Phong tục đám cưới Do Thái thời Chúa Giê-xu giúp hiểu gì thêm về ẩn dụ này?

Trong Kinh Thánh, đặc biệt trong các sách Phúc Âm, Chúa Giê-xu thường dùng những hình ảnh quen thuộc trong đời sống văn hóa Do Thái để dạy dỗ các môn đồ và đám đông. Một trong những hình ảnh sống động và đầy ý nghĩa là hình ảnh đám cưới. Để hiểu trọn vẹn những ẩn dụ về tiệc cưới, mười trinh nữ, hay chàng rể, chúng ta cần tìm hiểu phong tục đám cưới Do Thái thời Chúa Giê-xu. Bài viết này sẽ khám phá chi tiết các phong tục ấy và giúp chúng ta thấy rõ hơn sự phong phú trong lời dạy của Ngài, cũng như áp dụng vào đời sống hằng ngày của Cơ đốc nhân.

1. Khái quát về phong tục đám cưới Do Thái thời Chúa Giê-xu

Đám cưới Do Thái truyền thống gồm ba giai đoạn chính: lễ đính hôn (kiddushin), thời gian chuẩn bị, và lễ cưới chính thức (nissuin). Mỗi giai đoạn đều mang những nghi thức và ý nghĩa đặc biệt.

a. Lễ đính hôn (Betrothal – Kiddushin)

Trong văn hóa Do Thái, lễ đính hôn không đơn thuần là một lời hứa, mà là một giao ước ràng buộc về mặt pháp lý, tương tự như hôn nhân. Lễ này thường được tiến hành trước mặt người làm chứng. Chàng rể tương lai sẽ trả cho gia đình cô dâu một môn tiền (mohar) và tặng cô dâu những món quà. Sau đó, họ cùng uống chung một chén rượu, gọi là chén giao ước, tượng trưng cho sự cam kết. Từ lúc đó, hai người được xem như đã kết hôn, mặc dù chưa sống chung với nhau. Cô dâu tiếp tục ở nhà cha mẹ, trong khi chàng rể trở về nhà cha mình để chuẩn bị nơi ở mới cho hai vợ chồng. Thời gian đính hôn thường kéo dài khoảng một năm.

Trong Kinh Thánh, chúng ta thấy sự kiện Ma-ri và Giô-sép đã đính hôn nhưng chưa ăn ở với nhau (Ma-thi-ơ 1:18). Điều này minh họa rõ tính chất ràng buộc của kiddushin.

b. Thời gian chuẩn bị

Sau lễ đính hôn, chàng rể bắt đầu xây dựng một nơi ở mới, thường là một căn phòng được thêm vào nhà của cha mình. Công việc này có thể mất nhiều tháng, thậm chí hơn một năm, tùy thuộc vào quy mô và điều kiện. Trong khi đó, cô dâu cũng tích cực chuẩn bị cho ngày cưới: may váy cưới, trang điểm, và nhất là giữ mình trong sạch, sẵn sàng cho ngày chàng rể đến đón. Cô dâu không biết chính xác thời điểm chàng rể sẽ đến, vì ngày đó do cha của chàng rể quyết định, dựa trên việc chuẩn bị đã hoàn tất hay chưa.

Lưu ý rằng, cô dâu luôn phải chuẩn bị sẵn sàng, vì chàng rể có thể đến bất cứ lúc nào, thậm chí vào nửa đêm. Các bạn của cô dâu (thường là những trinh nữ trẻ) cũng chờ đợi cùng cô, mang theo đèn dầu để đi rước chàng rể khi nghe tiếng báo hiệu.

c. Lễ rước dâu (huppah)

Khi cha của chàng rể thấy mọi thứ đã sẵn sàng, ông sẽ cho phép con trai mình đi đón dâu. Chàng rể cùng với bạn bè (gọi là phù rể) sẽ tổ chức một đoàn rước, thường vào ban đêm, với đuốc, đèn và tiếng reo hò. Họ tiến về nhà cô dâu, vừa đi vừa hát, tạo nên một không khí vui tươi. Khi đến nơi, chàng rể sẽ gọi cô dâu ra, và cô dâu cùng các trinh nữ sẽ đi theo đoàn rước về nhà chàng rể.

Trên đường đi, những người trong đoàn rước cầm đèn dầu. Vì thời gian không xác định, các trinh nữ cần giữ cho đèn luôn cháy sáng. Nếu đèn tắt, họ sẽ bị bỏ lại phía sau và không thể vào dự tiệc cưới. Đây chính là bối cảnh của ẩn dụ mười trinh nữ (Ma-thi-ơ 25:1-13).

d. Tiệc cưới

Tiệc cưới thường được tổ chức tại nhà cha chàng rể và có thể kéo dài bảy ngày (xem Sáng-thế Ký 29:27). Khách mời đã được mời từ trước, và họ phải mặc áo cưới do chủ tiệc cung cấp (thường là một chiếc áo dài trắng). Tiệc cưới là dịp vui mừng lớn, với đầy đủ thức ăn, rượu và các hoạt động ca hát nhảy múa. Bất cứ ai từ chối lời mời hoặc đến mà không mặc áo cưới đều bị xem là xúc phạm đến chủ nhân.

Chúa Giê-xu đã dùng hình ảnh này trong ẩn dụ về tiệc cưới (Ma-thi-ơ 22:1-14), nhấn mạnh rằng Nước Thiên Đàng giống như một vua kia làm tiệc cưới cho con mình.

2. Ẩn dụ của Chúa Giê-xu trong ánh sáng của phong tục cưới hỏi Do Thái

a. Ẩn dụ mười trinh nữ (Ma-thi-ơ 25:1-13)

Chúa Giê-xu kể: mười trinh nữ cầm đèn đi đón chàng rể, năm khôn mang dầu dự trữ, năm dại chỉ mang đèn mà không mang dầu dự phòng. Chàng rể đến chậm, họ đều ngủ. Đến nửa đêm, có tiếng kêu: “Kìa, chàng rể đến, hãy ra đón người!” Các trinh nữ thức dậy, sửa soạn đèn. Những cô dại thấy đèn gần tắt, xin dầu của các cô khôn nhưng không được, phải đi mua, và khi trở về thì cửa đã đóng, không vào được tiệc cưới.

Hiểu phong tục giúp chúng ta thấy rõ:

• Chàng rể tượng trưng cho Chúa Giê-xu, cô dâu là Hội Thánh, và các trinh nữ là những người tuyên xưng tin Chúa.
• Thời gian chàng rể đến không biết trước: giống như ngày Chúa trở lại, không ai biết giờ nào (Ma-thi-ơ 24:36).
• Đèn tượng trưng cho đời sống công bình, sự làm chứng (xem Ma-thi-ơ 5:16), nhưng dầu là hình ảnh của Đức Thánh Linh. Các cô khôn mang dầu dự trữ – tức là có mối quan hệ sống động với Thánh Linh, được Ngài đổ đầy và tiếp tục duy trì. Các cô dại không có dầu dự phòng, chỉ dựa vào nghi lễ bề ngoài, không có sự chuẩn bị thật sự.
• Tiếng kêu lúc nửa đêm: tiếng kèn thiên sứ trong ngày Chúa đến (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16).
• Cửa đóng lại: cơ hội cứu rỗi kết thúc. Sự chần chừ, không chuẩn bị sẽ dẫn đến hậu quả đời đời.

Như vậy, ẩn dụ này là lời cảnh báo về sự tỉnh thức và sẵn sàng cho ngày Chúa trở lại, bằng một đời sống được đầy dẫy Thánh Linh.

b. Ẩn dụ tiệc cưới (Ma-thi-ơ 22:1-14)

Vua mở tiệc cưới cho con trai, nhưng những khách được mời từ chối, thậm chí bắt bớ và giết các đầy tớ đi mời. Vua nổi giận, phái quân đi diệt những kẻ ấy, rồi sai đầy tớ đi mời bất cứ ai họ gặp ngoài đường. Hội trường đầy khách, nhưng vua thấy một người không mặc áo cưới, bèn trói tay chân ném ra ngoài nơi khóc lóc nghiến răng.

Phong tục giúp giải thích:

• Chúa là Vua (Đức Chúa Trời), Chúa Giê-xu là Con (chàng rể), tiệc cưới là Nước Thiên Đàng.
• Người Do Thái là những khách được mời đầu tiên, nhưng họ từ chối Đấng Mê-si, thậm chí giết các nhà tiên tri và sứ đồ. Do đó, Tin Lành được rao cho muôn dân (khách ở ngã tư đường).
• Áo cưới: theo phong tục, chủ tiệc thường cung cấp áo cưới cho khách. Vì vậy, không có lý do để từ chối mặc. Áo cưới tượng trưng cho sự công bình của Đấng Christ (Khải huyền 19:8). Mỗi người phải mặc lấy sự công bình đó bởi đức tin, chứ không dựa vào việc lành riêng. Người không mặc áo cưới tượng trưng cho những kẻ muốn vào Nước Trời nhưng không nhận sự công bình của Đấng Christ, hoặc chỉ có đạo đức giả.
• Sự trừng phạt dành cho người không mặc áo cưới: nhấn mạnh rằng chỉ đơn thuần được mời thôi chưa đủ, phải có sự chuẩn bị thích hợp – mặc lấy Đấng Christ.

Qua đó, Chúa Giê-xu dạy rằng Nước Trời mở ra cho mọi người, nhưng điều kiện là phải được trang bị bằng sự công bình của Đấng Christ, chứ không phải tự thân.

c. Chúa Giê-xu là chàng rể, Hội Thánh là cô dâu

Trong Giăng 3:29, Giăng Báp-tít tự nhận mình là “bạn của chàng rể” (the friend of the bridegroom), người vui mừng khi nghe tiếng chàng rể. Trong Mác 2:19-20, Chúa Giê-xu ví mình như chàng rể, và các môn đồ như phù rể; khi chàng rể còn ở với họ thì họ không thể kiêng ăn, nhưng khi chàng rể bị đem đi thì họ sẽ kiêng ăn.

Khải huyền 19:7-9 mô tả tiệc cưới của Chiên Con: “Hãy hân hoan và vui mừng, tôn vinh Ngài, vì tiệc cưới Chiên Con đã đến, và vợ Ngài đã tự sửa soạn.” Hội Thánh là cô dâu, được tẩy sạch và trang hoàng cho chàng rể là Đấng Christ. Sự tương đồng với phong tục Do Thái là rõ ràng:

• Chàng rể đã trả giá để cưới cô dâu – Đấng Christ đã trả giá bằng huyết Ngài (1 Cô-rinh-tô 6:20).
• Chàng rể đi chuẩn bị chỗ – Chúa Giê-xu nói: “Ta đi sắm chỗ cho các ngươi… Ta sẽ trở lại đem các ngươi đi với Ta” (Giăng 14:2-3).
• Cô dâu chuẩn bị sẵn sàng, thánh khiết – Hội Thánh phải giữ mình tinh sạch, không vết nhăn (Ê-phê-sô 5:27).
• Chàng rể trở lại đón cô dâu – sự tái lâm của Chúa Giê-xu (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17).
• Tiệc cưới là sự hiệp một vĩnh viễn giữa Đấng Christ và Hội Thánh, kéo dài đời đời.

3. Ý nghĩa thần học và ứng dụng cho đời sống Cơ đốc nhân

Hiểu biết về phong tục đám cưới Do Thái không chỉ giúp chúng ta giải kinh chính xác, mà còn đem lại nhiều bài học thiết thực cho đời sống đức tin hằng ngày.

a. Luôn sẵn sàng cho sự trở lại của Chúa

Như các trinh nữ phải giữ đèn cháy sáng, chúng ta phải “tỉnh thức, vì không biết ngày nào Chúa mình sẽ đến” (Ma-thi-ơ 24:42). Sự sẵn sàng không phải là ngồi yên chờ, mà là sống mỗi ngày trong tư thế sẵn sàng gặp Chúa: làm trọn trách nhiệm Chúa giao, hầu việc Ngài, và sống thánh khiết.

b. Sống nhờ Đức Thánh Linh – dầu thiêng liêng

Dầu là biểu tượng của Đức Thánh Linh. Các trinh nữ khôn mang dầu dự trữ – đây là hình ảnh của việc được đầy dẫy Thánh Linh (Ê-phê-sô 5:18) và giữ mối liên hệ sống động với Ngài qua sự cầu nguyện, học Lời Chúa, vâng phục. Nếu không có dầu (Đức Thánh Linh), đời sống chúng ta sẽ tắt lịm, không thể tỏa sáng trong thế gian tối tăm. Hãy liên tục được tiếp thêm dầu từ Chúa.

c. Mặc lấy Đấng Christ – áo cưới

Không ai có thể dự tiệc cưới Chiên Con nếu không mặc áo cưới – sự công bình của Đấng Christ. Điều này nhắc nhở rằng sự cứu rỗi hoàn toàn bởi ân điển, nhờ đức tin (Ê-phê-sô 2:8-9). Chúng ta phải từ bỏ sự công bình riêng, và mặc lấy Đấng Christ mỗi ngày (Ga-la-ti 3:27).

d. Là bạn của chàng rể – người giới thiệu Chúa cho người khác

Giống như Giăng Báp-tít, chúng ta được gọi để làm chứng về Chúa Giê-xu, dọn đường cho Ngài, và vui mừng khi thấy người khác đến với Ngài. Trách nhiệm của chúng ta là mời gọi mọi người vào dự tiệc cưới (Ma-thi-ơ 22:9).

e. Trông đợi với hy vọng về ngày cưới lớn

Đời sống Cơ đốc không phải là chuỗi ngày ảm đạm, mà là sự chờ đợi vui mừng như cô dâu chờ chàng rể. Dù hiện tại có khó khăn, chúng ta vẫn có niềm hy vọng chắc chắn về sự trở lại của Chúa và tiệc cưới trên thiên đàng. Hy vọng này thúc đẩy chúng ta sống thánh khiết, yêu thương và trung tín.

Kết luận

Phong tục đám cưới Do Thái thời Chúa Giê-xu không chỉ là một nét văn hóa thú vị, mà còn là chiếc chìa khóa mở ra ý nghĩa sâu xa của các ẩn dụ Chúa đã dùng. Khi hiểu được những bối cảnh này, chúng ta càng cảm nhận sự khéo léo trong cách dạy dỗ của Ngài, đồng thời thấy rõ những áp dụng thiết thực cho đời sống đức tin. Hãy sống như những trinh nữ khôn ngoan, luôn giữ đèn cháy sáng bằng dầu Thánh Linh, mặc lấy áo cưới của sự công bình Đấng Christ, và trông đợi trong hy vọng về ngày chàng rể thiên thượng đến đón chúng ta vào tiệc cưới vĩnh cửu. Amen.