Người Hêrôđê là ai?

Trong những trang sách của Tân Ước, cái tên "Hêrôđê" xuất hiện như một bóng đen quyền lực, một thế lực chính trị thường xuyên đối đầu với sự thi hành chương trình cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, "Người Hêrôđê" không chỉ là một nhân vật đơn lẻ, mà là cả một triều đại cai trị dưới thời La Mã, với nhiều cá tính và số phận khác nhau, đều xoay quanh sự kiện trung tâm của lịch sử: sự giáng sanh, chức vụ và sự phục sinh của Chúa Cứu Thế Giê-xu. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá từng nhân vật thuộc dòng họ Hêrôđê, bối cảnh lịch sử, vai trò của họ trong Kinh Thánh, cùng những bài học thuộc linh sâu sắc cho Cơ đốc nhân ngày nay.

I. Bối Cảnh Lịch Sử: Gia Tộc Hêrôđê Dưới Ách Đế Quốc La Mã

Triều đại Hêrôđê (Herodian Dynasty) không phải là dòng dõi vua chúa chính thống của người Do Thái, mà là một gia tộc có nguồn gốc Ê-đôm (Idumea). Tổ tiên của họ đã bị cải đạo sang Do Thái giáo dưới thời John Hyrcanus. Sự trỗi dậy của họ gắn liền với sự bảo trợ của Đế quốc La Mã. Họ cai trị với tư cách là "vua chư hầu" (client kings) hoặc các quan tổng trấn (tetrarchs), nắm quyền nhờ sự ủng hộ của La Mã chứ không phải do sự ủng hộ của dân chúng. Điều này lý giải phần nào cho tính cách bạo ngược, đa nghi và thường xuyên tìm cách làm hài lòng các chủ nhân La Mã của họ.

II. Các Nhân Vật Hêrôđê Chính Yếu Trong Kinh Thánh

1. Hêrôđê Đại Đế (Herod the Great) – Kẻ Thù Của Vua Mới Sanh

Hêrôđê Đại đế (trị vì 37-4 TCN) là nhân vật Hêrôđê nổi tiếng và quyền lực nhất. Ông được biết đến nhiều nhất qua sự kiện Chúa Giê-xu giáng sanh trong Ma-thi-ơ đoạn 2.

• Hành Động Trong Kinh Thánh: Khi nghe các nhà thông thái từ Đông phương hỏi thăm về "Vua dân Giu-đa mới sinh" (Ma-thi-ơ 2:2), Hêrôđê đã "bối rối" (ἐταράχθη – etarachthē, nghĩa là bị xáo động, kinh hãi) và "cả thành Giê-ru-sa-lem cũng vậy" (Ma-thi-ơ 2:3). Sự bối rối này xuất phát từ lòng sợ hãi mất quyền lực. Ông đã giả vờ muốn đến thờ lạy Đấng Christ, nhưng thực chất là để tìm và tiêu diệt Ngài (Ma-thi-ơ 2:8). Khi bị các nhà thông thái "đánh lừa" (ἐνεπαίχθη – enepaíchthē), ông đã nổi cơn thịnh nộ và ra lệnh tàn sát tất cả con trai từ hai tuổi trở xuống tại Bết-lê-hem và vùng phụ cận (Ma-thi-ơ 2:16), một hành động tàn bạo phản ánh đúng tính cách lịch sử của ông.
• Con Người Lịch Sử: Dù là người xây dựng vĩ đại (mở rộng đền thờ Giê-ru-sa-lem, xây các pháo đài và thành phố), ông cũng nổi tiếng là kẻ đa nghi, tàn bạo, sát hại cả vợ (bà Marianne) và nhiều người con của mình vì sợ mất ngai vàng.
• Bài Học Thuộc Linh: Hêrôđê Đại đế đại diện cho tinh thần thế gian (κόσμος – kosmos) – một hệ thống chống lại Đấng Christ. Ông tượng trưng cho quyền lực, sự kiêu ngạo và nỗi sợ hãi bị soán ngôi. Tấm lòng ông không có chỗ cho Đấng Christ, chỉ có chỗ cho ngai vàng của chính mình. Điều này nhắc nhở mỗi chúng ta: điều gì đang "làm vua" trong đời sống chúng ta? Có phải là Đấng Christ, hay là ngai vàng của "cái tôi", danh vọng, tiền bạc, và quyền lực?

2. Hêrôđê Antipas – Kẻ Giết Giăng Báp-tít & Chế Nhạo Chúa Giê-xu

Hêrôđê Antipas (trị vì 4 TCN – 39 SCN), con của Hêrôđê Đại đế, là quan tổng trấn xứ Ga-li-lê và vùng Perea. Ông xuất hiện nhiều trong các sách Phúc Âm.

• Hành Động Trong Kinh Thánh:
  • Giết Giăng Báp-tít: Ông đã bắt giam rồi giết Giăng Báp-tít vì Giăng dám nói thật về tội lỗi của ông: cưới Hê-rô-đia, vợ của người anh em mình (Mác 6:17-18). Việc giết Giăng là kết quả của lời thề hứa bồng bột trước mặt khách dự tiệc và sự thúc giục của Hê-rô-đia (Mác 6:21-28). Kinh Thánh chép rằng Hêrôđê "sợ" Giăng, biết ông là "người công bình và thánh" (δίκαιος καὶ ἅγιος – dikaios kai hagios), và "nghe người lấy làm giao động" (Mác 6:20). Ông bị giằng xé giữa lương tâm và tội lỗi.
  • Gặp Gỡ Chúa Giê-xu: Trong cuộc khổ nạn, khi Phi-lát gửi Chúa Giê-xu đến cho Hêrôđê Antipas (vì Ngài thuộc quyền cai trị của ông, Lu-ca 23:6-7), Hêrôđê đã "mừng lắm" vì từ lâu muốn gặp Ngài để xem phép lạ (Lu-ca 23:8). Ông hỏi Chúa nhiều câu, nhưng Chúa "không trả lời gì hết" (Lu-ca 23:9). Cuối cùng, ông và quân lính "đều đem lòng khinh dể và nhạo cười Ngài", khoác cho Ngài áo hoàng bào rồi gửi trả lại cho Phi-lát (Lu-ca 23:11).
• Bài Học Thuộc Linh: Hêrôđê Antipas đại diện cho tấm lòng nửa vời và tính hai mặt. Ông thích nghe lời rao giảng nhưng không chịu ăn năn; tò mò về Chúa nhưng chỉ xem Ngài như một trò giải trí ("xem phép lạ"); bị lương tâm cắn rứt nhưng vẫn phạm tội. Ông là hình ảnh của người "có lòng chai đá", cuối cùng dẫn đến sự chế nhạo và khước từ Đấng Christ hoàn toàn. Điều này cảnh tỉnh chúng ta về sự nguy hiểm của việc trì hoãn sự ăn năn và xem đức tin chỉ là sự tò mò thuộc linh.

3. Hêrôđê Agrippa I – Kẻ Bách Hại Hội Thánh & Chết Cách Thảm Khốc

Hêrôđê Agrippa I (trị vì 37-44 SCN), cháu nội của Hêrôđê Đại đế, xuất hiện trong Công vụ đoạn 12.

• Hành Động Trong Kinh Thánh:
  • Bách hại Hội Thánh: Ông "vả tay trên mấy người trong Hội thánh để làm hại" (Công vụ 12:1), giết Gia-cơ là anh của Giăng bằng gươm, và thấy điều đó "vừa lòng dân Giu-đa", nên cũng bắt Phierơ giam vào ngục (Công vụ 12:2-4).
  • Cái Chết Bị Đức Chúa Trời Phán Xét: Trong một sự kiện được ký thuật tỉ mỉ, khi ông mặc áo chầu vua, diễn thuyết trước dân chúng thành Sê-sa-rê, họ kêu lên: "Ấy là tiếng của một thần, chẳng phải tiếng người ta đâu!" (Công vụ 12:22). Ông không tôn vinh Đức Chúa Trời, nên "tức thì một thiên sứ của Chúa đánh người, bởi cớ người chẳng tôn vinh Đức Chúa Trời; và người bị trùng đục, thở hơi cuối cùng" (Công vụ 12:23). Từ Hy Lạp σκωληκόβρωτος (skōlēkobrōtos) có nghĩa là "bị giòi bọ ăn", mô tả một cái chết kinh hoàng và ô nhục.
• Bài Học Thuộc Linh: Cái chết của Agrippa I là một minh họa sống động cho nguyên tắc: "Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường" (Gia-cơ 4:6, I Phi-e-rơ 5:5). Ông nhận sự tôn vinh thuộc về Đức Chúa Trời và bị phán xét ngay lập tức. Đây là lời cảnh báo nghiêm túc cho mọi người lãnh đạo, đặc biệt là trong Hội Thánh, về sự nguy hiểm của lòng kiêu ngạo và việc tìm kiếm vinh quang cho bản thân thay vì cho Đức Chúa Trời.

4. Hêrôđê Agrippa II & Bà Bêrêch – Nghe Phúc Âm Nhưng Không Tin

Hêrôđê Agrippa II (trị vì 48-93 SCN), con của Agrippa I, xuất hiện cùng với em gái (hay chị) là Bêrêch (Bernice) trong Công vụ đoạn 25 và 26, nơi Phao-lô bị xét xử.

• Hành Động Trong Kinh Thánh: Quan tổng đốc Phê-tút mời Agrippa II đến nghe Phao-lô biện hộ vì ông am hiểu về "luật pháp và thói tục người Giu-đa" (Công vụ 25:26; 26:3). Trước mặt họ, Phao-lô đã thuật lại kinh nghiệm trên đường đến Đa-mách và trình bày Phúc Âm cách đầy đủ, mạnh mẽ, tập trung vào sự chết và sự sống lại của Đấng Christ (Công vụ 26:23). Cuối cùng, Phao-lô đã trực tiếp truyền giáo cho họ: "Tôi cầu nguyện Đức Chúa Trời, không những cho vua, lại cũng cho hết thảy kẻ nghe tôi hôm nay, được trở nên như tôi, chỉ trừ những xiềng nầy" (Công vụ 26:29).
• Phản Ứng: Phê-tút cho rằng Phao-lô "điên cuồng" vì học quá nhiều (Công vụ 26:24). Còn Agrippa II, sau khi nghe mọi điều, đã nói với Phao-lô: "Ngươi khuyên dụ ta trong ít lời mà nên tín đồ Đấng Christ!" (Công vụ 26:28). Câu nói này trong nguyên văn Hy Lạp (ἐν ὀλίγῳ με πείθεις Χριστιανὸν ποιῆσαι) có thể hiểu là một lời châm chọc, hoài nghi, chứ không phải là sự xúc động muốn tin theo. Ông đã nghe Phúc Âm trọn vẹn từ một trong những nhà truyền đạo vĩ đại nhất, nhưng cuối cùng ông và Bêrêch đứng dậy ra về, nói với Phê-tút: "Người nầy chẳng có làm điều gì đáng chết hoặc đáng tù" (Công vụ 26:31). Họ công nhận sự vô tội của Phao-lô, nhưng từ chối sứ điệp của ông.
• Bài Học Thuộc Linh: Agrippa II và Bêrêch đại diện cho lớp người "gần nhưng không vào". Họ có kiến thức tôn giáo, có cơ hội nghe Phúc Âm chân chính, thậm chí bị thuyết phục về mặt lý trí, nhưng cuối cùng lại từ chối đưa ra quyết định đức tin. Họ là hình ảnh của sự dửng dưng thuộc linh. Bài học ở đây là: kiến thức về Chúa không cứu được ai; chỉ có đức tin cá nhân đặt nơi Chúa Giê-xu mới mang đến sự cứu rỗi. Lời kêu gọi của Phao-lô vẫn vang vọng: "Hôm nay, nếu các ngươi nghe tiếng Ngài, thì chớ cứng lòng" (Hê-bơ-rơ 3:7-8).

III. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Lịch sử về dòng họ Hêrôđê không chỉ là những câu chuyện quá khứ, mà là tấm gương phản chiếu những khuynh hướng trong lòng mỗi chúng ta.

1. Cảnh Giác Với "Tinh Thần Hêrôđê" Trong Lòng: "Tinh thần Hêrôđê" là tinh thần tìm cách bảo vệ ngai vàng của "cái tôi". Nó biểu hiện qua sự ganh tị khi người khác được tôn vinh hơn mình, sự sợ hãi mất đi địa vị, quyền lực, hay sự kiểm soát. Chúng ta cần xét lòng mình: Có điều gì trong đời sống chúng ta đang "làm vua" và không muốn nhường chỗ cho Đấng Christ không?
2. Đứng Vững Trước Áp Lực Của "Hêrôđê Antipas": Áp lực của đám đông, của văn hóa tội lỗi (như tiệc tùng, thói đạo đức giả) có thể khiến chúng ta im lặng trước tội lỗi hoặc thậm chí thỏa hiệp. Gương của Giăng Báp-tít thách thức chúng ta can đảm nói lẽ thật trong tình yêu thương, dù phải trả giá.
3. Tôn Vinh Đức Chúa Trời, Đừng Nhận Sự Vinh Hiển Thuộc Về Ngài: Trong mọi thành công, ân tứ, hay lời khen ngợi, chúng ta phải luôn khiêm nhường quy mọi vinh hiển về cho Đức Chúa Trời. Hãy nhớ bài học đắt giá của Agrippa I.
4. Đừng Dừng Lại Ở Sự Tò Mò Thuộc Linh Như Agrippa II: Nhiều người nghe giảng, đọc Kinh Thánh, tham gia các nhóm học hỏi, nhưng chỉ dừng ở mức độ tri thức hoặc cảm xúc. Đức tin thật đòi hỏi một sự đầu phục, một quyết định dứt khoát tiếp nhận Chúa Giê-xu làm Chúa và Cứu Chúa của đời mình. Đừng để mình là người "gần nhưng không vào".
5. Cầu Nguyện Cho Các Nhà Cầm Quyền: Dù các Hêrôđê là những nhà cầm quyền thù nghịch, Kinh Thánh dạy chúng ta phải cầu nguyện cho "các vua, cho hết thảy các bậc cầm quyền" (I Ti-mô-thê 2:1-2). Lời cầu nguyện của chúng ta có quyền năng biến đổi tấm lòng và hoàn cảnh.

IV. Kết Luận

Triều đại Hêrôđê, với tất cả quyền lực, sự xa hoa và mưu mô chính trị, cuối cùng đã đi vào dĩ vãng, chỉ còn lại trong những trang sử và lời tiên tri. Trong khi đó, Vương Quốc của Đấng mà họ tìm cách tiêu diệt hoặc chế nhạo – Vương Quốc của Đức Chúa Giê-xu Christ – vẫn đang không ngừng mở rộng và tồn tại đời đời. Mỗi nhân vật Hêrôđê đều cho chúng ta một bài học quý giá về sự nguy hiểm của tội lỗi, lòng kiêu ngạo, sự thỏa hiệp và thái độ dửng dưng thuộc linh. Ước mong qua bài nghiên cứu này, chúng ta không chỉ hiểu biết lịch sử, mà còn tự xét lòng mình, cầu xin Chúa giúp chúng ta hạ bỏ mọi "ngai vàng" của bản ngã, can đảm sống và rao truyền Phúc Âm, luôn tôn vinh Đức Chúa Trời, và đặt trọn đức tin nơi Vua của muôn vua – Đấng Christ – là Đấng duy nhất đáng để chúng ta tôn thờ và phục vụ trọn đời.

"Vả, nước Đức Chúa Trời chẳng ở tại lời nói, mà tại quyền năng. Trong anh em nên chọn lấy ai? Tôi đến cùng anh em có cậy lời nói và quyền năng, hay là cậy sự khuyên bảo và yêu thương trong lòng nhu mì?" (I Cô-rinh-tô 4:20-21).