A-bimê-léc Là Ai Trong Kinh Thánh?
Trong hành trình khám phá Kinh Thánh, chúng ta thường gặp những nhân vật có tên trùng lặp, mang theo những câu chuyện và bài học khác nhau. "A-bimê-léc" là một trong những cái tên như vậy. Không phải là một nhân vật đơn lẻ, danh xưng này xuất hiện trong những bối cảnh lịch sử và thuộc linh khác biệt, mỗi lần đều để lại một dấu ấn quan trọng về mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời, về tội lỗi, quyền lực và ân điển. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu phân tích từng nhân vật A-bimê-léc, khám phá ý nghĩa tên gọi, bối cảnh lịch sử, và rút ra những bài học thuộc linh quý báu cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Giải Nghĩa Danh Xưng "A-bimê-léc"
Trước khi đi vào từng câu chuyện, việc hiểu ý nghĩa tên gọi là chìa khóa đầu tiên. Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Hebrew), "A-bimê-léc" (אֲבִימֶלֶךְ - Avimelekh) là sự kết hợp của hai từ: "Av" (אָב) nghĩa là "cha", và "Melekh" (מֶלֶךְ) nghĩa là "vua". Vì vậy, tên này có thể được hiểu là **"Cha ta là vua"** hoặc **"Cha của vua"**. Danh xưng này phản ánh một tuyên bố về quyền lực và địa vị, thường gắn liền với chế độ quân chủ. Điều thú vị là trong các câu chuyện Kinh Thánh, danh xưng này thường đối lập với chân lý về Vua thật của muôn vua là Đức Giê-hô-va. Nó nhắc nhở chúng ta rằng mọi vương quyền trần gian đều phải phục dưới quyền tể trị tối cao của Đức Chúa Trời.
A-bimê-léc, Vua Thành Ghê-ra: Tương Tác Với Các Tổ Phụ
Nhân vật A-bimê-léc đầu tiên và được nhắc đến nhiều nhất là vua của dân Phi-li-tin tại thành Ghê-ra. Ông xuất hiện trong hai bối cảnh quan trọng: thời Áp-ra-ham (Sáng Thế Ký 20) và thời Y-sác (Sáng Thế Ký 26).
1. A-bimê-léc và Áp-ra-ham (Sáng Thế Ký 20)
Sau khi thành Sô-đôm bị hủy diệt, Áp-ra-ham di chuyển về miền Nam và cư ngụ giữa Ca-đe và Su-rơ. Tại đây, ông lại một lần nữa nói rằng Sa-ra là em gái mình vì sợ bị giết. A-bimê-léc, vua Ghê-ra, đã sai người đem Sa-ra về cung. Tuy nhiên, Đức Chúa Trời đã can thiệp một cách siêu nhiên.
Sáng Thế Ký 20:3 chép: "Nhưng trong cơn chiêm bao, ban đêm Đức Chúa Trời hiện đến cùng A-bimê-léc mà phán rằng: Nầy, ngươi sẽ chết vì cớ người đờn bà mà ngươi đã đem đến; vì nàng có chồng."
Đoạn Kinh Thánh này cho thấy A-bimê-léc, dù là một vua ngoại bang, đã có lòng ngay thẳng. Ông biện minh với Đức Chúa Trời rằng mình hành động với "lòng ngay sạch và tay tinh sạch" (câu 5). Từ ngữ Hê-bơ-rơ cho "ngay sạch" ở đây là "תָּם" (tam), có nghĩa là trọn vẹn, vô tội, ngay thẳng. Đức Chúa Trời xác nhận điều này và cho biết Ngài đã ngăn cản ông phạm tội (câu 6). A-bimê-léc sau đó đã khiển trách Áp-ra-ham, trả lại Sa-ra, và ban cho Áp-ra-ham nhiều của cải như một cách chuộc lỗi. Quan trọng hơn, Áp-ra-ham đã cầu nguyện cho A-bimê-léc và gia đình ông, và Đức Chúa Trời chữa lành họ (câu 17).
Bài học: Câu chuyện này cho thấy Đức Chúa Trời có thể tự tỏ mình và gìn giữ giao ước của Ngài ngay cả với những người ngoài dân Y-sơ-ra-ên. Nó cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thành thật và hậu quả của sự sợ hãi (của Áp-ra-ham) có thể đẩy người khác vào cơn cám dỗ.
2. A-bimê-léc và Y-sác (Sáng Thế Ký 26)
Nhiều năm sau, con trai Áp-ra-ham là Y-sác cũng lặp lại sai lầm của cha khi ở Ghê-ra, nói rằng Rê-bê-ca là em gái mình. A-bimê-léc (có thể là cùng một người hoặc một vua kế vị cùng danh hiệu) đã phát hiện và khiển trách Y-sác. Sau đó, xung đột nảy sinh vì các giếng nước. Dù vậy, A-bimê-léc nhận thấy Đức Giê-hô-va ở cùng Y-sác và ông muốn lập một giao ước hòa bình với Y-sác.
Sáng Thế Ký 26:28-29 ghi lại lời của A-bimê-léc: "Chúng tôi đã thấy rõ ràng Đức Giê-hô-va ở cùng ngươi; nên nói rằng: Phải có một lời thề giữa chúng ta, tức giữa chúng tôi và ngươi, và chúng ta sẽ lập giao ước cùng ngươi. Nguyện ngươi thề rằng chẳng hại chúng tôi, như chúng tôi đã chẳng động đến ngươi, và chỉ hậu đãi ngươi mà thôi; hiện nay ngươi được Đức Giê-hô-va ban phước cho."
Hai bên đã lập giao ước và lập nên thành Bê-e-sê-ba. Ở đây, A-bimê-léc thể hiện sự khôn ngoan thực tiễn. Ông nhận biết ("יָרָא" - yara', thấy, nhận biết) phước hạnh và sự bảo vệ của Đức Chúa Trời trên đời sống Y-sác, và ông chọn con đường hòa bình, thay vì đối đầu.
A-bimê-léc, Con Trai Ghê-đê-ôn: Bi Kịch Của Tham Vọng Trần Gian
Nhân vật A-bimê-léc thứ hai, và có lẽ là tai tiếng nhất, được ghi lại trong Các Quan Xét đoạn 9. Ông là con trai của Ghê-đê-ôn (Giê-ru-ba-anh) với một người vợ lẽ ở Si-chem.
Sau khi Ghê-đê-ôn qua đời, A-bimê-léc đã theo đuổi ngai vàng bằng một tham vọng tàn bạo. Ông thuyết phục những người bà con nơi mẹ mình ở Si-chem ủng hộ mình, với lập luận: "Hãy hỏi hết thảy người Si-chem điều nào là tốt hơn: hoặc bảy mươi người quản trị các ngươi, tức là hết thảy con trai của Giê-ru-ba-anh, hay là một người quản trị?" (Các Quan Xét 9:2).
Sau đó, với số bạc được cấp từ đền thờ Ba-anh-Bê-rít, A-bimê-léc đã thuê những tay du đãng và giết chết 70 anh em cùng cha khác mẹ của mình trên một hòn đá (câu 5). Chỉ có Giô-tham, con út, là trốn thoát được. Hành động tàn ác này làm ứng nghiệm lời tiên tri trong Các Quan Xét 8:35, rằng dân Y-sơ-ra-ên sẽ không còn nhớ ơn nhà Ghê-đê-ôn.
Ẩn Dụ Cây Chổi Của Giô-tham Và Sự Phán Xét
Giô-tham đã đứng trên đỉnh núi Ga-ri-xim và kể cho dân Si-chem một ẩn dụ nổi tiếng (Các Quan Xét 9:8-15). Trong ẩn dụ, các cây cối đi tìm một vua. Cây ô-li-ve (biểu tượng cho sự thịnh vượng và chức tế lễ), cây vả (biểu tượng cho sự sung túc), và cây nho (biểu tượng cho niềm vui và sự thờ phượng) đều từ chối vì chúng đang thực hiện chức năng cao quý mà Đức Chúa Trời đã định cho mình. Cuối cùng, chỉ có cây chổi gai (hay cây tùng) chấp nhận, với lời đe dọa: "Nếu các ngươi muốn chọn ta làm vua, hãy đến núp dưới bóng ta; bằng chẳng, nguyện lửa ra từ cây chổi gai thiêu nuốt cây hương nam của Li-ban!" (câu 15).
Cây chổi gai ("אָטָד" - atad) là loại cây bụi gai góc, vô dụng, không cho bóng mát thật sự, nhưng lại dễ bắt lửa và gây họa. Giô-tham dùng hình ảnh này để vạch trần bản chất của A-bimê-léc: một kẻ tham vọng, tàn bạo, không có phẩm chất lãnh đạo thật sự, và cuối cùng chỉ mang lại sự hủy diệt cho cả chính mình lẫn những kẻ theo nó.
Sự phán xét của Đức Chúa Trời đã đến. Đức Chúa Trời sai một ác thần đến giữa A-bimê-léc và dân Si-chem (câu 23), khiến họ phản bội lẫn nhau. A-bimê-léc đã đàn áp cuộc nổi loạn một cách dã man, thậm chí phá hủy thành Si-chem và rắc muối lên đó. Tuy nhiên, cuối cùng, ông bị một người đàn bà ném thớt cối trên đầu và bị chính kẻ vác binh khí của mình đâm chết để tránh sự ô nhục là "bị tay một người đàn bà giết" (câu 53-54). Cái chết của ông là một sự ứng nghiệm công bình cho lời nguyền của Giô-tham.
Các Nhân Vật A-bimê-léc Khác
Ngoài hai nhân vật chính trên, Kinh Thánh còn nhắc đến:
1. A-bimê-léc, con trai A-bi-a-tha, thầy tế lễ: Ông được nhắc đến trong Thi Thiên 34, phần tựa đề ghi "Của Đa-vít, khi người giả điên trước mặt A-bimê-léc, nên bị đuổi đi, thì lui ra". Nhiều học giả cho rằng đây là cách gọi danh hiệu cho vua A-kích (xem I Sa-mu-ên 21:10-15), hoặc đây là một tên gọi chung cho các vua Phi-li-tin.
2. A-bimê-léc, một viên chức của vua A-cha-xia: Được nhắc đến trong I Sử Ký 18:16, nhưng có thể là một sự sao chép sai từ "A-himê-léc".
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc
Từ các câu chuyện về A-bimê-léc, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học sâu sắc:
1. Cảnh Giác Với "Tinh Thần A-bimê-léc" – Tham Vọng và Tự Tôn: A-bimê-léc con Ghê-đê-ôn là hình ảnh của tham vọng quyền lực trần gian, sẵn sàng chà đạp lên người khác (kể cả anh em) để đạt mục đích. Trong Hội Thánh và đời sống, Cơ Đốc nhân phải tránh xa tinh thần này. Chúa Giê-xu dạy: "Ai muốn làm đầu, thì phải làm tôi tớ mọi người" (Mác 10:44). Quyền lực thật không đến từ địa vị, mà từ sự phục vụ khiêm nhường.
2. Sự Thành Thật Trong Mối Quan Hệ Với Đức Chúa Trời và Con Người: A-bimê-léc ở Ghê-ra được Đức Chúa Trời cảnh báo trong mộng. Ông đã lên tiếng biện minh với lòng ngay thẳng. Điều này nhắc nhở chúng ta về sự quan trọng của lương tâm trong sáng ("συνείδησις" - syneidēsis trong tiếng Hy Lạp). Chúng ta cần sống thật với Chúa và với nhau, vì Đức Chúa Trời thấy rõ lòng dạ (I Sa-mu-ên 16:7).
3. Nhận Biết và Tôn Trọng Phước Hạnh Của Đức Chúa Trời Trên Đời Sống Người Khác: A-bimê-léc trong Sáng Thế Ký 26 đã nhận biết Đức Giê-hô-va ở cùng Y-sác. Thay vì ganh tị hay chống đối, ông chọn lập giao ước hòa bình. Chúng ta cũng cần có con mắt thuộc linh để nhận biết công việc Chúa trong đời sống anh em mình, và chọn ủng hộ, cộng tác thay vì tranh cạnh.
4. Hậu Quả Khôn Lường Của Tội Lỗi Và Sự Phán Xét Công Bình: Số phận bi thảm của A-bimê-léc con Ghê-đê-ôn là một minh họa sống động cho câu Kinh Thánh: "Chớ hề dối mình; Đức Chúa Trời không chịu khinh dễ đâu; vì ai gieo giống chi, lại gặt giống ấy" (Ga-la-ti 6:7). Tội ác gieo ra sẽ gặt lấy sự hủy diệt. Nhưng câu chuyện cũng chỉ ra lối thoát: sự ăn năn và quay về với Đức Chúa Trời nhân từ.
5. Ai Thật Sự Là "Vua" Của Đời Tôi? Danh xưng "Cha ta là vua" buộc chúng ta phải tự hỏi: Ai đang ngự trị trên ngai lòng tôi? Có phải là tham vọng, sợ hãi, dục vọng, hay là chính Chúa Giê-xu Christ? Phi-e-rơ tuyên xưng: "Ngài là Đấng thánh của Đức Chúa Trời" (Giăng 6:69). Chỉ khi Ngài làm Vua, đời sống chúng ta mới thật sự có ý nghĩa và an toàn.
Kết Luận
Các nhân vật A-bimê-léc trong Kinh Thánh, từ vị vua ngoại bang có lòng ngay thẳng cho đến kẻ soán ngôi tàn bạo, đều là những tấm gương phản chiếu nhiều khía cạnh của bản chất con người và sự tể trị của Đức Chúa Trời trong lịch sử. Họ dạy chúng ta về sự nguy hiểm của tham vọng điên cuồng, giá trị của sự ngay thẳng, và sự cần thiết phải nhận biết Vua thật của muôn vua. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi sống dưới sự cai trị của Đấng Christ, Đức Chúa Trời Toàn Năng, Đấng mà mọi quyền bính trên đất này cuối cùng đều phải phục tùng (Phi-líp 2:10-11). Ước mong mỗi chúng ta luôn xét lòng mình, từ bỏ "cây chổi gai" của những vương quốc tự lập bé nhỏ, và chọn nép mình dưới bóng cây hương nam vĩ đại là Chúa Giê-xu Christ, Vua của chúng ta, Đấng ban cho sự sống đời đời.