Mô Hình Nê-hê-mi 8:8 Cho Việc Giảng Giải Kinh Thánh
Trong hành trình đức tin của dân sự Đức Chúa Trời, Lời Ngài luôn giữ vai trò trung tâm. Một trong những bức tranh sống động nhất về việc công bố và giải thích Kinh Thánh được tìm thấy trong sách Nê-hê-mi chương 8, đặc biệt câu 8: “Họ đọc trong sách luật pháp của Đức Chúa Trời, dịch ra và giải rõ nghĩa, ngõ hầu dân sự hiểu lời họ đọc.” (Nê-hê-mi 8:8, Bản Truyền Thống 1925). Câu Kinh Thánh này không chỉ ghi lại một sự kiện lịch sử, mà còn cung cấp một mô hình mẫu mực cho việc giảng giải Lời Chúa – thường được gọi là “giảng giải kinh thánh theo ngữ cảnh” (expository preaching). Bài viết này sẽ khám phá bối cảnh, các yếu tố then chốt, và ứng dụng của mô hình Nê-hê-mi 8:8 cho chức vụ giảng dạy và đời sống Cơ Đốc ngày nay.
1. Bối cảnh lịch sử của Nê-hê-mi 8:8
Sách Nê-hê-mi thuật lại giai đoạn sau khi dân Y-sơ-ra-ên được hồi hương từ chốn lưu đày Ba-by-lôn. Thành Giê-ru-sa-lem bị tàn phá, tường thành đổ nát, và đời sống thuộc linh của dân chúng suy yếu. Nê-hê-mi, người lãnh đạo được Đức Chúa Trời kêu gọi, đã hướng dẫn dân sự xây lại tường thành. Sau khi hoàn thành công trình xây dựng, vào tháng thứ bảy (tháng Tishri), dân chúng tập trung tại quảng trường trước cổng Nước để nghe đọc luật pháp (Nê-hê-mi 8:1). Lúc đó, thầy tế lễ Ê-xơ-ra đứng trên bục gỗ, mở sách luật trước mặt cả hội chúng và đọc từ sáng sớm đến trưa (c.3). Khi sách được mở ra, mọi người đứng dậy, và Ê-xơ-ra ca ngợi Đức Giê-hô-va; cả dân sự cúi đầu thờ phượng (c.5-6).
Các người Lê-vi đi giữa dân chúng để giúp họ hiểu luật pháp (c.7). Câu 8 mô tả chi tiết: “Họ đọc trong sách luật pháp của Đức Chúa Trời, dịch ra và giải rõ nghĩa, ngõ hầu dân sự hiểu lời họ đọc.” Nhờ đó, dân sự nhận biết tội lỗi của mình, khóc lóc, nhưng các lãnh đạo khích lệ họ vui mừng vì ngày đó là ngày thánh (c.9). Họ vâng theo Lời Chúa, giữ lễ Lều Tạm, và trải qua sự phục hưng thuộc linh.
Bối cảnh này cho thấy nhu cầu cấp thiết của việc công bố Lời Chúa một cách rõ ràng và dễ hiểu để dẫn dắt dân sự trở về với Đức Chúa Trời. Mô hình của Ê-xơ-ra và các Lê-vi bao gồm ba thành phần: đọc, giải nghĩa, và khiến hiểu (tức áp dụng). Đây chính là nền tảng của việc giảng giải kinh thánh hiệu quả.
2. Ba yếu tố của mô hình giảng dạy từ Nê-hê-mi 8:8
a. Đọc Lời Chúa cách rõ ràng và công khai (công bố)
Ê-xơ-ra đọc sách luật pháp “từ sáng sớm cho đến trưa” (c.3). Việc đọc này được thực hiện cách trang nghiêm, với bục gỗ cao để mọi người có thể thấy và nghe. Kinh Thánh nhấn mạnh rằng họ đọc “rõ ràng” (bản NIV: “distinctly”). Từ ngữ Hê-bơ-rơ là “mephorash” có nghĩa là “phân biệt, rõ ràng, dễ hiểu”. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trình bày Lời Chúa một cách minh bạch, không thêm thắt hay che giấu.
Ngày nay, việc đọc Kinh Thánh trong nhà thờ phải được coi trọng. Sứ đồ Phao-lô khuyên Ti-mô-thê: “Hãy chuyên đọc Kinh Thánh trong khi mọi người nhóm lại” (1 Ti-mô-thê 4:13). Đọc Kinh Thánh cách chính xác, diễn cảm, và tôn trọng bản văn là bước đầu tiên của việc giảng dạy. Điều này đặt Lời Chúa làm trung tâm chứ không phải ý kiến cá nhân.
b. Giải nghĩa (dịch ra và giải rõ nghĩa)
Kinh Thánh chép: “dịch ra và giải rõ nghĩa”. Cụm từ này trong tiếng Hê-bơ-rơ là “vesom sekel” (một số bản dịch: “đưa ra ý nghĩa”). Công việc của các Lê-vi là giải thích ý nghĩa của bản văn cho dân chúng. Có thể do dân chúng sau thời lưu đày không còn thông thạo tiếng Hê-bơ-rơ (họ nói tiếng A-ram), nên cần dịch ra ngôn ngữ đương đại. Hơn nữa, họ còn giải thích các khái niệm thần học và áp dụng thực tế.
Đây chính là nhiệm vụ của người giảng đạo: giải thích Lời Chúa cho thính giả hiểu rõ ý định nguyên thủy của tác giả, trong bối cảnh lịch sử và văn hóa, rồi trình bày các chân lý một cách hệ thống. Giảng giải kinh thánh (expository preaching) là làm sáng tỏ ý nghĩa của phân đoạn và để bản văn tự nói lên thông điệp, thay vì sử dụng bản văn như cái cớ cho những ý tưởng riêng. Như Phao-lô viết: “Hãy rao giảng đạo, cứ thuận tiện và không thuận tiện đều phải giảng, hãy sửa trách, nài khuyên, quở trách với tất cả sự nhịn nhục và sự dạy dỗ.” (2 Ti-mô-thê 4:2).
c. Khiến dân sự hiểu (ứng dụng)
Mục tiêu cuối cùng là “ngõ hầu dân sự hiểu lời họ đọc”. Sự hiểu biết này không chỉ là tri thức, mà còn dẫn đến sự vâng phục và biến đổi. Sau khi nghe và hiểu, dân sự đã khóc vì nhận ra tội lỗi (c.9), rồi sau đó vui mừng mừng lễ và thực hành các điều răn (c.12-18). Điều này cho thấy Lời Chúa có quyền năng tác động đến tấm lòng và hành động.
Vậy, người giảng đạo cần cầu xin Đức Thánh Linh giúp thính giả không chỉ nghe mà còn hiểu và đáp ứng bằng đức tin và sự vâng lời. Ứng dụng phải cụ thể, thực tế, và phù hợp với bối cảnh sống của hội thánh. Như Gia-cơ khuyên: “Hãy làm theo lời, chớ lấy nghe làm đủ mà lừa dối mình.” (Gia-cơ 1:22).
3. Nguyên tắc cho việc giảng giải kinh thánh ngày nay dựa trên Nê-hê-mi 8:8
Từ mô hình trên, chúng ta rút ra ba nguyên tắc cốt lõi cho việc giảng dạy Lời Chúa:
a. Tôn trọng bản văn Kinh Thánh
Giảng đạo phải bắt đầu từ việc nghiên cứu nghiêm túc bản văn, đặt nó trong ngữ cảnh toàn bộ Kinh Thánh. Người giảng phải tìm hiểu ý nghĩa nguyên thủy (exegesis) và tránh áp đặt ý riêng. Sự tôn trọng này được thể hiện qua việc đọc bản văn công khai và giải thích trung thực.
b. Giải thích rõ ràng, dễ hiểu
Người nghe cần hiểu thông điệp. Điều này đòi hỏi người giảng phải nắm vững ngôn ngữ, văn hóa, và hoàn cảnh của thính giả. Ngày xưa, các Lê-vi “dịch ra” – tức là chuyển ngữ sang ngôn ngữ đời thường. Ngày nay, chúng ta phải giải thích Kinh Thánh bằng ngôn ngữ hiện đại, sử dụng minh họa phù hợp, nhưng không làm sai lệch ý nghĩa. Như Đức Chúa Giê-xu đã làm: Ngài dùng dụ ngôn để dạy dỗ dân chúng (Ma-thi-ơ 13:34).
c. Hướng đến sự hiểu biết dẫn đến ứng dụng
Giảng đạo không phải chỉ để thông tin, mà để biến đổi. Mục tiêu là giúp người nghe hiểu và sống theo Lời Chúa. Do đó, bài giảng phải bao gồm phần ứng dụng thiết thực. Phao-lô viết: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Ứng dụng phải dựa trên các mục đích này.
4. Ứng dụng cho đời sống Cơ Đốc nhân
Mô hình Nê-hê-mi 8:8 không chỉ dành cho những người giảng đạo, mà còn cho mọi tín hữu trong việc tiếp nhận Lời Chúa.
a. Thái độ khi nghe/đọc Lời Chúa
Dân sự trong Nê-hê-mi 8 đã đứng dậy khi sách luật được mở, biểu thị sự tôn kính. Họ cúi đầu và thờ phượng (c.6). Điều này dạy chúng ta rằng khi tiếp cận Kinh Thánh, chúng ta cần có thái độ kính sợ, vâng phục, và sẵn sàng lắng nghe. Chúng ta nên dành thời gian đọc Kinh Thánh mỗi ngày với lòng mong mỏi được Đức Chúa Trời phán dạy.
b. Nỗ lực để hiểu Lời Chúa
Các Lê-vi giúp dân chúng hiểu, nhưng dân chúng cũng chủ động lắng nghe và hỏi han (có thể thấy qua việc họ tập trung từ sáng đến trưa). Ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân cần chủ động học hỏi Kinh Thánh qua việc đọc, suy gẫm, thảo luận nhóm, và sử dụng các công cụ giải kinh đáng tin cậy. Đức Chúa Giê-xu phán: “Vậy, hễ ai nghe những lời ta phán đây mà làm theo, thì giống như một người khôn ngoan cất nhà mình trên vầng đá.” (Ma-thi-ơ 7:24).
c. Đáp ứng bằng sự vâng lời
Hiểu Lời Chúa phải dẫn đến hành động. Dân sự sau khi hiểu luật pháp đã giữ lễ Lều Tạm một cách sốt sắng (c.13-18). Trong đời sống chúng ta, mỗi lời dạy của Kinh Thánh cần được áp dụng cụ thể: từ việc thờ phượng, quan hệ gia đình, đạo đức cá nhân, đến sự phục vụ trong Hội Thánh và truyền giáo. Sự vâng lời chứng tỏ chúng ta yêu mến Chúa (Giăng 14:15).
d. Khích lệ người giảng dạy
Mỗi tín hữu có trách nhiệm cầu nguyện cho những người rao giảng, để họ trung tín với mô hình này. Hãy cầu xin Đức Thánh Linh mở miệng các giảng viên (Ê-phê-sô 6:19) và ban cho họ sự khôn ngoan để giải bày Lời Chúa cách rõ ràng. Đồng thời, hãy sẵn sàng đón nhận Lời với tấm lòng nhu mì (Gia-cơ 1:21).
5. Kết luận
Mô hình Nê-hê-mi 8:8 cung cấp một khuôn mẫu quý báu cho việc giảng giải kinh thánh: công bố Lời Chúa cách rõ ràng, giải thích ý nghĩa, và hướng dẫn người nghe hiểu để vâng theo. Đây không chỉ là phương pháp của Ê-xơ-ra và các Lê-vi, mà còn là mô hình mà chính Đức Chúa Giê-xu và các sứ đồ đã thực hành. Khi Hội Thánh trung tín với mô hình này, Lời Đức Chúa Trời sẽ được tôn cao, dân sự sẽ được dạy dỗ, và vương quốc Đức Chúa Trời sẽ được mở rộng.
Chúng ta hãy sốt sắng đọc, học, và làm theo Lời Chúa, đồng thời ủng hộ những người giảng dạy theo nguyên tắc Kinh Thánh. Như tác giả Thi-thiên đã viết: “Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (Thi thiên 119:105). Nguyện Lời Chúa chiếu sáng và dẫn dắt chúng ta mỗi ngày.