Vashti Là Ai Trong Kinh Thánh?
Trong số các nhân vật nữ của Kinh Thánh, Vả-thi (Vashti) là một hình ảnh nổi bật dù chỉ xuất hiện rất ngắn ngủi. Câu chuyện của bà, được ghi lại trong sách Ê-xơ-tê chương 1, mở ra một cánh cửa quan trọng cho câu chuyện cứu rỗi của Đức Chúa Trời qua dân tộc Y-sơ-ra-ên. Không chỉ là một giai thoại về triều đình Ba Tư, sự kiện liên quan đến Vả-thi mang những bài học sâu sắc về phẩm giá, thẩm quyền, sự vâng lời và cánh tay nhiệm mầu của Đức Chúa Trời trong lịch sử. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, hành động và di sản của Vả-thi, qua lăng kính của Lời Chúa.
Vả-thi là hoàng hậu của đế quốc Ba Tư dưới triều vua A-suê-ru (thường được xác định là Xerxes I, trị vì 486-465 TCN). Sách Ê-xơ-tê mô tả một bữa tiệc xa hoa kéo dài 180 ngày của nhà vua để “bày tỏ sự giàu có sang trọng của nước và sự oai nghi rực rỡ của người” (Ê-xơ-tê 1:4). Sau đó, nhà vua lại mở một bữa tiệc riêng 7 ngày cho dân chúng ở kinh đô Su-sơ.
Tên “Vả-thi” (וַשְׁתִּי, *Vashti*) trong tiếng Ba Tư có nghĩa là “người đẹp nhất,” “người được ước muốn.” Điều này cho thấy bà không chỉ là hoàng hậu mà còn nổi tiếng về sắc đẹp. Kinh Thánh ghi: “Hoàng hậu Vả-thi cũng đãi một bữa tiệc cho các người nữ trong cung vua” (Ê-xơ-tê 1:9). Điều này cho thấy bà có địa vị, có cung điện và thân phận riêng biệt.
Đến ngày thứ bảy, khi lòng vua “phiền vui vì rượu” (câu 10), vua A-suê-ru ra lệnh cho bảy hoạn quan thân cận đi đòi hoàng hậu Vả-thi, “đội mão triều thiên hoàng hậu trên đầu” mà đến, để cho các quan trưởng và dân chúng “ngắm sắc đẹp của bà” (câu 11). Động cơ này xuất phát từ sự kiêu ngạo và muốn khoe khoang “vật sở hữu” quý giá nhất của mình trước mặt mọi người.
Tuy nhiên, Kinh Thánh chép một cách dứt khoát: “Nhưng hoàng hậu Vả-thi không khứng đến theo lời vua truyền bởi các hoạn quan” (Ê-xơ-tê 1:12). Sự từ chối này đã gây ra một cơn khủng hoảng chính trị và xã hội trong cung đình. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “khứng” (מָאֲנָה, *ma’anah*) mang nghĩa từ chối, khước từ một cách kiên quyết. Hành động này được xem như một sự công khai làm nhục vua trước mặt toàn thể quan khách.
Các học giả đưa ra một số lý giải cho sự từ chối của Vả-thi:
- Lý do đạo đức và phẩm giá: Việc “ngắm sắc đẹp” có thể hàm ý việc trình diễn thân thể một cách khiếm nhã, điều mà một hoàng hậu với phẩm giá không thể chấp nhận.
- Lý do văn hóa: Bữa tiệc của đàn ông (toàn là nam giới) và bữa tiệc của phụ nữ được tách biệt. Việc hoàng hậu xuất hiện ở nơi toàn đàn ông đang say rượu là trái với lễ nghi.
- Lý do cá nhân: Vả-thi cũng đang đãi tiệc riêng, việc bị gọi ra như một “vật trưng bày” là sự sỉ nhục.
Dù lý do là gì, hành động của bà được mô tả một cách khách quan, không khen cũng không chê trực tiếp từ góc nhìn của tác giả Kinh Thánh. Điều này mở ra không gian cho sự suy ngẫm thần học.
Sự tức giận của vua A-suê-ru là dữ dội (câu 12). Nhà vua hỏi ý kiến các cố vấn thông luật. Một trong những cố vấn, Mê-hu-man, đã đưa ra lập luận quan trọng: Hành động của Vả-thi không chỉ xúc phạm vua, mà còn là một mối đe dọa cho trật tự xã hội. Ông nói: “Vả-thi không những làm điều lỗi cùng vua, mà lại thường cùng hết thảy quan trưởng và dân sự của các tỉnh ở trước mặt vua” (Ê-xơ-tê 1:16). Ông lo ngại rằng các phụ nữ trong toàn đế quốc nghe tin này sẽ “khinh bỉ chồng mình” (câu 17).
Lời đề nghị là phế truất Vả-thi và ban hành một sắc lệnh hoàng gia bất khả thu hồi (theo luật Ba Tư) rằng “mọi người đàn ông phải làm chủ trong nhà mình” (câu 22). Sắc lệnh này, trên bề mặt, là để củng cố quyền của người chồng, nhưng thực chất là một phản ứng thái quá nhằm bảo vệ uy quyền tuyệt đối của nhà vua.
Việc phế truất Vả-thi tạo ra một khoảng trống quyền lực – ngôi vị hoàng hậu bị bỏ trống. Đây chính là mấu chốt trong chương trình nhiệm mầu của Đức Chúa Trời. Ngài, trong sự tể trị vô hình của Ngài, đã dùng ngay cả sự kiêu ngạo của một ông vua ngoại giáo, sự tự trọng của một người phụ nữ và nỗi sợ mất trật tự của các cố vấn để dọn đường cho Ê-xơ-tê – một người nữ Giu-đa – bước vào vị trí then chốt nhằm giải cứu dân sự Ngài khỏi âm mưu diệt chủng của Ha-man.
Câu chuyện về Vả-thi không đơn thuần là lịch sử, nhưng chứa đựng những nguyên tắc thuộc linh sâu sắc cho con dân Chúa ngày nay.
1. Giữa Vâng Lời và Giữ Gìn Phẩm Giá: Vả-thi đứng trước một tình thế tiến thoái lưỡng nan: vâng lời vua (chồng mình theo quan điểm đương thời) hay bảo vệ phẩm giá của mình? Trong Kinh Thánh, sự vâng lời đối với thẩm quyền là nguyên tắc (Rô-ma 13:1), nhưng luôn có giới hạn khi thẩm quyền đó ra lệnh nghịch lại với luật pháp và nguyên tắc của Đức Chúa Trời (Công vụ 5:29 – “Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta”). Hành động của Vả-thi thách thức chúng ta suy nghĩ về ranh giới này trong các mối quan hệ (hôn nhân, công việc, xã hội). Người tin Chúa được kêu gọi sống cách khôn ngoan, khiêm nhường nhưng cũng can đảm bảo vệ những giá trị thánh khiết mà Chúa đã đặt để trong họ.
2. Hậu Quả của Quyết Định Cá Nhân Trong Kế Hoạch Lớn Của Chúa: Quyết định của Vả-thi có hậu quả cá nhân thảm khốc (bị phế truất). Tuy nhiên, từ góc nhìn thần học lớn hơn, nó trở thành một mắt xích trong kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời cho dân Ngài. Điều này dạy chúng ta rằng Đức Chúa Trời có quyền tể trị (Providence). Ngài có thể dùng cả những quyết định khó khăn, đau đớn và hậu quả của tội lỗi con người để làm thành mục đích tốt lành của Ngài (Sáng thế ký 50:20). Chúng ta có thể bước đi trong sự bình an, tin cậy rằng ngay cả những “cánh cửa đóng” trong đời sống cũng có thể được Chúa dùng để mở ra một con đường mới theo ý muốn tốt lành của Ngài.
3. Sự Nguy Hiểm Của Quyết Định Trong Lúc Say Sưa và Tức Giận: Cả vua A-suê-ru (say rượu) và các cố vấn (vì tức giận và sợ hãi) đều đưa ra quyết định cực đoan. Sách Châm ngôn cảnh báo: “Rượu khiến người ta nhạo báng, đồ uống say làm cho hỗn hào; phàm ai dùng nó quá độ, sẽ chẳng khôn ngoan” (Châm ngôn 20:1). Bài học cho chúng ta là phải giữ tâm trí tỉnh táo, đừng để cảm xúc tiêu cực hoặc chất kích thích điều khiển những quyết định hệ trọng. Hãy cầu nguyện, tìm kiếm ý Chúa và lời khuyên khôn ngoan từ những người trưởng thành trong đức tin (Châm ngôn 15:22).
4. Về Vai Trò và Giá Trị Của Người Nữ: Dù sắc lệnh của vua A-suê-ru mang tính áp chế, câu chuyện tổng thể của sách Ê-xơ-tê lại tôn vinh vai trò quan trọng của hai người nữ (Vả-thi và Ê-xơ-tê) trong lịch sử. Họ không phải là những nhân vật thụ động. Điều này phù hợp với cái nhìn cân bằng của Kinh Thánh: người nữ được tạo dựng có giá trị ngang hàng trước mặt Đức Chúa Trời (Sáng thế ký 1:27), là người giúp đỡ tương xứng (Sáng thế ký 2:18), và trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, “không còn nam hay nữ nữa, vì tất cả anh em đều là một trong Đấng Christ” (Ga-la-ti 3:28).
Vả-thi trong Kinh Thánh không phải là một nạn nhân thụ động, cũng không phải một nữ anh hùng được tán dương. Bà là một con người phức tạp, với phẩm giá, lòng tự trọng, và sự can đảm đối mặt với hệ quả. Sự vắng mặt của bà trên sân khấu lịch sử đã trở nên cần thiết cho sự xuất hiện của Ê-xơ-tê, qua đó Đức Chúa Trời bảo toàn dòng dõi mà qua đó Đấng Mê-si-a – Chúa Giê-xu Christ – sẽ giáng sinh.
Câu chuyện của bà nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời là Đấng viết nên những câu chuyện lớn lao. Ngài có thể sử dụng mọi tình huống – kể cả những bất công, những lựa chọn khó khăn và những con người bất toàn – để hoàn thành chương trình cứu chuộc vĩ đại của Ngài. Là con dân Chúa, chúng ta được mời gọi sống với sự khôn ngoan và can đảm, luôn tìm kiếm ý muốn Ngài, tin cậy vào sự tể trị hoàn hảo của Ngài, và giữ gìn phẩm giá cao quý mà Ngài đã ban cho chúng ta trong Đấng Christ.
Cuối cùng, chính Chúa Giê-xu là Đấng thể hiện trọn vẹn nhất sự cân bằng giữa vâng phục tuyệt đối với Cha (“xin ý Cha được nên”) và việc bảo vệ phẩm giá thánh khiết của sự cứu rỗi mà Ngài mang đến. Ngài đã “hạ mình, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự” (Phi-líp 2:8), để ai tin Ngài đều được phục hồi phẩm giá làm con Đức Chúa Trời.