Không phải mọi sự đều có ích lợi" có ý nghĩa gì (1 Cô-rinh-tô 6:12; 10:23)?

Trong hành trình đức tin, một trong những thách thức lớn nhất của Cơ Đốc nhân không phải là phân biệt giữa điều đúng và sai rõ ràng, mà là xử lý những khu vực "xám" – những điều không bị cấm đoán trực tiếp trong Kinh Thánh nhưng cũng không hẳn là tốt nhất. Sứ đồ Phao-lô, qua hai lần nhắc lại một nguyên tắc then chốt trong thư gửi cho Hội Thánh Cô-rinh-tô, đã cung cấp một la bàn đạo đức quý giá: "Mọi sự đều có phép làm cho tôi, nhưng chẳng phải mọi sự đều có ích; mọi sự đều có phép làm cho tôi, nhưng chẳng sự nào được làm chủ tôi được" (1 Cô-rinh-tô 6:12; 10:23, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bối cảnh, ý nghĩa nguyên ngữ, và ứng dụng thực tiễn của nguyên tắc nền tảng này trong đời sống tin kính.

I. Bối Cảnh Hội Thánh Cô-rinh-tô và Khẩu Hiệu Sai Lầm

Để hiểu thấu đáo lời dạy của Phao-lô, chúng ta phải đặt nó vào bối cảnh của Hội Thánh non trẻ tại Cô-rinh-tô – một thành phố cảng sầm uất, đa văn hóa và tràn ngập sự sa đọa về đạo đức và tôn giáo. Tín hữu tại đây, phần lớn xuất thân từ dân ngoại, đang vật lộn để áp dụng đức tin vào một xã hội phức tạp. Dường như một khẩu hiệu sai lầm đã lan truyền trong vòng họ: "Mọi sự đều có phép làm" (trong tiếng Hy Lạp: πάντα μοι ἔξεστιν - panta moi exestin). Cụm từ "exestin" mang nghĩa "được phép", "hợp pháp". Có lẽ họ đã dùng sự dạy dỗ về ân điển và tự do trong Đấng Christ (Ga-la-ti 5:1) để biện minh cho mọi hành vi, biến ân điển thành cớ cho sự phóng túng (Giu-đe 1:4).

Phao-lô không phủ nhận hoàn toàn khẩu hiệu này. Ông thừa nhận nền tảng của nó: trong Đấng Christ, chúng ta được tự do khỏi sự rủa sả của luật pháp. Tuy nhiên, ông nhanh chóng đặt thêm hai tiêu chuẩn quan trọng để "kiểm duyệt" lại sự tự do ấy: (1) Tiêu chuẩn ích lợi ("chẳng phải mọi sự đều có ích"), và (2) Tiêu chuẩu không bị cai trị ("chẳng sự nào được làm chủ tôi được"). Đây không phải là luật mới, mà là nguyên tắc của tình yêu và sự khôn ngoan được Thánh Linh hướng dẫn.

II. Phân Tích Chi Tiết Nguyên Tắc Hai Mặt

1. "Chẳng phải mọi sự đều có ích" - Nguyên Tắc Về Sự Ích Lợi (1 Cô-rinh-tô 6:12a; 10:23a)

Từ "có ích" trong nguyên ngữ Hy Lạp là συμφέρω - sympherō. Từ này vô cùng phong phú, bao hàm ý nghĩa: mang lại lợi ích, hữu ích, có lợi, đóng góp vào sự tiến bộ, thúc đẩy sự phát triển lành mạnh, và "góp phần vào" một mục đích tốt. Nó không chỉ nói đến lợi ích cá nhân, mà còn là lợi ích tập thể. Trong 1 Cô-rinh-tô 10:23, Phao-lô nhấn mạnh hơn: "Mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sự đều làm gương tốt" (bản 1925 dùng "làm gương tốt", một cách diễn đạt khác của "ích lợi"). Ở đây, từ được dùng là οἰκοδομέω - oikodomeō, nghĩa đen là "xây dựng", và nghĩa bóng là "gây dựng", "làm cho lớn lên" về mặt thuộc linh.

Như vậy, tiêu chuẩn đầu tiên là: Điều này có xây dựng, có gây dựng, có đem lại sự tăng trưởng thuộc linh cho tôi và cho cộng đồng Hội Thánh không? Một hành động có thể hợp pháp về mặt kỹ thuật, nhưng nếu nó làm suy yếu đức tin, làm vấp ngã anh em mình, hoặc cản trở sự phát triển nhân cách Cơ Đốc, thì nó "không có ích lợi". Phao-lô áp dụng nguyên tắc này ngay trong chương 6 khi lên án thói tà dâm (câu 13-20). Dù có thể có người biện minh rằng "thân thể là để cho sự tà dâm" (c.13), Phao-lô khẳng định: Điều đó không "ích lợi" vì nó phá hủy sự hiệp một với Chúa và ô uế đền thờ của Đức Thánh Linh.

2. "Chẳng sự nào được làm chủ tôi được" - Nguyên Tắc Về Sự Tự Chủ (1 Cô-rinh-tô 6:12b)

Đây là mặt thứ hai, cực kỳ quan trọng. Cụm "được làm chủ" trong tiếng Hy Lạp là ἐξουσιάζω - exousiazō, xuất phát từ từ exousia (quyền hành, thẩm quyền). Nó có nghĩa là "cai trị, thống trị, nắm quyền kiểm soát". Phao-lô cảnh báo: Sự tự do của tôi không được trở thành cơ hội để một điều gì khác ngoài Đấng Christ trở thành chủ nhân ông đời tôi.

Trong bối cảnh Cô-rinh-tô, điều này có thể ám chỉ sự nô lệ cho nhục dục (ch.6), sự thờ ngẫu tượng (ch.8, 10), hay thậm chí là kiến thức (ch.8:1). Nguyên tắc này phơi bày sự khác biệt giữa "có quyền làm" và "bị kiểm soát". Tôi có quyền ăn nhiều loại thức ăn, nhưng nếu tôi trở thành nô lệ cho thức ăn, bị nó điều khiển thói quen và tâm trí, thì tôi đã đánh mất sự tự do thật. Chúa Giê-xu phán: "Ai phạm tội lỗi là tôi mọi của tội lỗi" (Giăng 8:34). Sự tự do trong Đấng Christ giải phóng chúng ta khỏi ách nô lệ để trở nên nô lệ của sự công bình (Rô-ma 6:18).

III. Ứng Dụng Cụ Thể Của Phao-lô và Mở Rộng Cho Ngày Nay

Phao-lô không dừng lại ở lý thuyết. Ông đưa ra những ví dụ cụ thể:

• Về thân thể và sự tà dâm (1 Cô-rinh-tô 6:12-20): Hành động tà dâm có thể "hợp pháp" trong mắt thế gian, nhưng nó không "ích lợi" vì phá vỡ sự hiệp một với Chúa. Nó cũng "làm chủ" con người, trở thành một thói quen nô lệ.
• Về thức ăn cúng cho thần tượng (1 Cô-rinh-tô 8 & 10:23-33): Đây là vấn đề nan giải. Phao-lô khẳng định: thần tượng chẳng là gì, nên về bản chất, việc ăn thức ăn đó là vô hại (1 Cô 8:4). Nó "có phép làm". Tuy nhiên, nếu việc ăn đó làm vấp ngã cho một anh em non yếu trong đức tin, thì nó trở nên "không có ích lợi" vì nó phá hủy, thay vì xây dựng người ấy (1 Cô 8:10-11). Tiêu chuẩn ở đây là tình yêu thương và sự gây dựng (oikodomeō). "Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm" (1 Cô 10:31).

Ngày nay, nguyên tắc "ích lợi" và "không bị làm chủ" có thể áp dụng vào vô số lĩnh vực:

• Phương tiện giải trí và truyền thông: Xem phim, chơi game, lướt mạng xã hội có "phép làm" không? Có. Nhưng nội dung đó có "ích lợi"/"gây dựng" đời sống tâm linh, đạo đức của tôi không? Nó có đang "làm chủ" tôi, khiến tôi lãng phí thời gian quá mức, ham muốn không kiểm soát, hay dửng dưng với Chúa không?
• Tài chính và vật chất: Kiếm tiền, mua sắm là hợp pháp. Nhưng lòng tham lam, sự bảo đảm nơi tiền bạc có đang "làm chủ" tôi không? Việc tiêu xài có "ích lợi" cho Nước Chúa, hay chỉ thỏa mãn tôi?
• Mối quan hệ và lời nói: Tôi có quyền tự do ngôn luận. Nhưng lời đàm tiếu, chỉ trích, gièm pha có "xây dựng" ai không? Hay nó đang "cai trị" tính cách của tôi?
• Thói quen ăn uống, thể dục: Chăm sóc thân thể là tốt. Nhưng nếu nó trở thành nỗi ám ảnh về hình thể, một sự thờ phượng thân thể, thì nó đã vượt qua giới hạn "ích lợi" để trở thành chủ nhân ông mới.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Hằng Ngày

Làm thế nào để chúng ta sống theo nguyên tắc này một cách thiết thực?

1. Thay Đổi Câu Hỏi Từ "Có Được Phép Không?" Sang "Có Ích Lợi và Xây Dựng Không?"
Thay vì chỉ tìm kiếm lỗ hổng để biện minh, hãy tự hỏi: Điều này có đem tôi đến gần Chúa hơn không? Có thúc đẩy sự thánh khiết không? Có gây dựng Hội Thánh không? Có làm vinh hiển Đức Chúa Trời không? (1 Cô 10:31).

2. Kiểm Tra Tấm Lòng Về Sự "Làm Chủ"
Hãy thành thật: Tôi có thể dừng lại dễ dàng không? Tôi có cảm thấy bị thôi thúc, thiếu thốn, hay bứt rứt khi không có nó không? Nếu có, đó là dấu hiệu của sự nô lệ tiềm ẩn. Hãy xin Chúa Thánh Linh – Đấng ban cho sự tự do thật sự (2 Cô-rinh-tô 3:17) – giúp chúng ta phá vỡ mọi ách.

3. Sống Vì Lợi Ích Của Người Khác (Nguyên Tắc Yêu Thương)
Đây là trọng tâm của 1 Cô-rinh-tô 10:24: "Chớ ai tìm lợi riêng cho mình, nhưng mỗi người phải tìm lợi cho kẻ khác". Sự tự do của tôi phải được sử dụng để phục vụ và gây dựng người khác, chứ không phải là hòn đá vấp chân cho họ.

4. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Chúa và Lời Ngài
Không phải mọi quyết định đều rõ ràng. Chúng ta cần sự khôn ngoan từ trên cao (Gia-cơ 1:5). Sự nghiền ngẫm Lời Chúa hằng ngày sẽ rèn luyện tâm trí chúng ta để phân biệt điều ích lợi (Hê-bơ-rơ 5:14).

V. Kết Luận: Sự Tự Do Để Phục Vụ

Nguyên tắc "Không phải mọi sự đều có ích lợi" của Phao-lô không phải là một chiếc cùm hạn chế, mà là một định nghĩa chân chính về sự tự do trong Đấng Christ. Đó là sự tự do không làm nô lệ cho bất cứ điều gì ngoài Ngài. Đó là sự tự do được sử dụng để yêu thương, xây dựng, và tôn vinh Đức Chúa Trời. Nó chuyển trọng tâm từ quyền lợi cá nhân sang trách nhiệm cộng đồng và sự vâng phục đầy yêu thương.

Lời Chúa trong 1 Phi-e-rơ 2:16 tóm lược hoàn hảo: "Hãy ăn ở như người tự do, nhưng chớ dùng sự tự do làm cái màn che sự hung ác, song phải ở như tôi mọi của Đức Chúa Trời". Ước mong mỗi chúng ta, được trang bị bởi nguyên tắc khôn ngoan này, sẽ bước đi trong sự tự do đích thực – một sự tự do được định hướng bởi tình yêu, được đo lường bởi sự ích lợi thuộc linh, và được bảo vệ khỏi mọi ách nô lệ, để sống một đời sống làm vinh hiển Đức Chúa Trời.