoạn Nạn
Mặc dù thường được xếp vào nhóm 12 con trai của Gia-cốp, Giô-sép (יוֹסֵף, *Yosef*, nghĩa "Ngài thêm vào") xứng đáng được nhìn nhận như một tổ phụ vì vai trò bảo tồn và chuẩn bị cho dân Y-sơ-ra-ên. Cuộc đời ông là một chuỗi những nghịch cảnh: bị anh em bán làm nô lệ, bị vu oan, bị bỏ tù. Tuy nhiên, xuyên suốt mọi hoàn cảnh, Kinh Thánh ghi nhận: "Đức Giê-hô-va ở cùng Giô-sép" (Sáng 39:2, 21).
Giô-sép là hiện thân của sự thanh sạch (chống lại sự cám dỗ của vợ Phô-ti-pha), sự khôn ngoan (giải mộng và quản lý) và đặc biệt là tấm lòng tha thứ. Ông nhìn mọi sự dưới lăng kính chủ quyền của Đức Chúa Trời: "Các ngươi toan hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại toan làm điều ích cho tôi... đặng cứu sự sống cho nhiều người." (Sáng 50:20). Câu nói này phản ánh thần học sâu sắc về sự quan phòng của Đức Chúa Trời, Ngài có thể biến điều ác của con người thành điều thiện theo mục đích tốt lành của Ngài. Giô-sép là một bóng hình rõ nét về Chúa Giê-xu: bị anh em (dân Ngài) chối bỏ, chịu đau khổ, nhưng cuối cùng trở nên Đấng Cứu Chuộc và Đấng ban sự sống.
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Cuộc đời các tổ phụ không phải là những câu chuyện cổ xa vời, mà là những bài học sống động cho hành trình đức tin của chúng ta hôm nay:
1. Đức Tin Dẫn Đến Hành Động Vâng Lời: Như Áp-ra-ham "đi mà không biết mình đi đâu", đức tin thật luôn dẫn đến sự vâng lời cụ thể, ngay cả khi chúng ta không hiểu hết kế hoạch của Chúa. Chúng ta được kêu gọi bước ra khỏi "vùng an toàn" của thế gian để đi theo sự dẫn dắt của Ngài.
2. Sống Với Tầm Nhìn Về Lời Hứa: Các tổ phụ đều sống như những khách lữ hành, chờ đợi thành mà Đức Chúa Trời đã hứa (Hê-bơ-rơ 11:13-16). Chúng ta cần sống với tầm nhìn về thiên quốc, không bám víu quá đáng vào những thứ tạm bợ đời này, nhưng đầu tư cho cõi đời đời.
3. Kinh Nghiệm Biến Đổi Cá Nhân: Mỗi tổ phụ đều có một cuộc gặp gỡ cá nhân, biến đổi với Đức Chúa Trời (Áp-ra-ham tại Mô-ri-a, Gia-cốp tại Gia-bốc). Đức tin không thể chỉ thừa kế; nó đòi hỏi một sự vật lộn, một sự đầu phục và được Chúa đổi tên – tức là thay đổi căn tính sâu xa nhất.
4. Nhìn Thấy Bàn Tay Quan Phòng Trong Nghịch Cảnh: Như cuộc đời Giô-sép, chúng ta được dạy tin rằng Đức Chúa Trời đang hành động ngay trong những hoàn cảnh khó hiểu và đau khổ nhất. Thay vì oán trách, chúng ta có thể học tin cậy rằng Ngài đang dệt nên một câu chuyện lớn hơn, tốt đẹp hơn.
5. Xây Dựng Di Sản Thuộc Linh: Các tổ phụ quan tâm đến việc truyền lại phước hạnh và lời hứa cho thế hệ sau. Chúng ta cần sống và dạy dỗ Lời Chúa cho con cháu, để đức tin tiếp tục được truyền nối (Phục Truyền 6:6-7).
Kết Luận
Các tổ phụ là những tấm gương đầy khiếm khuyết nhưng được Đức Chúa Trời sử dụng cách kỳ diệu. Họ không phải là những siêu nhân, mà là những người bằng xương bằng thịt, với những nỗi sợ, sai lầm và thất bại. Điểm chung của họ là đã tin cậy Đức Chúa Trời và lời hứa của Ngài. Họ là những mắc xích đầu tiên trong dòng dõi dẫn đến Chúa Giê-xu Christ, Đấng làm trọn mọi lời hứa của giao ước (Ga-la-ti 3:16). Khi nghiên cứu về họ, chúng ta không dừng lại ở những bài học đạo đức, mà được dẫn đến một Đấng Christ vĩ đại hơn, Đấng là "Con Áp-ra-ham, Con Đa-vít" (Ma-thi-ơ 1:1), và cũng là Đấng mời gọi chúng ta bước vào một giao ước mới trong huyết Ngài, trở thành con cháu thuộc linh của Áp-ra-ham bởi đức tin (Ga-la-ti 3:29). Hãy bước đi trong đức tin như các tổ phụ, với đôi mắt hướng về Chúa Giê-xu, là Đấng khởi nguyên và cuối cùng của đức tin chúng ta (Hê-bơ-rơ 12:2).