Vua Xa-cha-ri trong Kinh Thánh là ai?

Lời Mở Đầu: Một Triều Đại Chớp Nhoáng Và Một Lời Tiên Tri Ứng Nghiệm

Trong dòng chảy lịch sử phức tạp của các vị vua Y-sơ-ra-ên và Giu-đa, có những nhân vật nổi bật với những triều đại dài lâu và những chiến công hiển hách, nhưng cũng có những vị vua xuất hiện thoáng qua như một ánh chớp, để lại hậu thế một vài dòng ghi chép ngắn ngủi nhưng chứa đựng những bài học thuộc linh sâu sắc. Vua Xa-cha-ri của Vương quốc Y-sơ-ra-ên (phía Bắc) chính là một nhân vật như vậy. Triều đại của ông chỉ vỏn vẹn sáu tháng (2 Các Vua 15:8), nhưng sự xuất hiện và kết thúc của nó lại là một dấu mốc quan trọng, đánh dấu sự ứng nghiệm chính xác lời tiên tri của Đức Giê-hô-va và hé mở tình trạng hỗn loạn, suy tàn không thể đảo ngược của một vương quốc đã lìa bỏ giao ước.

Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá về con người, bối cảnh lịch sử, ý nghĩa thuộc linh từ triều đại ngắn ngủi của Vua Xa-cha-ri, và rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.

Để hiểu về Xa-cha-ri, chúng ta phải quay ngược lại với lời hứa và cảnh cáo từ Đức Giê-hô-va dành cho tổ phụ của ông là Giê-hu. Khi Giê-hu được xức dầu làm vua và tiêu diệt nhà A-háp cùng sự thờ phượng Ba-anh, Đức Giê-hô-va đã hứa: "Bởi vì ngươi đã làm tốt, làm điều ngay thẳng trước mặt Ta, xử với nhà A-háp theo mọi điều ở trong lòng Ta, nên con cháu ngươi sẽ ngồi trên ngôi Y-sơ-ra-ên cho đến đời thứ tư" (2 Các Vua 10:30). Đây vừa là lời hứa về sự bền vững, vừa là một giới hạn cho sự đoán phạt tương lai vì tội lỗi của chính Giê-hu (2 Các Vua 10:31).

Xa-cha-ri chính là vị vua thứ tư và cũng là cuối cùng trong dòng dõi đó. Gia phả của ông được ghi lại:

• Ông nội: Giô-a-cha (con Giê-hu).
• Cha: Giê-rô-bô-am II (con Giô-ách, cháu Giê-hu). Giê-rô-bô-am II là một vị vua cai trị lâu dài (41 năm) và đã khôi phục lại biên giới, mang lại sự thịnh vượng vật chất cho Y-sơ-ra-ên (2 Các Vua 14:23-29). Tuy nhiên, về mặt thuộc linh, ông vẫn tiếp tục "làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va," không từ bỏ tội lỗi của Giê-rô-bô-am I (con của Nê-bát) – tức là việc lập ra các trung tâm thờ phượng ngoại giáo tại Bê-tên và Đan để dân chúng không lên Giê-ru-sa-lem (1 Các Vua 12:25-33).
• Bản thân Xa-cha-ri: Ông lên ngôi tại Sa-ma-ri sau khi cha qua đời.

Tên "Xa-cha-ri" (זְכַרְיָה/Zekaryah) trong tiếng Hê-bơ-rơ có nghĩa là "Đức Giê-hô-va nhớ đến" hoặc "Đức Giê-hô-va đã nhớ." Thật trớ trêu, triều đại của ông lại chứng minh rằng Đức Giê-hô-va cũng "nhớ đến" để đoán phạt những tội lỗi đã tích tụ qua bốn đời vua.

Toàn bộ sự nghiệp làm vua của Xa-cha-ri được tóm gọn trong một phân đoạn Kinh Thánh ngắn:

"Năm thứ ba mươi tám đời vua A-xa-ria của Giu-đa, Xa-cha-ri, con trai của Giê-rô-bô-am, lên làm vua Y-sơ-ra-ên tại Sa-ma-ri. Người cai trị sáu tháng. Người làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va như các tổ phụ mình đã làm. Người không từ bỏ tội lỗi của Giê-rô-bô-am, con trai của Nê-bát, là tội đã gây cho Y-sơ-ra-ên phạm tội.

Sa-lum, con trai của Gia-be, lập mưu phản nghịch cùng người. Tại trước mặt dân sự, người đánh giết người tại Gi-bê-thôn, rồi cướp ngôi. Các công việc khác của Xa-cha-ri, những điều ấy đều chép trong sách sử ký của các vua Y-sơ-ra-ên. Như vậy là ứng nghiệm lời của Đức Giê-hô-va đã phán với Giê-hu rằng: ‘Dòng dõi ngươi sẽ ngồi trên ngôi Y-sơ-ra-ên cho đến đời thứ tư.’” (2 Các Vua 15:8-12, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).

Phân tích chi tiết:

1. Thời Gian Cai Trị (câu 8): "Sáu tháng." Con số này nhấn mạnh sự không vững vàng, chóng tàn. Trong bối cảnh chính trị đầy biến động của Vương quốc phía Bắc, một triều đại ngắn ngủi như vậy cho thấy sự thiếu ổn định trầm trọng và sự thiếu vắng phước hạnh thật sự từ Đức Chúa Trời.

2. Đánh Giá Thuộc Linh (câu 9): Kinh Thánh đưa ra đánh giá rõ ràng và tiêu cực: "Người làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va." Động từ "làm" (עָשָׂה/asah) ở đây diễn tả một hành động liên tục, một lối sống đã được thiết lập. Ông không những làm ác mà còn "không từ bỏ" (לֹא סָר/lo sar) tội lỗi của Giê-rô-bô-am I. Cụm từ này lặp đi lặp lại như một điệp khúc tang thương cho hầu hết các vua Y-sơ-ra-ên. Tội lỗi đó là gì? Đó là sự thờ phượng sai lầm, thay thế Đức Giê-hô-va bằng những hình tượng bò con, và lập ra một hệ thống tế lễ, thầy tế không theo luật pháp Môi-se. Đây là căn nguyên của mọi sự suy vong.

3. Cái Chết Bạo Lực (câu 10): Xa-cha-ri bị ám sát bởi Sa-lum, con trai Gia-be. Hành động này diễn ra "tại trước mặt dân sự" và tại "Gi-bê-thôn" (có thể là một thành thuộc địa phận Đan). Điều này cho thấy đây không phải là một cuộc ám sát lén lút, mà có thể là một cuộc đảo chính công khai, được một bộ phận dân chúng hoặc quân đội ủng hộ. Sự bất ổn chính trị đã lên đến đỉnh điểm.

4. Sự Ứng Nghiệm Lời Tiên Tri (câu 12): Đây là điểm nhấn thần học quan trọng nhất. Ký thuật trực tiếp liên kết cái chết của Xa-cha-ri với sự ứng nghiệm trọn vẹn lời Đức Giê-hô-va đã phán với Giê-hu. Lời Đức Chúa Trời là chắc chắn và không thể sai. Lời hứa về ngôi vua đến đời thứ tư đã được giữ trọn. Đồng thời, sự đoán phạt cũng chính xác như vậy. Triều đại Giê-hu chấm dứt không phải do ngẫu nhiên, mà do sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời dành cho một dòng dõi đã không trọn lòng theo Ngài.

1. Tính Chắc Chắn Của Lời Đức Chúa Trời: Câu chuyện về Xa-cha-ri là một minh chứng hùng hồn rằng Lời Đức Chúa Trời không bao giờ trở về không, nhưng sẽ làm trọn điều Ngài đã phán (Ê-sai 55:11). Dù trải qua gần một thế kỷ (từ Giê-hu đến Xa-cha-ri), lời tiên tri vẫn ứng nghiệm chính xác đến từng chi tiết. Điều này củng cố đức tin của chúng ta vào sự thành tín và quyền tể trị tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong lịch sử.

2. Hậu Quả Của Tội Lỗi Có Tính Kế Thừa Và Tích Lũy: Trong khi mỗi người chịu trách nhiệm cho tội lỗi của chính mình (Ê-xê-chi-ên 18:20), Kinh Thánh cũng cho thấy tội lỗi có thể tạo ra một "vòng xoáy" hay một "di sản" tai hại cho thế hệ sau. Giê-hu không trừ bỏ tội thờ hình tượng; con cháu ông tiếp tục đi trong con đường ấy. Sự bất trung tích lũy qua bốn đời cuối cùng dẫn đến sự sụp đổ của cả triều đại. "Gieo giống chi, gặt giống nấy" (Ga-la-ti 6:7) áp dụng không chỉ cho cá nhân, mà đôi khi còn cho cả một gia tộc, một cộng đồng.

3. Sự Thịnh Vượng Vật Chất Không Thay Thế Được Sự Vâng Lời: Giê-rô-bô-am II, cha của Xa-cha-ri, đã mang lại sự giàu có và ổn định lãnh thổ cho Y-sơ-ra-ên. Nhưng đó chỉ là "hồi chuông cảnh báo cuối cùng" từ sự nhân từ của Đức Chúa Trời, chứ không phải dấu hiệu của sự chấp thuận. Dân chúng và cả vua đã nhầm lẫn giữa phước hạnh vật chất với sự hài lòng của Đức Chúa Trời. Đến đời Xa-cha-ri, lớp vỏ thịnh vượng đó vỡ tung, để lộ ra thực trạng hủ bại bên trong.

4. Sự Bất Ổn Của Đời Sống Không Có Nền Tảng Thuộc Linh Vững Chắc: Sáu tháng triều đại và cái chết bạo lực của Xa-cha-ri là hình ảnh thu nhỏ của một quốc gia, một đời sống cá nhân không xây dựng trên nền tảng là Đấng Christ và Lời Ngài. Sự nghiệp, danh vọng, quyền lực có thể sụp đổ trong chớp mắt nếu không có Chúa là nền tảng (Thi-thiên 127:1).

1. Sống Với Tầm Nhìn Về Sự Thành Tín Của Chúa: Giữa một thế giới đầy biến động, chúng ta có thể an tâm đặt cuộc đời mình vào Lời hứa của Đức Chúa Trời. Ngài thành tín trong mọi lời hứa, từ sự cứu rỗi (Rô-ma 10:9-10), sự tha thứ (1 Giăng 1:9), cho đến sự đồng hành trong cuộc đời (Ma-thi-ơ 28:20). Hãy học thuộc và đứng vững trên những lời hứa đó.

2. Đoạn Tuyệt Với "Tội Lỗi Của Giê-rô-bô-am" Trong Đời Sống Mình: "Tội của Giê-rô-bô-am" đại diện cho bất cứ điều gì chúng ta dựng lên để thay thế vị trí độc tôn của Đức Chúa Trời và sự thờ phượng đúng đắn theo Kinh Thánh. Đó có thể là thần tượng tiền bạc, danh vọng, một mối quan hệ, sự nghiệp, hay ngay cả những hình thức tôn giáo rỗng tuếch thiếu lòng chân thật. Cơ Đốc nhân được kêu gọi "từ bỏ" (chính từ trong 2 Các Vua 15:9) những điều đó, quay về thờ phượng Chúa trong "thần linh và lẽ thật" (Giăng 4:24).

3. Xây Dựng Di Sản Đức Tin Cho Thế Hệ Sau: Chúng ta có trách nhiệm cầu nguyện, dạy dỗ và làm gương để đức tin nơi Chúa Giê-xu được truyền lại cho con cháu (Phục-truyền 6:6-7; Ê-phê-sô 6:4). Hãy để "di sản" chúng ta để lại không phải là sự thịnh vượng vật chất chóng qua, mà là một đời sống tin kính, yêu mến Lời Chúa và trung tín với Hội Thánh.

4. Đừng Nhầm Lẫn Phước Hạnh Vật Chất Với Sự Tán Thưởng Của Chúa: Khi cuộc sống thuận lợi, thành công, hãy dè chừng. Đó có thể là dịp để cảm tạ Chúa và tìm kiếm Ngài nhiều hơn, chứ không phải để tự mãn và xa rời Ngài. Hãy luôn "tỉnh thức và cầu nguyện" (Ma-thi-ơ 26:41), xin Chúa dò xét lòng mình (Thi-thiên 139:23-24).

5. Xây Dựng Đời Sống Trên Nền Tảng Vững Chắc Duy Nhất: Chúa Giê-xu phán: "Vậy, kẻ nào nghe và làm theo lời Ta phán đây, thì giống như một người khôn ngoan cất nhà mình trên vầng đá... Kẻ nào nghe lời Ta phán đây, mà không làm theo, khác nào như người dại cất nhà mình trên đất cát..." (Ma-thi-ơ 7:24-26). Nền tảng đời sống chúng ta phải là chính Chúa Giê-xu Christ và sự vâng lời Lời Ngài, để dù có phong ba bão táp, chúng ta vẫn đứng vững.

Vua Xa-cha-ri có lẽ là một trong những vị vua ít được biết đến và dễ bị lãng quên nhất trong Kinh Thánh. Nhưng triều đại sáu tháng chớp nhoáng của ông lại là một hồi chuông cảnh tỉnh lớn. Nó nhắc nhở chúng ta rằng thời gian, quyền lực và vinh quang của đời này đều mong manh và tạm bợ. Nó công bố rằng Đức Chúa Trời là Đấng thành tín, giữ lời hứa và cũng thực thi sự công bình. Nó cảnh báo về hậu quả thảm khốc của việc khước từ sự thờ phượng chân thật.

Lịch sử của Xa-cha-ri kết thúc trong bạo lực và hỗn loạn, nhưng câu chuyện của mỗi chúng ta không cần phải như vậy. Nhờ sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ, chúng ta có thể bước ra khỏi vòng xoáy tội lỗi và sự đoán phạt. Chúng ta có thể xây dựng một đời sống trên nền tảng vững chắc, để lại một di sản đức tin, và cuối cùng, bước vào sự an nghỉ đời đời trong Vương Quốc không bao giờ suy vong của Đức Chúa Trời. "Hãy xem xét sự cuối cùng của họ, và noi theo đức tin của họ" (Hê-bơ-rơ 13:7). Từ Xa-cha-ri, chúng ta học được bài học quý giá: Hãy xây đời mình trên Christ, vâng giữ Lời Ngài, và tin cậy vào sự thành tín vĩnh cửu của Đức Chúa Trời.