“Bạn tuân giữ ngày, tháng, mùa và năm” có nghĩa là gì (Ga-la-ti 4:10)?

Thư của Sứ đồ Phao-lô gửi cho Hội Thánh Ga-la-ti là một bản tuyên ngôn hùng hồn về sự tự do trong ân điển của Đấng Christ. Ở trung tâm của cuộc tranh luận là sự đối lập giữa luật pháp và ân điển, giữa nô lệ và tự do. Trong bối cảnh ấy, câu Ga-la-ti 4:10 vang lên như một lời cảnh báo đầy xót xa: “Các người hãy còn giữ ngày, tháng, mùa, năm ư!” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Để hiểu thấu đáo lời cảnh báo này, chúng ta phải đào sâu vào bối cảnh lịch sử, văn hóa tôn giáo, và đặc biệt là thần học về sự cứu rỗi mà Phao-lô đang rao giảng.

Trước khi đi vào câu 10, chúng ta phải hiểu dòng chảy lập luận từ đầu chương 4. Phao-lô sử dụng hình ảnh người con thừa kế khi còn nhỏ, dưới quyền giám hộ và kẻ coi sóc, cũng không khác gì tôi mọi (c.1-2). Ông so sánh điều đó với tình trạng của chúng ta trước kia: “khi chúng ta còn là con trẻ, chịu phục dưới các lề thói của thế gian” (c.3). Nhưng khi kỳ hạn đã được trọn, Đức Chúa Trời sai Con Ngài đến để “chuộc những kẻ ở dưới luật pháp” và cho chúng ta được làm con nuôi Ngài (c.4-5).

Đỉnh điểm là câu 6-7: “Lại vì anh em là con, nên Đức Chúa Trời đã sai Thánh Linh của Con Ngài vào lòng chúng ta, kêu rằng: A-ba! Cha! Dường ấy, anh em chẳng phải là tôi mọi nữa, bèn là con; và đã là con, thì cũng là kẻ kế tự bởi ơn của Đức Chúa Trời.” Sau lập luận đầy vinh hiển này, Phao-lô chất vấn một cách đau lòng: Tại sao anh em, những người đã biết Đức Chúa Trời (hay được Đức Chúa Trời biết đến), lại quay trở về với những “lề thói hèn yếu nghèo nàn” đó và muốn làm tôi mọi một lần nữa? (c.8-9). Và rồi ông đưa ra bằng chứng cụ thể cho thấy họ đang quay về với sự nô lệ cũ: “Các người hãy còn giữ ngày, tháng, mùa, năm ư!” (c.10).

Cụm từ “ngày, tháng, mùa, năm” không phải là một nhận xét chung chung về việc xem lịch. Trong ngữ cảnh của người Ga-la-ti gốc ngoại bang nhưng đang chịu ảnh hưởng của nhóm “Giu-đa hóa” (những người cho rằng phải chịu cắt bì và giữ luật Môi-se mới được cứu), đây rõ ràng là ám chỉ đến lịch nghi lễ của đạo Do Thái.

• Ngày (ἡμέρας - hēmeras): Chỉ về các ngày Sa-bát hằng tuần (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:8-11) và các ngày lễ trọng thể đặc biệt như Ngày Chuộc Tội (Yom Kippur - Lê-vi Ký 16), hay ngày đầu tháng.
• Tháng (μῆνας - mēnas): Ám chỉ ngày trăng non, tức là lễ đầu tháng (Dân Số Ký 28:11-15), một nghi lễ quan trọng trong lịch Do Thái.
• Mùa (καιρούς - kairous): Từ Hy Lạp này thường chỉ “thời kỳ” hoặc “mùa lễ” đặc biệt. Ở đây nó chỉ ba kỳ lễ hội hành hương lớn: Lễ Vượt Qua (Passover), Lễ Ngũ Tuần (Shavuot), và Lễ Lều Tạm (Sukkot) (Phục Truyền 16:16).
• Năm (ἐνιαυτούς - eniautous): Có thể chỉ đến năm Sa-bát (năm thứ bảy, Lê-vi Ký 25:1-7) hay Năm Hân hỉ (Jubilee - năm thứ năm mươi, Lê-vi Ký 25:8-55).

Động từ “tuân giữ” trong nguyên bản Hy Lạp là παρατηρεῖσθε (paratēreisthe), mang sắc thái mạnh. Nó không chỉ là “quan sát” đơn thuần mà còn có nghĩa “tuân thủ cẩn thận, giữ gìn tỉ mỉ, canh giữ”. Nó diễn tả một sự tuân thủ nghiêm ngặt, có tính chất hệ thống và luật định. Phao-lô thấy việc các tín hữu ngoại bang quay lại giữ những lễ nghi này như một dấu hiệu báo động về mặt thần học.

Vấn đề không nằm ở bản thân những ngày lễ (vốn là hình bóng chỉ về Đấng Christ – Cô-lô-se 2:16-17). Vấn đề nằm ở động cơ và nền tảng thuộc linh đằng sau việc giữ chúng. Phao-lô chỉ ra ba vấn đề chính:

1. Nó Phủ Nhận Sự Trọn Vẹn Của Chức Vụ Đấng Christ: Các lễ nghi về “ngày, tháng, mùa, năm” trong Cựu Ước là “cái bóng” của những sự tốt lành sẽ đến, còn “hình thực” thuộc về Đấng Christ (Cô-lô-se 2:17). Khi Đấng Christ, thực thể, đã đến và hoàn tất công việc cứu chuộc, thì việc bám lấy cái bóng là vô nghĩa và thậm chí là phủ nhận rằng Ngài đã đến và đã trọn vẹn. Việc giữ các ngày lễ này như một điều kiện để được nên công bình là đặt gánh nặng luật pháp lên trên ân điển.

2. Nó Đánh Đổi Tự Do Của Địa Vị Làm Con Để Lấy Thân Phận Tôi Mọi: Đây là điểm then chốt. Phao-lô đã khẳng định họ không còn là tôi mọi nữa, nhưng là CON và là kẻ kế tự (Ga-la-ti 4:7). Một người con tự do trong nhà không sống dưới bảng quy tắc cứng nhắc như một đứa ở. Việc quay lại tuân giữ hệ thống lễ nghi đó là từ bỏ địa vị làm con được ban cho bởi ân điển, để tự nguyện trở lại thân phận nô lệ dưới “các lề thói” (c.9). Nó biến mối quan hệ với Đức Chúa Trời từ một tương giao yêu thương, tự do thành một giao ước giao kèo, nặng về nghĩa vụ.

3. Nó Làm Vô Hiệu Hóa Thập Tự Giá: Đây là luận điểm xuyên suốt thư Ga-la-ti. Nếu sự công bình có thể đạt được qua việc giữ luật (mà các ngày lễ là một phần), thì “Đấng Christ chịu chết là vô ích” (Ga-la-ti 2:21). Phao-lô kết án thẳng thừng: “Anh em thảy đều muốn cậy luật pháp cho được xưng công bình, thì đã lìa khỏi Đấng Christ, mất ân điển rồi.” (Ga-la-ti 5:4). Việc “tuân giữ ngày, tháng, mùa, năm” trong bối cảnh này chính là biểu hiện rõ rệt của việc tìm kiếm sự công bình bởi luật pháp.

Lời cảnh báo của Phao-lô vẫn vang vọng mạnh mẽ trong Hội Thánh ngày nay. Chúng ta cần phân biệt rõ giữa kỷ luật thuộc linh và sự hợp pháp hóa (legalism).

1. Cảnh Giác Với Tinh Thần Hợp Pháp Hóa: Hợp pháp hóa là niềm tin rằng chúng ta có thể làm đẹp lòng Đức Chúa Trời và đạt được địa vị thuộc linh nhờ vào việc tuân giữ một bộ quy tắc bên ngoài. “Ngày, tháng, mùa, năm” ngày nay có thể biến thể thành: việc giữ một danh sách dài những điều “nên làm” và “không được làm” (ngoài những nguyên tắc đạo đức rõ ràng trong Kinh Thánh), đánh giá lòng mến Chúa qua số lần tham dự nhóm hay thời gian đọc Kinh Thánh, hay biến những truyền thống tốt đẹp của Hội Thánh thành những điều luật bắt buộc. Chúng ta được kêu gọi sống bởi Thánh Linh (Ga-la-ti 5:16), chứ không phải bởi việc kiểm tra đánh dấu vào một bảng quy tắc.

2. Giữ Ngày Chúa Nhật: Tự Do Hay Nghĩa Vụ? Cơ Đốc nhân ngày nay nhóm lại vào ngày Chúa Nhật để kỷ niệm sự sống lại của Chúa Giê-xu, đó là một đặc ân và sự vui mừng (Công vụ 20:7; 1 Cô-rinh-tô 16:2). Tuy nhiên, nếu chúng ta giữ ngày Chúa Nhật với tinh thần của người Ga-la-ti – như một nghĩa vụ phải làm để được Chúa chấp nhận, và dùng nó để đo lường, phán xét lòng mến Chúa của người khác – thì chúng ta đã rơi vào cái bẫy tương tự. Ngày Sabát là vì con người, chứ không phải con người vì ngày Sabát (Mác 2:27).

3. Sống Trong Tự Do Của Địa Vị Làm Con: Ứng dụng tích cực là chúng ta phải sống và tận hưởng địa vị làm con. Điều này có nghĩa là:

- Tiếp cận Đức Chúa Trời với sự tự tin: Không phải vì chúng ta đã giữ đủ lễ nghi, mà vì chúng ta là con cái Ngài nhờ huyết Đấng Christ (Ê-phê-sô 3:12; Hê-bơ-rơ 4:16).
- Vâng phục bởi tình yêu, không bởi nghĩa vụ: Động lực cho sự vâng phục của chúng ta là lòng biết ơn và yêu mến Chúa, là mối tương giao thân ái với Ngài, chứ không phải nỗi sợ bị trừng phạt hay mong muốn tích lũy công đức (Giăng 14:15).
- Xét Đoán Bằng Ân Điển: Chúng ta phải cẩn thận không dùng những tiêu chuẩn bên ngoài của riêng mình để đánh giá sự trưởng thành thuộc linh của anh chị em khác (Rô-ma 14:1-6).

Lời than “Các người hãy còn giữ ngày, tháng, mùa, năm ư!” của Phao-lô là tiếng kêu thống thiết của một người cha thuộc linh, đau lòng khi thấy những đứa con được tự do lại tự nguyện trở về nhà tù cũ. Nó cảnh báo chúng ta về sự cám dỗ muốn thay thế mối quan hệ sống động, cá nhân với Đức Chúa Trời qua Đấng Christ bằng một hệ thống tôn giáo với những lễ nghi và quy tắc có vẻ an toàn và dễ đo lường hơn.

Sứ điệp của Ga-la-ti 4:10 nhắc nhở chúng ta rằng: Ân điển phá đổ mọi nhà tù của sự hợp pháp hóa. Chúng ta không còn bị rủa sả vì không giữ trọn luật pháp, nhưng được chúc phước trong Đấng Christ (Ga-la-ti 3:13-14). Vậy, hãy đứng vững trong sự tự do mà Đấng Christ đã buông tha chúng ta, chớ lại mang lấy ách nô lệ một lần nữa (Ga-la-ti 5:1). Hãy sống như những người con thật, được Thánh Linh dẫn dắt, phục vụ trong tình yêu thương, và kinh nghiệm sự tự do vinh hiển của con cái Đức Chúa Trời.