Ê-sai qua đời như thế nào?

Tiên tri Ê-sai là một trong những nhân vật vĩ đại nhất trong Cựu Ước, tác giả của một sách tiên tri đồ sộ với những lời tiên tri trực tiếp và sống động về Đấng Mê-si. Tuy nhiên, một câu hỏi thường được đặt ra là: Kinh Thánh ghi chép thế nào về sự qua đời của ông? Câu trả lời trực tiếp không được tìm thấy trong một câu Kinh Thánh đơn lẻ nào, nhưng qua việc nghiên cứu tổng hợp Kinh Thánh, lịch sử và các nguồn truyền thống, chúng ta có thể phác họa một bức tranh có ý nghĩa thuộc linh sâu sắc.

Ê-sai (tiếng Hê-bơ-rơ: יְשַׁעְיָהוּ - Yeshayahu, nghĩa là "Đức Giê-hô-va là sự cứu rỗi") chức vụ kéo dài khoảng 60 năm (từ khoảng 740-680 TCN) dưới triều đại của các vua U-xia, Giô-tham, A-cha, và Ê-xê-chia (Ê-sai 1:1). Ông là một nhà tiên tri, cố vấn chính trị, nhà thơ, và trên hết là một đầy tớ trung tín của Đức Chúa Trời. Sứ điệp của ông xen kẽ giữa sự phán xét nghiêm khắc đối với tội lỗi Giu-đa và lời hứa về sự phục hồi và một Vị Cứu Tinh sẽ đến.

Kinh Thánh không ghi lại một cách rõ ràng thời điểm và phương cách Ê-sai qua đời. Tuy nhiên, có những manh mối quan trọng cho phép chúng ta suy luận.

1. Bối Cảnh Lịch Sử Cuối Đời Ê-sai: Sách Ê-sai kết thúc ở đoạn 66, nhưng không đề cập đến cái chết của ông. Các sự kiện lịch sử được ghi nhận cuối cùng trong sách liên quan đến thời vua Ê-xê-chia và sự xâm lược của San-chê-ríp (Ê-sai 36-39). Sách Các Vua thứ hai ký thuật cùng thời kỳ đó (2 Vua 18-20) và sau đó chuyển sang triều đại của Ma-na-se, con trai Ê-xê-chia, lên ngôi. Ma-na-se là một trong những vua gian ác nhất lịch sử Giu-đa, đã "làm cho Giê-ru-sa-lem đầy những huyết vô tội" (2 Vua 21:16). Ông khuyến khích thờ hình tượng, phù phép, và thậm chí thiêu con trai mình làm của lễ (2 Vua 21:1-9). Bối cảnh này rất quan trọng.

2. Gợi Ý Từ Tân Ước: Tân Ước cung cấp manh mối quan trọng nhất. Trong Hê-bơ-rơ 11, chương nói về đức tin của các anh hùng, có câu: "Những người ấy bởi đức tin đã thắng được các nước, làm sự công bình, được những lời hứa, bịt mồm sư tử, tắt ngọn lửa hừng, lánh khỏi lưỡi gươm, thắng bệnh tật, tỏ ra bạo dạn trong cơn chiến trận, đuổi các đạo binh nước ngoài... Có người bị nhạo cười, roi vọt, lại cũng bị xiềng xích lao tù nữa. Họ đã bị ném đá, bị cưa, bị giết bằng lưỡi gươm..." (Hê-bơ-rơ 11:33-37).

Đáng chú ý, trong danh sách các cách thức các đấng thuộc linh bị bức hại, có cụm từ "bị cưa" (tiếng Hy Lạp: eprísthēsan). Truyền thống Do Thái và Cơ Đốc giáo lâu đời, được nhắc đến bởi các Giáo phụ như Giê-rôm và Tértullian, cho rằng Ê-sai đã chịu tử đạo dưới thời vua Ma-na-se bằng cách bị cưa làm đôi. Đây được xem là sự ứng nghiệm cho lời tiên tri về sự chống đối mà ông đã nói trước.

3. Lời Tiên Tri Trong Chính Sách Ê-sai: Chính Ê-sai đã mô tả một dân tộc cứng cổ, phản nghịch (Ê-sai 30:9). Ông cũng ký thuật lời kêu gọi của Đức Giê-hô-va: "Hãy nói cho dân nầy rằng: Các ngươi nghe, mà chẳng hiểu; thấy, mà chẳng chẳng biết. Hãy làm cho dân ấy béo lòng, nặng tai, nhắm mắt, e rằng mắt nó thấy, tai nó nghe, lòng nó hiểu, và nó trở lại mà được chữa lành chăng" (Ê-sai 6:9-10). Sự chống đối này cuối cùng có thể đã đạt đến đỉnh điểm trong sự tử đạo của chính ông.

Cuốn "Cuộc Đời Các Tiên Tri" (Lives of the Prophets), một văn bản Do Thái từ thế kỷ 1, ghi rằng Ê-sai bị giết bởi Ma-na-se và bị cưa làm đôi. Sử gia Do Thái Josephus cũng ghi nhận Ma-na-se đã giết các tiên tri thật của Đức Chúa Trời. Truyền thống mạnh mẽ này, kết hợp với gợi ý trong Hê-bơ-rơ 11, tạo nên một bức tranh có độ tin cậy cao về cái chết tử đạo của Ê-sai.

Điều đáng kinh ngạc là chương 53 của sách Ê-sai, mô tả chi tiết nhất về sự đau khổ và cái chết của Đầy Tớ Đức Giê-hô-va (chính là Chúa Giê-xu Christ), lại có thể phản chiếu một phần cuộc đời của chính tiên tri Ê-sai. "Người đã bị người ta khinh dể và chán bỏ, từng trải sự buồn bực, biết sự đau ốm; bị khinh như kẻ mà người ta che mặt chẳng thèm xem" (Ê-sai 53:3). Sự chối bỏ và khổ đau của Đấng Mê-si cũng là kinh nghiệm của người tiên tri loan báo về Ngài. Điều này dạy chúng ta rằng đầy tớ không hơn chủ mình; sự bắt bớ, khổ nạn là phần không tránh khỏi của những ai trung thành làm chứng cho lẽ thật trong một thế gian thù nghịch với Đức Chúa Trời.

Dù không biết chính xác ngày giờ, cách thức Ê-sai qua đời, bài học từ cuộc đời và sự trung tín của ông đến cuối cùng là vô cùng quý giá.

1. Sự Trung Tín Đến Cùng: Ê-sai đã nhìn thấy sự vinh hiển của Chúa (Ê-sai 6), được kêu gọi, và ông đã trung thành với sự kêu gọi đó qua nhiều triều đại, dù dân chúng không nghe. Ông không rút lui khi gặp nguy hiểm. Chúng ta được kêu gọi sống trung thành với Chúa và Lời Ngài trong mọi hoàn cảnh—nơi làm việc, gia đình, xã hội—dù có bị chế giễu hay không được ủng hộ.

2. Lời Chứng Bằng Sự Hy Sinh: Cái chết của Ê-sai (nếu quả thật là tử đạo) là lời chứng cuối cùng và mạnh mẽ nhất về niềm tin của ông. Đức tin thật không chỉ được thể hiện bằng lời nói trong an nhàn, mà còn bằng sự sẵn sàng trả giá. Đối với chúng ta, "sự chết" có thể là chết đi cái tôi, danh tiếng, sự thoải mái, hoặc tài lộc vì cớ Phúc Âm.

3. Đặt Hy Vọng Nơi Lời Hứa Của Đức Chúa Trời: Suốt sách Ê-sai, ông luôn chỉ về tương lai—về sự phục hồi sau phu tù, về một Đấng Mê-si đến cai trị trong hòa bình. Sự hy vọng này cho phép ông kiên trì. Chúng ta cũng được kêu gọi sống với cái nhìn cánh chung, hướng về sự tái lâm của Chúa Giê-xu và sự sống đời đời, giúp chúng ta bền đỗ qua mọi thử thách hiện tại.

4. Dâng Đời Sống Làm Của Lễ Sống: Sứ đồ Phao-lô khuyên: "Vậy, hỡi anh em, hãy dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em" (Rô-ma 12:1). Cuộc đời Ê-sai là một của lễ sống dâng lên cho Đức Chúa Trời. Chúng ta cũng được kêu gọi dâng mỗi ngày sống, mỗi công việc, mỗi mối quan hệ như một sự thờ phượng thiêng liêng.

Mặc dù Kinh Thánh không ghi chép rõ ràng, nhưng qua các manh mối Kinh Thánh (đặc biệt Hê-bơ-rơ 11:37) và truyền thống lâu đời, có cơ sở vững chắc để tin rằng tiên tri Ê-sai đã kết thúc chức vụ trung tín của mình bằng cái chết tử đạo dưới thời vua Ma-na-se, có thể bằng hình thức bị cưa làm đôi. Tuy nhiên, trọng tâm của chúng ta không phải là chi tiết gây sốc về cái chết của ông, mà là cuộc đời trung tín và dạn dĩ của ông. Ê-sai đã sống và chết với đôi mắt đức tin nhìn thấy Vua, Chúa vạn quân (Ê-sai 6:5), và nhìn thấy Đấng Mê-si sẽ đến gánh tội lỗi cho nhiều người (Ê-sai 53:12).

Ông là tấm gương về sự vâng lời, lòng can đảm và niềm hy vọng không lay chuyển nơi Đức Chúa Trời và Lời hứa của Ngài. Là Cơ đốc nhân ngày nay, chúng ta được kêu gọi bước đi trong cùng một đức tin ấy—trung tín rao truyền lẽ thật Phúc Âm, sống đời hy sinh, và luôn hướng về hy vọng vinh quang trong Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã chiến thắng sự chết. Sự qua đời của Ê-sai, dù có bi thảm cách mấy trong mắt người đời, thì trong cái nhìn đời đời, đó là sự bước vào sự yên nghỉ và phần thưởng mà Đức Chúa Trời đã dành sẵn cho những kẻ yêu mến Ngài (2 Ti-mô-thê 4:7-8).