Ta-ma là ai trong Kinh Thánh?

Trong bức tranh rộng lớn của lịch sử cứu rỗi được ghi chép trong Kinh Thánh, có những nhân vật dù không đứng ở tuyến đầu, nhưng câu chuyện của họ lại để lại những dấu ấn thần học sâu sắc và những bài học đắt giá về đức tin, sự công bình, và sự quan phần nhiệm mầu của Đức Chúa Trời. Ta-ma là một trong những nhân vật như vậy. Tên của bà xuất hiện trong hai bối cảnh hoàn toàn khác biệt trong Cựu Ước, và mỗi câu chuyện đều mở ra cho chúng ta những góc nhìn quan trọng về kế hoạch cứu chuộc, sự tổn thương của con người, và ân điển vượt trên mọi định kiến. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá từng nhân vật Ta-ma, phân tích bối cảnh, ý nghĩa tên gọi, và những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Nhân vật Ta-ma đầu tiên và có lẽ được biết đến nhiều hơn cả được tìm thấy trong Sáng Thế Ký chương 38. Câu chuyện này như một sự gián đoạn đột ngột trong dòng chảy câu chuyện về Giô-sép, nhưng thực chất, nó là một mảnh ghép quan trọng trong bức tranh về dòng dõi Đấng Mê-si-a.

Bối cảnh và Tình thế Éo le: Ta-ma là một phụ nữ Ca-na-an, được gả cho Ê-rơ, con trai đầu của Giu-đa (một trong mười hai tổ phụ của Y-sơ-ra-ên). Ê-rơ bị Đức Giê-hô-va làm cho chết vì "làm sự ác trước mặt Đức Giê-hô-va" (Sáng Thế Ký 38:7). Theo tục lệ kế tự (levirate marriage) thời đó, người em trai là Ô-nan có trách nhiệm lấy Ta-ma để "nối dòng cho anh mình" (Phục Truyền Luật Lệ Ký 25:5-6). Tuy nhiên, Ô-nan đã cố tình không làm tròn bổn phận này và cũng bị Đức Chúa Trời phạt chết. Giu-đa, vì sợ mất đứa con thứ ba là Sê-la, đã đẩy Ta-ma về nhà cha ruột với lời hứa hão rằng khi Sê-la khôn lớn sẽ gả cho nàng. Thực tế, Giu-đa không có ý định giữ lời.

Hành động Quyết liệt và Sự Công Bình được Thiết lập: Sau nhiều năm chờ đợi trong vô vọng, Ta-ma đã có một hành động quyết liệt. Biết Giu-đa lên Tim-na để hớt lông chiên, bà đã cải trang làm kỹ nữ, che mặt lại, và ngồi ở cổng thành Ê-na-im. Giu-đa không nhận ra con dâu và đã đến với bà, hứa sẽ gửi cho bà một con dê con để trả công và để lại chiếc nhẫn, cây gậy và sợi dây làm của thế chân. Khi Giu-đa sai người mang dê con đến để lấy lại đồ thế chân, thì "người kỹ nữ" đã biến mất. Giu-đa đành chấp nhận mất đồ.

Khoảng ba tháng sau, khi hay tin Ta-ma có thai do hành vi tà dâm, Giu-đa tức giận ra lệnh: "Hãy đem nó ra mà thiêu nó!" (Sáng Thế Ký 38:24). Đây là hình phạt khắc nghiệt theo luật lệ xưa. Tuy nhiên, giây phút then chốt, Ta-ma đã đưa ra những vật làm tin và nói: "Tôi đương có thai với người là chủ các vật nầy" (câu 25). Giu-đa nhận ra đồ vật và phải thốt lên: "Nó công bình hơn tôi!" (câu 26). Từ "công bình" trong tiếng Hê-bơ-rơ ở đây là "tsadaq" (צָדַק), hàm ý "ngay thẳng, đúng đắn, được xưng công bình". Giu-đa nhận ra rằng chính mình mới là người đã sai, đã không giữ lời hứa và đã đẩy Ta-ma vào tình thế bế tắc.

Ý nghĩa Thần học Trọng đại: Câu chuyện không kết thúc ở sự xấu hổ của Giu-đa. Ta-ma sinh đôi được hai con trai: Pha-rết và Xê-rách. Điều kỳ diệu là Pha-rết (nghĩa là "sự xé rách", vì em đã đưa tay ra trước) trở thành tổ phụ trực tiếp trong dòng dõi của Vua Đa-vít và quan trọng hơn, của Chúa Giê-xu Christ (Ma-thi-ơ 1:3, Lu-ca 3:33). Đức Chúa Trời đã sử dụng một phụ nữ dân ngoại, trong một tình huống đầy bi kịch và nhân bản sai lầm, để gìn giữ dòng dõi của Đấng Mê-si-a. Điều này minh chứng hùng hồn rằng ân điển và sự chọn lựa của Ngài vượt lên trên mọi định kiến văn hóa, chủng tộc và sự bất toàn của con người.

Nhân vật Ta-ma thứ hai là một công chúa của Y-sơ-ra-ên, con gái của Vua Đa-vít, và là em gái cùng cha khác mẹ với Áp-sa-lôm. Câu chuyện của bà được ghi trong 2 Sa-mu-ên chương 13, là một bản án đau lòng về tội loạn luân, bạo lực và sự thất bại trong việc thực thi công lý của một người cha.

Bi kịch của Sự Trong Trắng bị Chà Đạp: Kinh Thánh miêu tả Ta-ma là "một người nữ đồng trinh rất lịch sự" (câu 2). Am-nôn, anh trai cùng cha khác mẹ, đã "vì cớ em gái mình là Ta-ma, mà bị bịnh; nàng còn đồng trinh, Am-nôn tưởng khó làm điều gì cho nàng được" (câu 2). Với sự xúi giục của người bạn xảo quyệt là Giô-áp, Am-nôn đã giả bệnh để dụ Ta-ma đến phòng riêng chăm sóc mình. Khi nàng đến, hắn đã cưỡng hiếp bà bất chấp những lời khẩn thiết và lý lẽ đầy khôn ngoan của Ta-ma: "Ớ anh, chớ làm sự ô nhục đó... anh sẽ bị xem như một kẻ ô nhục trong Y-sơ-ra-ên" (câu 12-13). Thậm chí, sau khi thỏa mãn dục vọng, Am-nôn đã "cơn ghét nàng lại mạnh hơn lòng yêu" và đuổi nàng ra ngoài một cách thô bạo (câu 15).

Phản ứng của Ta-ma sau biến cố kinh hoàng này thật đau lòng: "Ta-ma bèn lấy tro trét trên đầu, xé áo dài có nhiều sắc của mình, để tay trên đầu, vừa đi vừa la" (câu 19). Hình ảnh này cho thấy sự đau đớn tột cùng, nỗi nhục nhã và sự mất mát không gì bù đắp được của một người con gái.

Sự Thất bại của Công Lý và Hậu quả Tàn khốc: Phản ứng của Vua Đa-vít khi hay tin là "nổi giận lắm" (câu 21), nhưng đáng tiếc, ông không có hành động xét đoán hay trừng phạt Am-nôn. Sự thụ động này, có lẽ xuất phát từ cảm giác tội lỗi của chính Đa-vít sau vụ tà dâm với Bát-sê-ba (2 Sa-mu-ên 11), đã tạo ra một khoảng trống công lý. Sự thiếu vắng công lý này đã được Áp-sa-lôm, anh trai cùng mẹ của Ta-ma, lấp đầy bằng sự báo thù tàn khốc - ông đã giết Am-nôn hai năm sau đó (câu 28-29). Tội ác của một người đã kéo theo một chuỗi tội ác và đau thương khác, làm rạn nứt hoàng gia và đưa đất nước vào hỗn loạn.

Kết cục của Ta-ma là "Ở tại nhà Áp-sa-lôm, anh nàng, như một người đàn bà góa" (câu 20). Cuộc đời và tương lai của một công chúa xinh đẹp, trong trắng đã bị hủy hoại hoàn toàn bởi tội lỗi của người khác.

Tên Ta-ma trong tiếng Hê-bơ-rơ là "Tamar" (תָּמָר), có nghĩa là "cây chà là". Cây chà là trong Kinh Thánh biểu tượng cho sự ngay thẳng, vẻ đẹp, sự sống và sự thịnh vượng (ví dụ: Thi Thiên 92:12). Điều thú vị là cả hai nhân vật Ta-ma đều thể hiện những phẩm chất "ngay thẳng" theo cách riêng của họ trước những bất công. Một người chủ động đấu tranh cho quyền lợi và vị trí của mình trong gia tộc, người kia là hiện thân của sự trong trắng bị chà đạp. Dù vậy, cả hai câu chuyện đều cho thấy họ là những nhánh chà là bị bẻ gãy giữa cuộc đời đầy gai góc, nhưng ngay cả trong sự gãy đổ đó, Đức Chúa Trời vẫn có thể mang lại hoa trái (như trường hợp của Ta-ma, mẹ của Pha-rết).

Từ hai câu chuyện về Ta-ma, chúng ta rút ra được nhiều bài học sâu sắc cho đời sống đức tin ngày nay:

1. Bài học về Sự Kiên nhẫn và Chủ động trong Đức tin (Từ Ta-ma, con dâu Giu-đa): Cuộc đời Cơ Đốc nhân đôi khi rơi vào những "khoảng chờ" dài đằng đẵng, nơi lời hứa của Chúa dường như chậm trễ. Ta-ma đã chờ nhiều năm. Nhưng bà không thụ động; bà đã hành động một cách sáng tạo và quyết liệt trong khuôn khổ văn hóa và đạo đức thời đó để đòi lại công lý. Chúng ta được nhắc nhở hãy kiên nhẫn nhưng không thụ động. Hãy tin cậy vào thời điểm của Chúa, nhưng cũng can đảm bước đi trong sự khôn ngoan mà Ngài ban cho để đối diện với những bế tắc.

2. Bài học về Trách nhiệm Gia đình và Lời hứa: Giu-đa đã thất hứa với Ta-ma. Sự thất hứa đó gần như đã cắt đứt dòng dõi của ông. Lời nói và lời hứa của chúng ta, đặc biệt trong gia đình, có trọng lượng lớn. Gia-cơ 5:12 dạy: "Hễ có thì nói có, không thì nói không, hầu cho các ngươi khỏi bị đoán xét."

3. Bài học về Công lý và Lòng Thương xót với Người Bị Tổn thương (Từ Ta-ma, con gái Đa-vít): Ta-ma là nạn nhân thầm lặng. Hội Thánh phải là nơi an toàn cho những người bị tổn thương, bị lạm dụng, bị bỏ rơi. Chúng ta không được phép im lặng trước bất công hay xem nhẹ nỗi đau của người khác. Chúng ta được kêu gọi để lên tiếng bảo vệ người yếu thế và mang đến sự chữa lành trong tinh thần của Đấng Christ (Châm Ngôn 31:8-9).

4. Bài học về Hậu quả Tàn khốc của Tội lỗi và Sự cần thiết của Kỷ luật: Tội của Am-nôn không chỉ hủy hoại một mạng sống mà còn kéo theo sự báo thù, chém giết và chia rẽ trong cả gia tình. Sự thất bại của Đa-vít trong việc thi hành kỷ luật đã khiến vết thương càng thêm trầm trọng. Trong gia đình và Hội Thánh, sự dạy dỗ, kỷ luật yêu thương và kịp thời là điều cần thiết để ngăn chặn tội lỗi lan rộng (Ê-phê-sô 6:4, Hê-bơ-rơ 12:11).

5. Bài học về Ân điển Tối thượng của Đức Chúa Trời: Dù con người có bất trung, dù tình huống có rối ren và tội lỗi đến đâu, Đức Chúa Trời vẫn giữ vững giao ước và kế hoạch cứu rỗi của Ngài. Dòng dõi Chúa Giê-xu đi qua Giu-đa và Ta-ma (Ma-thi-ơ 1:3), cho thấy Ngài là Đức Chúa Trời của ân điển, Đấng có thể viết nên câu chuyện cứu chuộc ngay trên những trang giấy đen tối nhất của lịch sử nhân loại.

Hai nhân vật Ta-ma trong Kinh Thánh không phải là những anh hùng đức tin hoàn hảo, mà là những con người thật, với những nỗi đau, sự dũng cảm và bế tắc thật. Câu chuyện của họ buộc chúng ta phải đối diện với những mặt tối của lịch sử loài người: sự ích kỷ, thất hứa, tội ác tình dục, bạo lực và sự thất bại của công lý. Nhưng chính trong bóng tối đó, ánh sáng của sự công bình và ân điển của Đức Chúa Trời càng tỏ rạng. Ngài thấy nỗi đau của Ta-ma, Ngài nghe tiếng kêu của người bị áp bức, và Ngài vẫn hành động một cách nhiệm mầu để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi học từ những câu chuyện này: hãy sống ngay thẳng như cây chà là, hãy đứng về phía công lý và lòng thương xót, hãy giữ lời hứa, và trên hết, hãy tin cậy tuyệt đối vào Đấng mà dòng dõi đã đi qua cả Giu-đa lẫn Ta-ma - Chúa Giê-xu Christ, Đấng Công Bình thật, Đấng đã đến để cứu chuộc và phục hồi mọi sự vỡ đổ.