Ru-bên trong Kinh Thánh là ai?

Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời, có những nhân vật tỏa sáng rực rỡ bởi đức tin, và cũng có những nhân vật trở thành bài học cảnh tỉnh sâu sắc về hậu quả của tội lỗi và sự bất trung. Ru-bên, con trưởng của tổ phụ Gia-cốp (Y-sơ-ra-ên), là một hình ảnh đầy bi kịch và đáng suy ngẫm như thế. Ông là người thừa kế hợp pháp, mang trên mình trọng trách và đặc ân của quyền trưởng nam, thế nhưng chỉ vì một phút nông nổi, thiếu kỷ luật, ông đã đánh mất tất cả. Hành trình của Ru-bên không chỉ là một câu chuyện lịch sử, mà là một tấm gương phản chiếu sự yếu đuối của con người và sự kiên nhẫn, công bình, nhưng cũng đầy ân điển của Đức Chúa Trời.

I. Vị Thế và Ý Nghĩa Tên Gọi: “Hãy Xem, Một Đứa Con Trai!”

Ru-bên (רְאוּבֵן - Re'uven) là con đầu lòng của Gia-cốp và Lê-a. Cái tên của ông chứa đựng nỗi lòng phức tạp của người mẹ. Khi sinh ra, Lê-a thốt lên: “Đức Giê-hô-va đã thấy sự cực khổ tôi; bây giờ chồng tôi sẽ yêu-mến tôi” (Sáng-thế Ký 29:32). Tên Ru-bên bắt nguồn từ động từ “ra'ah” (רָאָה) nghĩa là “thấy, nhìn”, và “ben” (בֵּן) nghĩa là “con trai”. Vậy, Re'uven có thể hiểu là “Hãy xem, một đứa con trai!”. Đó là tiếng kêu của sự giải thoát khỏi sự sỉ nhục vì bị ghét bỏ (vì Gia-cốp yêu Ra-chên hơn), và cũng là một lời tuyên bố hy vọng rằng qua đứa con trai này, tình cảm của chồng sẽ thay đổi.

Trong văn hóa và giao ước thời tổ phụ, quyền trưởng nam (bekorah - בְּכוֹרָה) là một địa vị vô cùng trọng yếu. Người con trưởng nhận được:

• Phần gấp đôi của cải (Phục-truyền Luật-lệ Ký 21:17).
• Quyền lãnh đạo và đại diện cho gia đình.
• Đặc ân thuộc linh: trở thành thầy tế lễ cho gia đình và là kênh qua đó các lời hứa giao ước của Đức Chúa Trời được truyền xuống.

II. Sự Sa Ngã Thảm Khốc: Hành Động Làm Ô Uế Giường Cha

Sự kiện định mệnh làm lung lay vĩnh viễn địa vị của Ru-bên được ghi lại trong Sáng-thế Ký 35:22: “Vả, đương khi Y-sơ-ra-ên trú-ngụ trong xứ nầy, thì Ru-bên có đến nằm cùng Bi-la, vợ lẽ của cha mình; và Y-sơ-ra-ên hay được điều đó.”

Hành động này không đơn thuần là một tội tình dục. Trong bối cảnh Cận Đông cổ đại, việc “nằm cùng vợ lẽ của cha” là một sự phản loạn chính trị trong gia đình, một hành động chiếm đoạt quyền lực và tuyên bố quyền thừa kế cách khiếm nhã (xem thêm hành vi tương tự của Áp-sa-lôm trong 2 Sa-mu-ên 16:22). Từ ngữ trong tiếng Hê-bơ-rơ rất mạnh mẽ. Sáng-thế Ký 49:4 sau này ghi lại lời Gia-cốp: “Ngươi là nước sôi, chớ lên nữa! Vì sau khi lên giường cha, ngươi đã làm ô-uế nó”. Cụm từ “pahaz kamayim” (פַּחַז כַּמַּיִם) – “nước sôi” – miêu tả tính khí bồng bột, thiếu kỷ luật, không kiềm chế được dục vọng và sự nông nổi của Ru-bên.

Tội lỗi này của Ru-bên không bị trừng phạt tức thời bằng cái chết (theo luật pháp sau này trong Lê-vi Ký 20:11), nhưng nó đã bị “nghe được” (vayishma - וַיִּשְׁמַע). Không có lời thanh minh, không có sự biện hộ nào được ghi lại. Sự im lặng của Kinh Thánh tại đây thật đáng sợ. Hậu quả của nó không đến ngay, nhưng chắc chắn và không thể tránh khỏi.

III. Những Hình Ảnh Mâu Thuẫn: Trách Nhiệm và Sự Bất Lực

Điều thú vị là, xuyên suốt câu chuyện về Giô-sép, Ru-bên lại xuất hiện như một tiếng nói của lý trí và lòng thương xót. Khi các anh em muốn giết Giô-sép, “Ru-bên nghe vậy, tìm cách giải-cứu Giô-sép khỏi tay các em, nói rằng: Chúng ta đừng giết nó... Ru-bên nói cùng chúng rằng: Đừng làm đổ máu ra; hãy ném nó trong cái hố nầy nơi đồng vắng, nhưng chớ tra tay vào mình nó. Người nói vậy có ý giải-cứu Giô-sép khỏi tay chúng, đặng đem về cho cha.” (Sáng-thế Ký 37:21-22).

Ở đây, chúng ta thấy một Ru-bên có lòng thương cha, ý thức được trách nhiệm của người con trưởng, và cố gắng hành động đúng. Ông có ý định tốt, nhưng kế hoạch của ông thất bại vì sự vắng mặt của chính mình (câu 29). Ông trở về hố thì không thấy Giô-sép đâu, và tỏ ra bối rối, đau khổ. Hình ảnh này cho thấy một con người thiếu sự quyết đoán và uy tín cần thiết để lãnh đạo. Lời nói của ông không còn trọng lượng để các em phải nghe theo. Uy quyền của người con trưởng đã bị tổn hại nghiêm trọng bởi tội lỗi trước đó.

Sau này, khi phải đối diện với nạn đói và cuộc đối chất với Giô-sép (lúc chưa nhận ra) ở Ai Cập, chính Ru-bên là người nhắc lại tội lỗi cũ với các em: “Ru-bên đáp rằng: Anh há chẳng có nói cùng các em rằng: Đừng phạm tội nầy với đứa trẻ đó sao? Nhưng các em không nghe; nên bây giờ huyết nó đòi chúng ta lại.” (Sáng-thế Ký 42:22). Lời nói này vừa là lời buộc tội, vừa thể hiện sự dằn vặt trong lương tâm ông suốt nhiều năm.

IV. Lời Tuyên Án Cuối Cùng: Mất Quyền Trưởng Nam

Sự đoán phét dành cho Ru-bên được công bố trọn vẹn trong lời chúc phúc cuối cùng của Gia-cốp (Sáng-thế Ký 49:3-4). Đây không phải là một lời tiên tri về tương lai xa xôi, mà là một sự công bố dựa trên tính cách và hành vi đã qua của ông:

“Hỡi Ru-bên! con là trưởng nam của cha, sức-lực cha, và đầu tiên sự đau-đớn cha; con có sự tôn-trọng hơn và quyền-năng hơn! Nhưng con đã sôi-trào như nước, nên sẽ chẳng được hơn hết nữa; vì con đã lên giường cha, làm nhơ sự chăn gối của cha.”

Phân tích lời tiên tri này:
1. Sự công nhận địa vị: Gia-cốp xác nhận Ru-bên đúng là con đầu lòng, là “sức-lực” (kochi) và “đầu tiên sự đau-đớn” (reshit oni). Ông được hưởng sự tôn trọng và quyền năng tự nhiên của vị trí ấy.
2. Nguyên nhân mất quyền: “Con đã sôi-trào như nước” – tính khí bất ổn, không đáng tin cậy.
3. Hành vi cụ thể: “Đã lên giường cha, làm nhơ sự chăn gối của cha.” – tội loạn luân, phản bội.
4. Hậu quả: “Sẽ chẳng được hơn hết nữa” – mất vĩnh viễn địa vị ưu tú và quyền trưởng nam.

Quyền trưởng nam bị phân chia: Quyền lãnh đạo chính trị/quân sự chuyển cho Giu-đa (“cây phủ việt chẳng hề dời khỏi Giu-đa” – Sáng 49:10). Quyền thầy tế lễ/thừa kế thuộc linh chuyển cho Lê-vi (qua dòng dõi Môi-se và A-rôn) và sau cùng là chuyển cho Giô-sép, thể hiện qua việc hai con trai Giô-sép (Ép-ra-im và Ma-na-se) được nhận làm chi phái riêng, còn phần gấp đôi tài sản (thực tế) thì có lẽ đã bị ảnh hưởng.

V. Bài Học Ứng Dụng Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Cuộc đời Ru-bên là một hồi chuông cảnh báo lớn cho mọi tín hữu, đặc biệt là những người được Chúa ban cho địa vị, ơn phước và trách nhiệm.

1. Địa vị thuộc linh không đảm bảo tính cách thuộc linh: Ru-bên là con trưởng, nhưng ông thiếu sự trưởng thành, kỷ luật và thánh khiết cần thiết để giữ vững địa vị đó. Chúng ta có thể là con cái Đức Chúa Trời, được ban cho các ân tứ, nhưng nếu không nuôi dưỡng tâm linh, không “giữ lấy mình” (1 Giăng 5:21), chúng ta vẫn có thể sa ngã và đánh mất phần thưởng.
“Vậy, ai tưởng mình đứng, hãy giữ kẻo ngã” (1 Cô-rinh-tô 10:12).

2. Một phút nông nổi có thể đánh mất một đời phước hạnh: Hành động “nước sôi” của Ru-bên chỉ diễn ra trong một thời khắc, nhưng hậu quả kéo dài qua cả dòng tộc. Tội lỗi mang lại sự thỏa mãn tức thời nhưng hệ lụy lâu dài. Chúng ta cần cẩn trọng giữ lòng mình, đặc biệt trong những lúc cô đơn, yếu đuối, hoặc khi nghĩ rằng “không ai biết”.
“Hãy cẩn thận về sự ăn-ở của anh em, chớ xử mình như người dại-dột, nhưng như người khôn-ngoan. Hãy lợi-dụng thì-giờ, vì những ngày là xấu.” (Ê-phê-sô 5:15-16).

3. Ý định tốt không thể thay thế cho tính cách tốt: Ru-bên có ý định tốt khi muốn cứu Giô-sép, nhưng ông đã mất uy tín và thẩm quyền đạo đức để thực hiện điều đó. Trong Hội Thánh và gia đình, đời sống đạo đức, sự trung tín trong những điều nhỏ là nền tảng cho uy tín khi nói ra lời khuyên hay lãnh đạo.
“Ai trung-tín trong việc rất nhỏ, cũng trung-tín trong việc lớn; ai bất-nghĩa trong việc rất nhỏ, cũng bất-nghĩa trong việc lớn.” (Lu-ca 16:10).

4. Ân điển Đức Chúa Trời vẫn hành động bất chấp sự thất bại của con người: Dù Ru-bên thất bại, Đức Chúa Trời vẫn thành tín với giao ước của Ngài. Chi phái Ru-bên vẫn tồn tại, vẫn có phần đất và là một trong mười hai chi phái được niêm ấn trong Khải Huyền 7:5. Điều này cho thấy sự thành tín của Đức Chúa Trời không lệ thuộc vào sự hoàn hảo của con người. Ngài vẫn có thể dùng và ban phước cho dòng dõi của một người đã thất bại. Đây là niềm hy vọng lớn cho mỗi chúng ta: sự thất bại của chúng ta không làm hỏng kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Ngài vẫn là Đấng “khiến mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu-mến Đức Chúa Trời” (Rô-ma 8:28).

Kết Luận: Từ Bài Học Của Ru-bên Đến Hy Vọng Trong Christ

Ru-bên mãi mãi là một hình ảnh về “người kế thừa bị mất quyền”. Ông nhắc nhở chúng ta về tính nghiêm trọng của tội lỗi, đặc biệt là tội phá vỡ những mối quan hệ cơ bản và thẩm quyền mà Đức Chúa Trời đã thiết lập. Ông cũng cho thấy rằng quyền trưởng nam theo xác thịt và luật pháp cuối cùng cũng thất bại.

Tuy nhiên, Kinh Thánh mở ra cho chúng ta một “Quyền Trưởng Nam” hoàn toàn khác, trọn vẹn và đáng tin cậy: đó là Chúa Giê-xu Christ. Ngài là “Con trưởng nam giữa nhiều anh em” (Rô-ma 8:29), là “Trưởng-tử của mọi vật được dựng nên” (Cô-lô-se 1:15), và là “Đấng làm đầu Hội-thánh” (Ê-phê-sô 5:23). Khác với Ru-bên, Chúa Giê-xu trung tín hoàn toàn, vâng phục Cha cho đến chết, và đã chiến thắng tội lỗi. Quyền trưởng nam thuộc linh, phần gia nghiệp gấp đôi (sự sống đời đời và làm con cái Đức Chúa Trời), giờ đây được ban cho tất cả những ai tiếp nhận Ngài bởi đức tin.

Bài học từ Ru-bên thúc giục chúng ta:
1. Chạy trốn khỏi tội lỗi, đặc biệt những tội “thầm kín” tưởng không ai biết.
2. Xây dựng tính cách trưởng thành thuộc linh, có kỷ luật và đáng tin cậy.
3. Đặt hy vọng không nơi địa vị hay thành tích của bản thân, mà nơi quyền trưởng nam không hề thay đổi của Chúa Giê-xu Christ. Trong Ngài, chúng ta không bao giờ mất phần gia nghiệp trên trời.

Cuộc đời Ru-bên kết thúc trong sự mờ nhạt của lịch sử, nhưng nó vang vọng như một lời cảnh báo yêu thương từ Lời Chúa: Hãy sống xứng đáng với ơn kêu gọi của anh em (Ê-phê-sô 4:1), để không đánh mất phần thưởng và niềm vui trong Chúa.