Người Canh-đê trong Kinh Thánh là ai?

Trong suốt Kinh Thánh, đặc biệt là Cựu Ước, chúng ta thường bắt gặp cụm từ “người Canh-đê”. Từ quê hương của Áp-ra-ham cho đến đế quốc Ba-by-lôn hùng mạnh, người Canh-đê đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử cứu rỗi. Bài viết này sẽ khám phá nguồn gốc, lịch sử, văn hóa và ý nghĩa thần học của người Canh-đê, đồng thời rút ra những bài học thiết thực cho đời sống Cơ đốc nhân ngày nay.

I. Nguồn gốc và lịch sử của người Canh-đê

Người Canh-đê (tiếng Hê-bơ-rơ: Kaśdîm; tiếng Hy Lạp: Chaldaioi) là một dân tộc cổ có nguồn gốc từ vùng Lưỡng Hà phía nam, khu vực ngày nay thuộc Iraq. Họ xuất hiện lần đầu trong Kinh Thánh ở Sáng Thế Ký 11:28,31 và 15:7 với tên gọi “U-rơ thuộc xứ Canh-đê” (Ur of the Chaldees). Đây chính là quê hương của Áp-ra-ham trước khi ông được Chúa gọi đến Ca-na-an (Công vụ 7:4). Như vậy, người Canh-đê đã có mặt từ rất sớm, có thể là một bộ tộc du mục hoặc cư dân định cư ở vùng đồng bằng sông Ơ-phơ-rát.

Về mặt lịch sử, người Canh-đê dần trở nên hùng mạnh và nắm quyền kiểm soát vùng Babylon. Khoảng thế kỷ thứ 7 TCN, dưới sự lãnh đạo của vua Na-bô-pô-la-sa (Nabopolassar) và con trai là Nê-bu-cát-nết-sa (Nebuchadnezzar II), họ thành lập Đế quốc Tân Babylon (626–539 TCN). Đế quốc này đã chinh phạt Giu-đa, phá hủy Giê-ru-sa-lem và đền thờ vào năm 586 TCN, bắt dân Do Thái đi lưu đày. Sự kiện này đánh dấu một trong những giai đoạn đen tối nhất của Y-sơ-ra-ên, đồng thời cũng là bối cảnh cho nhiều sách tiên tri trong Kinh Thánh.

II. Người Canh-đê trong các sách tiên tri

Các nhà tiên tri như Ê-sai, Giê-rê-mi, Ha-ba-cúc và Ê-xê-chi-ên đều nhắc đến người Canh-đê với tư cách là công cụ đoán phạt của Đức Giê-hô-va đối với Giu-đa vì tội thờ hình tượng và bất trung. Chẳng hạn, Ha-ba-cúc 1:6 viết: “Vì nầy, ta sẽ dấy lên dân Canh-đê, tức là dân hung bạo ngang ngược...” Dù là một dân tộc hung ác, Chúa vẫn dùng họ để sửa trị dân Ngài. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa người Canh-đê được miễn tội; họ cũng sẽ bị Chúa trừng phạt vì sự kiêu ngạo và tàn bạo của mình. Giê-rê-mi 50-51 là một lời tiên tri dài về sự sụp đổ của Ba-by-lôn (Canh-đê). Trong đó, Đức Chúa Trời tuyên bố: “Nầy, ta sẽ trừng phạt Bên, thần của Ba-by-lôn... Canh-đê sẽ trở nên một đống đổ nát” (Giê-rê-mi 51:44, 37).

Những lời tiên tri này nhấn mạnh chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trên mọi dân tộc. Ngài có thể sử dụng cả những kẻ thù của dân Ngài để hoàn thành mục đích công bình của Ngài, nhưng cuối cùng mọi quốc gia đều sẽ chịu phán xét theo tiêu chuẩn của Ngài.

III. Người Canh-đê trong sách Đa-ni-ên

Trong sách Đa-ni-ên, từ “người Canh-đê” mang hai nghĩa: một là chỉ dân tộc Canh-đê (cư dân của đế quốc Ba-by-lôn), hai là chỉ một tầng lớp trí thức đặc biệt bao gồm các pháp sư, thầy bói, thầy chiêm tinh, thầy giải mộng (xem Đa-ni-ên 2:2, 4:7, 5:7). Khi Nê-bu-cát-nết-sa cần giải mộng, ông triệu tập “các thuật sĩ, các thầy bói, các thầy phù thủy và các người Canh-đê” (Đa-ni-ên 2:2). Ở đây, “người Canh-đê” dường như là một nhóm chuyên gia trong triều đình, có kiến thức về khoa học, chiêm tinh và bí thuật.

Đa-ni-ên và ba người bạn của ông, khi bị bắt qua Ba-by-lôn, đã được dạy “học tập văn chương và ngôn ngữ của người Canh-đê” (Đa-ni-ên 1:4). Họ được đào tạo để phục vụ trong hoàng cung. Điều thú vị là dù được đào tạo trong nền văn hóa ngoại giáo, Đa-ni-ên vẫn giữ vững đức tin nơi Đức Chúa Trời. Khi không ai có thể giải được chiêm bao của vua, Đa-ni-ên đã cầu xin Đức Chúa Trời và nhận được sự mặc khải, qua đó chứng minh sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời vượt trội hơn mọi sự khôn ngoan của các thầy Canh-đê (Đa-ni-ên 2:10-11, 19-23, 27-28).

Một sự kiện nổi bật khác là câu chuyện về vua Bên-xát-sa (Belshazzar). Trong bữa tiệc, khi bàn tay viết trên tường, vua hoảng sợ và triệu tập “các thuật sĩ, người Canh-đê và thầy bói” (Đa-ni-ên 5:7). Họ không thể đọc được chữ, và một lần nữa Đa-ni-ên – người có thần linh của Đức Chúa Trời – đã giải nghĩa và công bố sự đoán phạt sắp giáng trên vua. Cả hai câu chuyện đều cho thấy sự vô dụng của sự khôn ngoan con người khi không có Đức Chúa Trời, đồng thời tôn cao quyền năng và sự khải thị của Ngài.

IV. Văn hóa và tôn giáo của người Canh-đê

Người Canh-đê nổi tiếng với kiến thức thiên văn, toán học và bói toán. Họ đã phát triển hệ thống chiêm tinh học phức tạp, tin rằng các vì sao ảnh hưởng đến vận mệnh con người. Điều này giải thích tại sao trong Kinh Thánh, các “thầy chiêm tinh” (magi) phương Đông – có thể liên quan đến người Canh-đê – đã tìm đến Giê-ru-sa-lem khi thấy ngôi sao lạ (Ma-thi-ơ 2:1-2). Tuy nhiên, Kinh Thánh nghiêm cấm mọi hình thức chiêm tinh, bói toán (Phục truyền 18:10-12), và coi đó là sự phản nghịch với Đức Chúa Trời.

Về tôn giáo, người Canh-đê thờ đa thần, với thần Marduk (cũng gọi là Bel) là vị thần chủ của Ba-by-lôn. Họ cũng thờ các thần khác như Ishtar, Nabu, và vô số vị thần nhỏ. Hình tượng vàng mà vua Nê-bu-cát-nết-sa dựng lên (Đa-ni-ên 3) là một ví dụ điển hình cho sự thờ hình tượng tràn lan trong văn hóa Canh-đê. Sự kiêu ngạo của các vua Canh-đê thường dẫn đến việc họ tự xem mình ngang hàng với các thần, như trường hợp Nê-bu-cát-nết-sa trong Đa-ni-ên 4:30.

Chính vì sự thờ hình tượng và kiêu ngạo đó mà Đức Chúa Trời đã đoán phạt họ. Các tiên tri liên tục nhấn mạnh rằng Ba-by-lôn sẽ bị sụp đổ như Sô-đôm và Gô-mô-rơ (Ê-sai 13:19). Lịch sử đã chứng minh lời tiên tri khi đế quốc Ba-by-lôn bị người Mê-đi và Ba Tư chinh phục vào năm 539 TCN.

V. Ứng dụng thực tiễn cho Cơ đốc nhân ngày nay

Qua câu chuyện về người Canh-đê, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học thiết thực cho đời sống đức tin:

• Tin cậy vào chủ quyền của Đức Chúa Trời: Dù thế giới có biến động, dù những thế lực ác dường như chiếm ưu thế, Đức Chúa Trời vẫn ngự trị. Ngài có thể dùng ngay cả những dân tộc ngoại đạo để thực hiện ý muốn của Ngài (Châm ngôn 21:1). Điều này giúp chúng ta bình an giữa những hoàn cảnh khó khăn.
• Cảnh giác với sự kiêu ngạo và thờ hình tượng: Sự sụp đổ của Nê-bu-cát-nết-sa và Bên-xát-sa nhắc nhở chúng ta rằng “Đức Giê-hô-va chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường” (Gia-cơ 4:6). Hãy khiêm nhường trước mặt Chúa và tránh xa mọi hình thức thờ hình tượng – không chỉ là tượng chạm, mà còn là tiền bạc, danh vọng, hay bất cứ điều gì chiếm vị trí của Chúa trong lòng chúng ta.
• Sự khôn ngoan thật đến từ Đức Chúa Trời: Các thầy bói Canh-đê dù thông thái nhưng không thể hiểu được những điều thuộc linh. Chỉ có Đức Thánh Linh mới mặc khải cho chúng ta lẽ thật (1 Cô-rinh-tô 2:10-12). Hãy tìm kiếm sự khôn ngoan từ Lời Chúa, cầu nguyện và vâng phục, đừng dựa vào sự khôn ngoan hư không của thế gian.
• Trung tín giữa nền văn hóa xa lạ: Đa-ni-ên và ba bạn là tấm gương tuyệt vời về việc giữ gìn căn tính Cơ đốc trong môi trường ngoại giáo. Họ từ chối đồ ăn dâng cho thần tượng, không quỳ lạy hình tượng, và trung thành cầu nguyện với Chúa. Chúng ta cũng được kêu gọi sống “như con cái sáng láng giữa dòng dõi cong vẹo” (Phi-líp 2:15).
• Nhìn về tương lai với hy vọng: Sự đoán phạt Ba-by-lôn trong Kinh Thánh cũng là hình bóng về sự đoán phạt cuối cùng của Đức Chúa Trời đối với mọi thế lực chống nghịch Ngài (Khải huyền 17-18). Chúa Giê-xu Christ sẽ trở lại, tiêu diệt mọi kẻ thù và lập vương quốc đời đời của Ngài. Chúng ta sống với lòng trông cậy về ngày đó, giữ vững đức tin và tích cực rao truyền Tin Lành.

Kết luận

Người Canh-đê trong Kinh Thánh không chỉ là một dân tộc lịch sử, mà còn là một phần trong kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Từ quê hương của Áp-ra-ham cho đến đế quốc Ba-by-lôn hùng mạnh, họ phản ánh cả sự đoán phạt lẫn ân điển của Chúa. Nghiên cứu về người Canh-đê giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự tể trị tối cao của Đức Chúa Trời, đồng thời nhắc nhở chúng ta sống khiêm nhường, khôn ngoan theo Lời Ngài, và trung tín cho đến cuối cùng. Dù hoàn cảnh có thế nào, hãy tin rằng Chúa luôn cai trị và Ngài sẽ hoàn thành mọi lời hứa của Ngài.