Ý nghĩa thần học của từ 'tái sinh' (anōthen) trong Giăng 3?

Trong cuộc đối thoại nổi tiếng giữa Chúa Giê-xu và Ni-cô-đem, một từ Hy Lạp đã trở thành nền tảng cho giáo lý về sự cứu rỗi: “anōthen” (ἄνωθεν). Từ này thường được dịch là “tái sinh” hoặc “sanh lại” (born again), nhưng nó còn mang nghĩa “từ trên cao” (from above). Sự đa nghĩa này mở ra một cánh cửa phong phú về mặt thần học, giúp chúng ta hiểu sâu hơn về bản chất của sự tái sinh mà Chúa Giê-xu đã tuyên bố là điều kiện bắt buộc để vào Nước Đức Chúa Trời. Bài viết này sẽ khám phá ý nghĩa thần học của anōthen trong Giăng 3, đặt nó vào bối cảnh Kinh Thánh, và rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Giăng 3 ghi lại cuộc gặp gỡ bí mật giữa Chúa Giê-xu và Ni-cô-đem, một người Pha-ri-si, một thầy dạy luật và là quan trưởng của người Do Thái. Ông đến với Chúa Giê-xu ban đêm, có lẽ vì sợ bị người khác thấy (Giăng 3:2). Sau lời chào mở đầu, Chúa Giê-xu tuyên bố: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy được nước Đức Chúa Trời” (Giăng 3:3). Ni-cô-đem hiểu lầm, nghĩ rằng Chúa Giê-xu nói về việc sanh lại theo nghĩa thể xác (c.4). Chúa Giê-xu giải thích thêm: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng nhờ nước và Thánh Linh mà sanh, thì không được vào nước Đức Chúa Trời” (c.5). Ngài nhấn mạnh: “Ngươi phải sanh lại” (c.7).

Đoạn Kinh Thánh này đặt nền tảng cho giáo lý về sự tái sinh – một sự biến đổi siêu nhiên do Đức Thánh Linh thực hiện, qua đó một người nhận được sự sống mới từ Đức Chúa Trời và trở nên con cái Ngài.

Từ Hy Lạp anōthen xuất hiện trong Giăng 3:3 và 3:7. Nó có hai nghĩa chính:

• “Lại, một lần nữa” (again, anew)
• “Từ trên cao, từ trời, từ Đức Chúa Trời” (from above)

Trong bản Kinh Thánh tiếng Việt 1925, từ này được dịch là “sanh lại” (c.3) và “sanh lại” (c.7), nhấn mạnh khía cạnh tái sinh. Tuy nhiên, trong các bản dịch khác, đôi khi nó được dịch là “sanh từ trên” (Ví dụ: Bản Diễn Ý). Cả hai nghĩa đều hợp lý và bổ sung cho nhau.

Trong Phúc Âm Giăng, anōthen còn xuất hiện ở 3:31 (“Đấng từ trên cao đến thì ở trên mọi loài”), 19:11 (“chẳng có quyền gì trên ta nếu từ trên chẳng ban cho”), và 19:23 (“cái áo trong không có đường may, nguyên một tấm vải dệt ra từ trên xuống dưới”). Ở 3:31 và 19:11, nghĩa rõ ràng là “từ trên cao” (từ Đức Chúa Trời). Ở 19:23, nó có nghĩa “từ phía trên” (từ đầu áo). Như vậy, Giăng sử dụng từ này với cả hai nghĩa, tùy ngữ cảnh.

Trong cuộc đối thoại với Ni-cô-đem, Chúa Giê-xu có lẽ cố ý dùng từ anōthen với cả hai lớp nghĩa. Ni-cô-đem chỉ hiểu theo nghĩa đen là “sanh lại lần nữa” nên ông thắc mắc: “Khi đã già rồi, làm sao có thể sanh lại được?” (c.4). Chúa Giê-xu sau đó giải thích rằng Ngài nói về một sự sanh bởi Thánh Linh, tức là sanh từ trên cao. Như vậy, sự tái sinh vừa là một sự khởi đầu mới (lại), vừa có nguồn gốc từ Đức Chúa Trời (từ trên).

Ý nghĩa thần học sâu sắc: Sự tái sinh không phải là kết quả của nỗ lực con người, mà là công việc siêu nhiên của Đức Chúa Trời từ trên cao ban xuống. Nó là một sự sáng tạo mới (2 Cô-rinh-tô 5:17), một sự sống mới được ban cho bởi ân điển của Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ.

Chúa Giê-xu dùng từ “phải” (dei) trong câu 7: “Ngươi phải sanh lại”. Điều này cho thấy tái sinh là một điều kiện bắt buộc, không thể bỏ qua. Ngài nói rõ: “Nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy được nước Đức Chúa Trời” (c.3) và “không được vào nước Đức Chúa Trời” (c.5). Tại sao lại cần thiết đến vậy?

Kinh Thánh dạy rằng mọi người đều phạm tội (Rô-ma 3:23) và bị tách lìa khỏi Đức Chúa Trời. Con người tự nhiên là “chết vì lầm lỗi và tội ác mình” (Ê-phê-sô 2:1). Dù Ni-cô-đem là người đạo đức, một thầy dạy luật, ông vẫn cần được tái sinh. Điều này cho thấy không một ai – dù có địa vị tôn giáo cao – có thể vào Nước Đức Chúa Trời bằng nỗ lực riêng. Chỉ có sự sống mới từ Đức Thánh Linh mới có thể thay đổi bản chất tội lỗi và ban cho chúng ta quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời (Giăng 1:12-13).

Sự tái sinh là sự khởi đầu của đời sống thuộc linh, là cửa ngõ để kinh nghiệm sự hiện diện của Đức Chúa Trời và hưởng sự sống đời đời (Giăng 3:16).

Trong Giăng 3:5, Chúa Giê-xu nói: “Nếu một người chẳng nhờ nước và Thánh Linh mà sanh, thì không được vào nước Đức Chúa Trời”. Cụm từ “nước và Thánh Linh” đã gây nhiều tranh luận. Có ba cách hiểu chính:

1. Nước chỉ về phép báp-têm: Một số hiểu rằng đây là báp-têm bằng nước và báp-têm bằng Thánh Linh. Tuy nhiên, quan điểm Tin Lành nhấn mạnh rằng báp-têm nước là dấu hiệu bên ngoài của sự tái sinh bên trong, chứ không phải phương tiện tái sinh. Sự tái sinh là công việc của Thánh Linh, không phải do nghi lễ.
2. Nước chỉ về sự sanh tự nhiên (nước ối): Một số cho rằng “nước” ám chỉ sự sanh ra bởi xác thịt (từ mẹ), còn “Thánh Linh” là sự sanh thuộc linh. Nhưng cách giải thích này không phù hợp với ngữ cảnh Cựu Ước.
3. Nước chỉ về sự thanh tẩy, sự rửa sạch qua Lời Đức Chúa Trời: Đây là cách hiểu phổ biến trong thần học Tin Lành. Nước tượng trưng cho sự thanh tẩy tội lỗi, thường được liên kết với Lời Chúa (Ê-phê-sô 5:26; Giăng 15:3) hoặc với sự tẩy sạch trong Cựu Ước (Ê-xê-chi-ên 36:25-27).

Trong Ê-xê-chi-ên 36:25-27, Đức Chúa Trời hứa: “Ta sẽ rưới nước trong trên các ngươi, và các ngươi sẽ được sạch… Ta sẽ ban lòng mới cho các ngươi, và đặt thần mới trong các ngươi… Ta sẽ đặt Thần Ta trong các ngươi”. Đoạn này kết hợp nước (sự thanh tẩy) và Thánh Linh (sự đổi mới). Tương tự, Tít 3:5 nói: “Ngài cứu chúng ta… bằng sự rửa về sự lại sanh và sự đổi mới của Đức Thánh Linh”. Ở đây “sự rửa” (loutron) liên quan đến nước, nhưng không phải là nước vật chất mà là sự tẩy sạch tội lỗi.

Ngoài ra, 1 Phi-e-rơ 1:23 nói: “Anh em đã được lại sanh… bởi lời hằng sống và bền vững của Đức Chúa Trời”. Và Gia-cơ 1:18 cũng nói: “Ngài đã tự ý dùng lời chân thật sanh chúng ta”. Như vậy, Lời Đức Chúa Trời là phương tiện mà qua đó Thánh Linh tái sinh chúng ta. Do đó, “nước” có thể tượng trưng cho Lời Chúa, là thứ thanh tẩy và ban sự sống mới.

Tóm lại, sự tái sinh là công việc của Đức Thánh Linh, thường được thực hiện qua Lời Chúa, để thanh tẩy chúng ta khỏi tội lỗi và ban cho chúng ta sự sống mới. Đó là một sự biến đổi bên trong, không phải do ý muốn của con người (Giăng 1:13).

Chúa Giê-xu so sánh công việc của Thánh Linh như gió: “Gió muốn thổi đâu thì thổi, ngươi nghe tiếng gió, nhưng chẳng biết gió từ đâu đến và đi đâu; hễ ai sanh bởi Thánh Linh thì cũng như vậy” (Giăng 3:8). Điều này cho thấy sự tái sinh là siêu nhiên, không thể kiểm soát hay dự đoán, nhưng kết quả của nó thì rõ ràng.

Thánh Linh hoạt động để:

• Khiến chúng ta nhận biết tội lỗi: “Khi Ngài đến thì sẽ cáo thế gian về tội lỗi, về sự công bình và về sự phán xét” (Giăng 16:8).
• Ban đức tin: “Vì nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu… ấy là sự ban cho của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 2:8). Đức tin cũng là ân tứ của Thánh Linh (Phi-líp 1:29).
• Làm cho chúng ta sống lại thuộc linh: “Thần ban sự sống” (2 Cô-rinh-tô 3:6). “Ấy là Thánh Linh làm cho sống” (Giăng 6:63).
• Báp-têm chúng ta vào trong thân thể Đấng Christ: “Vì chưng chúng ta đều đã chịu phép báp-têm chung một Thánh Linh để hiệp làm một thân” (1 Cô-rinh-tô 12:13).
• Ấn chứng và đảm bảo sự cứu rỗi: “Sau khi anh em đã tin, anh em được đóng ấn bằng Thánh Linh… ấy là của cầm về cơ nghiệp chúng ta” (Ê-phê-sô 1:13-14).

Như vậy, tái sinh hoàn toàn là ân điển của Đức Chúa Trời, không dựa trên việc lành hay nỗ lực của con người. Chúng ta chỉ cần đáp lại bằng đức tin và ăn năn.

Làm sao biết một người đã thật sự được tái sinh? Kinh Thánh cho chúng ta những tiêu chuẩn rõ ràng:

• Đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ: “Ai tin Đức Chúa Giê-xu là Đấng Christ, thì sanh bởi Đức Chúa Trời” (1 Giăng 5:1).
• Tình yêu thương đối với anh em: “Ai yêu, thì sanh bởi Đức Chúa Trời và nhìn biết Đức Chúa Trời” (1 Giăng 4:7).
• Vâng giữ các điều răn của Chúa: “Bởi điều nầy, chúng ta biết mình đã biết Ngài, nếu chúng ta giữ các điều răn Ngài” (1 Giăng 2:3).
• Chiến thắng tội lỗi: “Ai sanh bởi Đức Chúa Trời, thì chẳng phạm tội… chẳng thể phạm tội được, vì đã sanh bởi Đức Chúa Trời” (1 Giăng 3:9; 5:18). Điều này không có nghĩa là hoàn toàn không phạm tội, nhưng xu hướng của người được tái sinh là ghét tội và sống thánh khiết.
• Kết quả của Thánh Linh: “Trái của Thánh Linh, ấy là lòng yêu thương, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ” (Ga-la-ti 5:22-23).
• Sự làm chứng của Thánh Linh: “Chính Đức Thánh Linh làm chứng cho lòng chúng ta rằng chúng ta là con cái Đức Chúa Trời” (Rô-ma 8:16).

Những dấu hiệu này không phải là điều kiện để được cứu, nhưng là bằng chứng tự nhiên của sự sống mới trong Chúa.

Hiểu biết về sự tái sinh không chỉ là lý thuyết thần học, mà phải dẫn đến sự áp dụng thiết thực trong đời sống hằng ngày của chúng ta.

1. Nhận biết nhu cầu tái sinh của bản thân: Dù chúng ta có là người ngoan đạo hay tội lỗi, tất cả đều cần được tái sinh. Hãy thành thật xét mình: Tôi đã thật sự được sanh lại bởi Thánh Linh chưa? Nếu chưa, hãy ăn năn tội và tin nhận Chúa Giê-xu Christ làm Cứu Chúa của mình (Giăng 1:12; Công vụ 16:31).
2. Sống nhờ Thánh Linh mỗi ngày: Người đã tái sinh cần phải bước đi theo Thánh Linh (Ga-la-ti 5:25). Điều này có nghĩa là đầu phục sự dẫn dắt của Ngài, cầu nguyện, đọc Lời Chúa, và vâng theo tiếng Ngài.
3. Lớn lên trong đức tin qua Lời Chúa: “Như trẻ con mới đẻ, hãy thèm sữa thiêng liêng của đạo, hầu cho anh em nhờ đó lớn lên mà được rỗi linh hồn” (1 Phi-e-rơ 2:2). Lời Chúa là thức ăn nuôi dưỡng đời sống mới.
4. Sống xứng đáng với danh Chúa: “Vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; mọi sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới” (2 Cô-rinh-tô 5:17). Chúng ta phải từ bỏ lối sống cũ và mặc lấy con người mới trong Chúa.
5. Làm chứng về Chúa cho người khác: Chúa Giê-xu đã truyền lệnh: “Hãy đi khắp thế gian, giảng Tin Lành cho mọi người” (Mác 16:15). Chúng ta có trách nhiệm chia sẻ sứ điệp tái sinh để nhiều người được cứu.
6. Khích lệ anh em cùng đức tin: Hãy nâng đỡ nhau, nhắc nhở nhau về hy vọng sống lại và sự sống đời đời (Hê-bơ-rơ 10:24-25).

Từ anōthen trong Giăng 3 mang một ý nghĩa sâu sắc: vừa là “sanh lại” (một sự khởi đầu mới), vừa là “sanh từ trên cao” (có nguồn gốc từ Đức Chúa Trời). Sự tái sinh là điều kiện bắt buộc để vào Nước Đức Chúa Trời, và đó là công việc siêu nhiên của Đức Thánh Linh, thường qua Lời Chúa, để thanh tẩy và ban sự sống mới cho tội nhân. Ni-cô-đem, một người đạo đức, cũng cần được tái sinh; huống chi chúng ta? Ước mong mỗi chúng ta đều kinh nghiệm sự tái sinh thật và sống một đời sống mới trong Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã chết và sống lại vì chúng ta.

Hãy để lời của Chúa Giê-xu vang vọng: “Ngươi phải sanh lại”. Đó không phải là một lựa chọn, mà là một mệnh lệnh đầy yêu thương từ Đấng Cứu Thế. Nếu bạn chưa được tái sinh, hãy đến với Ngài ngay hôm nay. Nếu bạn đã được tái sinh, hãy sống xứng đáng với ơn gọi cao trọng ấy.