Câu Chuyện Về Xa-cha-ri Và Ê-li-sa-bét
Trong bức tranh hoành tráng về sự giáng sinh của Đấng Cứu Thế, câu chuyện về Xa-cha-ri và Ê-li-sa-bét thường được ví như bình minh rạng rỡ báo hiệu mặt trời công chính sắp mọc. Đây không chỉ là câu chuyện mở đầu cho sách Phúc Âm Lu-ca, mà còn là một nghiên cứu thần học sâu sắc về đức tin, sự vâng lời, và cách Đức Chúa Trời chuẩn bị đường lối cho Con Một của Ngài. Câu chuyện của họ được ghi chép tỉ mỉ trong Lu-ca 1:5-80, cung cấp một nền tảng lịch sử và thuộc linh không thể thiếu cho sự giáng sinh của Chúa Giê-xu Christ.
Bối Cảnh Lịch Sử Và Thuộc Linh
“Trong đời Hê-rốt, vua xứ Giu-đê, có một thầy tế lễ, về ban A-bi-gia, tên là Xa-cha-ri; vợ người là Ê-li-sa-bét, thuộc về chi phái A-rôn” (Lu-ca 1:5). Mở đầu này của Lu-ca đặt câu chuyện vào một bối cảnh chính xác: thời kỳ đen tối dưới sự cai trị của Hê-rốt Đại đế, một bạo chúa ngoại bang được La Mã bổ nhiệm. Dân Y-sơ-ra-ên đang trải qua hơn 400 năm thinh lặng của Đức Chúa Trời, không có một tiên tri hay sứ điệp mặc khải nào kể từ tiên tri Ma-la-chi. Trong bối cảnh ấy, gia đình Xa-cha-ri và Ê-li-sa-bét tỏa sáng như một tia sáng của sự công bình và trung tín.
Cả hai đều thuộc dòng dõi A-rôn – Xa-cha-ri là thầy tế lễ, và Ê-li-sa-bét cũng là “con gái của A-rôn” (Lu-ca 1:5). Điều này không chỉ nói lên địa vị tôn giáo cao quý mà còn nhấn mạnh sự thuần chủng và trung thành với giao ước. Kinh Thánh đặc biệt chép: “Cả hai đều là công bình trước mặt Đức Chúa Trời, vâng giữ mọi điều răn và lễ nghi của Chúa một cách không chỗ trách được” (Lu-ca 1:6). Từ “công bình” ở đây (trong tiếng Hy Lạp là δίκαιος dikaios) không chỉ nói về đạo đức bề ngoài, mà là sự ngay thẳng trong tấm lòng, sống đúng với giao ước và luật pháp của Đức Chúa Trời một cách trọn vẹn. Họ là hiện thân của số sót trung tín mà Đức Chúa Trời vẫn gìn giữ.
Tuy nhiên, nghịch cảnh lớn nhất của họ là: “Hai người không có con, vì Ê-li-sa-bét son sẻ, và cả hai đều cao tuổi” (Lu-ca 1:7). Trong văn hóa Do Thái thời ấy, việc không có con không chỉ là nỗi buồn cá nhân, mà còn bị xem như một sự sỉ nhục (Lu-ca 1:25) và thậm chí là dấu hiệu của sự không được Đức Chúa Trời ban phước. Thế nhưng, chính trong sự yếu đuối và bất lực của con người này, quyền năng và ân điển siêu việt của Đức Chúa Trời lại được bày tỏ cách rõ ràng nhất.
Khải Tượng Trong Nơi Thánh Và Lời Hứa Về Giăng
Theo phận sự của thầy tế lễ, Xa-cha-ri được “theo thứ tự ban mình mà làm việc tế lễ trước mặt Đức Chúa Trời” (Lu-ca 1:8). Ông may mắn trúng thăm để vào dâng hương trong nơi thánh – một đặc ân hy hữu mà một thầy tế lễ có thể chỉ trải nghiệm một lần trong đời. Khi ông đang dâng hương, “cả đoàn dân đông đều ở ngoài cầu nguyện” (Lu-ca 1:10). Hình ảnh này thật đẹp: hương thơm tượng trưng cho lời cầu nguyện của dân sự bay lên trước mặt Đức Chúa Trời (Khải Huyền 5:8).
Trong khoảnh khắc thiêng liêng ấy, “một thiên sứ của Chúa hiện ra cùng người, đứng bên hữu bàn thờ xông hương” (Lu-ca 1:11). Thiên sứ ấy là Ga-bri-ên, sứ giả đặc biệt của Đức Chúa Trời (Lu-ca 1:19). Lời đầu tiên của thiên sứ là: “Hỡi Xa-cha-ri, đừng sợ, vì lời cầu nguyện ngươi đã được nhậm rồi” (Lu-ca 1:13). Điều thú vị ở đây là “lời cầu nguyện” nào? Có phải là lời cầu xin một đứa con trong nhiều năm qua, hay là lời cầu nguyện cho dân tộc Y-sơ-ra-ên được giải cứu? Trong ngữ cảnh, rất có thể nó bao hàm cả hai. Đức Chúa Trời đáp lời cầu nguyện cá nhân sâu kín nhất của Xa-cha-ri, đồng thời mở đầu kế hoạch cứu rỗi cho toàn nhân loại.
Thiên sứ loan báo: “Ê-li-sa-bét vợ ngươi sẽ sanh một con trai, ngươi khá đặt tên là Giăng” (Lu-ca 1:13). Tên “Giăng” trong tiếng Hy Lạp là Ἰωάννης Iōannēs, bắt nguồn từ tiếng Hê-bơ-rơ יוֹחָנָן Yochanan, có nghĩa là “Đức Giê-hô-va ban ơn” hoặc “Đức Giê-hô-va đã làm ơn”. Ngay từ cái tên, sứ mạng và ân điển của đứa trẻ này đã được bày tỏ. Thiên sứ tiếp tục mô tả về đứa trẻ:
“Người sẽ làm cho ngươi vui mừng hớn hở, và nhiều kẻ sẽ mừng rỡ về sự sanh người ra. Vì người sẽ nên tôn trọng trước mặt Chúa... người sẽ chẳng uống rượu hay giống gì say, và sẽ được đầy dẫy Đức Thánh Linh từ khi còn trong lòng mẹ. Người sẽ đem nhiều con trai Y-sơ-ra-ên trở lại cùng Chúa, là Đức Chúa Trời của họ. Chính người sẽ đi trước mặt Chúa, trong thần và quyền phép Ê-li, để đem lòng cha trở về con cái, kẻ loạn nghịch về sự khôn ngoan của người công bình, hầu cho sắm sửa cho Chúa một dân sẵn lòng.” (Lu-ca 1:14-17)
Đây là một mô tả đầy đủ về Giăng Báp-tít, vị tiên tri cuối cùng của Cựu Ước và là người dọn đường cho Đấng Mê-si. Sứ mạng của ông được so sánh với tiên tri Ê-li (Ma-la-chi 4:5-6), với mục đích hoán cải lòng người, chuẩn bị một dân sự “sẵn lòng” (ἑτοιμάζω hetoimazō – chuẩn bị, sửa soạn) cho Chúa.
Sự Nghi Ngờ, Sự Im Lặng Và Dấu Hiệu Của Đức Tin
Phản ứng của Xa-cha-ri là đáng chú ý: “Xa-cha-ri thưa rằng: Bởi sao tôi biết được điều đó? Vì tôi đã già, vợ tôi đã cao tuổi” (Lu-ca 1:18). Sự nghi ngờ này không giống với sự thắc mắc của Ma-ri sau này (“Việc ấy xảy ra cách nào?” – Lu-ca 1:34). Xa-cha-ri đòi hỏi một dấu hiệu để tin, xuất phát từ sự yếu đuối của lý trí và hoàn cảnh tự nhiên. Vì thế, thiên sứ Ga-bri-ên phán: “Này, ta là Ga-bri-ên, đứng trước mặt Đức Chúa Trời; ta được sai đến nói cùng ngươi và báo tin mừng nầy. Nầy, ngươi sẽ câm, không nói được cho đến ngày nào các điều ấy xảy ra, vì ngươi không tin lời ta, là lời đến kỳ sẽ ứng nghiệm” (Lu-ca 1:19-20).
Xa-cha-ri bị câm. Sự im lặng này vừa là hình phạt, vừa là dấu hiệu, và cũng là một không gian để ông suy ngẫm và đức tin lớn lên. Trong khi ông câm, lời của Đức Chúa Trời vẫn đang hành động. Ê-li-sa-bét thụ thai, và bà “ẩn mình đi trong năm tháng” (Lu-ca 1:24). Có lẽ đây là thời gian bà suy gẫm về phép lạ, về ân điển đã cất nỗi sỉ nhục giữa loài người (Lu-ca 1:25).
Cuộc Gặp Gỡ Thiêng Liêng: Ê-li-sa-bét Và Ma-ri
Đến tháng thứ sáu của thai kỳ Ê-li-sa-bét, một phép lạ lớn hơn xảy ra: Ma-ri, một trinh nữ, được thiên sứ báo tin sẽ thụ thai Con Đức Chúa Trời. Ma-ri vội vã đến thăm người chị họ lớn tuổi của mình. Khi Ma-ri chào, “vừa khi tiếng chào của Ma-ri vào tai Ê-li-sa-bét, thì con nhỏ trong lòng bà nhảy nhót; và Ê-li-sa-bét được đầy Đức Thánh Linh” (Lu-ca 1:41). Đây là một chi tiết thần học quan trọng: thai nhi Giăng, được đầy dẫy Đức Thánh Linh từ trong lòng mẹ, đã nhận biết và nhảy mừng trước sự hiện diện của thai nhi Giê-xu, Chúa Cứu Thế. Sự nhận biết này hoàn toàn đến từ Đức Thánh Linh.
Ê-li-sa-bét, được đầy Đức Thánh Linh, đã thốt lên lời chào đầy mặc khải: “Trong đàn bà, ngươi có phước, và thai trong lòng ngươi cũng có phước. Bởi đâu ta được sự vẻ vang nầy, là mẹ Chúa ta đến thăm ta? Vì này, khi tiếng ngươi chào thấu vào tai ta, con nhỏ trong lòng ta liền nhảy mừng. Phước cho người đã tin, vì lời Chúa truyền cho sẽ được ứng nghiệm!” (Lu-ca 1:42-45). Lời tuyên bố này của Ê-li-sa-bét là lời xưng nhận đầu tiên về thân vị của Chúa Giê-xu (“Chúa ta”) và là một bài học về đức tin (“Phước cho người đã tin”), tương phản với sự nghi ngờ ban đầu của chồng bà.
Sự Chào Đời, Đặt Tên Và Bài Ca Ngợi Khen Của Xa-cha-ri
Mọi sự ứng nghiệm đúng như lời thiên sứ. Ê-li-sa-bét sinh một con trai. Trong ngày cắt bì và đặt tên, họ hàng muốn đặt tên con là Xa-cha-ri theo tên cha. Nhưng Ê-li-sa-bét quả quyết: “Không! Phải đặt tên con là Giăng” (Lu-ca 1:60). Họ hàng làm hiệu hỏi Xa-cha-ri, và ông “viết trên bảng rằng: Tên nó là Giăng. Ai nấy đều lấy làm lạ” (Lu-ca 1:63). Ngay lập tức, “miệng người liền mở ra, lưỡi được thong thả, nói và ngợi khen Đức Chúa Trời” (Lu-ca 1:64). Sự vâng lời trong im lặng đã dẫn đến sự giải phóng và bài ca ngợi khen.
Xa-cha-ri, được đầy Đức Thánh Linh, đã nói tiên tri qua bài ca được gọi là “Bài Ca Xa-cha-ri” hay “Benedictus” (Lu-ca 1:67-79). Bài ca này có thể chia làm hai phần:
1. Ngợi khen Đức Chúa Trời vì sự cứu chuộc cho dân Y-sơ-ra-ên (câu 68-75): Ông nhận biết Đức Chúa Trời đã “thăm viếng và chuộc dân Ngài”, làm ứng nghiệm lời hứa với Áp-ra-ham, giải cứu họ khỏi kẻ thù để họ có thể “hầu việc Ngài... trọn đời mình”.
2. Tiên tri về sứ mạng của con trai ông, Giăng (câu 76-79): “Hỡi con trẻ, người ta sẽ kêu con là tiên tri của Đấng Rất Cao; con sẽ đi trước mặt Chúa, dọn đường Ngài... Vả, người sẽ cho dân tộc ta biết sự cứu rỗi, vì được tha tội... Vì từ trên cao, vừng mặt trời mọc lên thăm viếng chúng ta.” Ở đây, Xa-cha-ri xác nhận con mình không phải là Đấng Mê-si, mà là người dọn đường, và ông trực tiếp chỉ về Chúa Giê-xu là “vừng mặt trời mọc lên từ trên cao” – Ánh Sáng thế gian.
Kết thúc câu chuyện, “con trẻ lớn lên, tâm thần mạnh mẽ, và ở nơi đồng vắng cho đến ngày tỏ mình ra cùng dân Y-sơ-ra-ên” (Lu-ca 1:80).
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc
Câu chuyện Xa-cha-ri và Ê-li-sa-bét để lại nhiều bài học quý giá:
- Sống công bình giữa thế hệ gian tà: Dù sống trong thời kỳ đạo đức suy đồi, họ vẫn kiên trì sống “công bình trước mặt Đức Chúa Trời”. Đời sống trung tín trong những điều nhỏ và trong việc vâng giữ Lời Chúa là nền tảng để Đức Chúa Trời tin cậy giao phó những trách nhiệm lớn hơn.
- Đức tin giữa nghịch cảnh và sự chờ đợi: Nỗi đau son sẻ và tuổi già tượng trưng cho những giới hạn, những vùng “chết” trong đời sống chúng ta. Đức Chúa Trời thường dùng những nơi tưởng chừng không có hy vọng ấy để bày tỏ quyền năng phục sinh của Ngài. Sự chờ đợi của họ không vô ích; nó là phần chuẩn bị trong kế hoạch lớn hơn.
- Khiêm nhường và vâng lời: Xa-cha-ri học bài học về đức tin qua sự im lặng. Đôi khi Chúa đặt chúng ta vào “mùa im lặng” để chúng ta ngừng dựa vào sự khôn ngoan riêng và học lắng nghe, vâng phục Ngài. Sự vâng lời trong việc đặt tên “Giăng” dù trái với truyền thống đã mở ra phước hạnh.
- Vai trò của Đức Thánh Linh và Lời Tiên Tri: Cả Xa-cha-ri và Ê-li-sa-bét đều được đầy dẫy Đức Thánh Linh và nói tiên tri. Điều này nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết của việc được Đức Thánh Linh đầy dẫy để có sự sáng suốt thuộc linh và khả năng nhận biết, làm chứng về Đấng Christ.
- Chuẩn bị đường cho Chúa: Sứ mạng của Giăng là “dọn đường”. Mỗi Cơ Đốc nhân cũng được kêu gọi sống một đời sống dọn đường – qua lời nói, hành động và nhân cách – để người khác có thể gặp được Chúa Giê-xu. Chúng ta được kêu gọi trở thành những người “làm thẳng đường lối Chúa” trong gia đình, nơi làm việc và xã hội.
- Ngợi khen trong mọi hoàn cảnh: Câu chuyện kết thúc bằng bài ca ngợi khen. Khi đức tin được tinh luyện và lời hứa được ứng nghiệm, phản ứng tự nhiên của tấm lòng biết ơn là ngợi khen Đức Chúa Trời.
Kết Luận
Câu chuyện về Xa-cha-ri và Ê-li-sa-bét không chỉ là phần mở đầu đẹp đẽ cho Phúc Âm Lu-ca, mà còn là một minh họa sống động về cách Đức Chúa Trời hành động trong lịch sử. Ngài dùng những con người bình thường, với những nỗi đau và giới hạn bình thường, để thực hiện những kế hoạch phi thường của Ngài. Họ là cầu nối giữa Cựu Ước và Tân Ước, giữa sự im lặng và sự mặc khải, giữa lời hứa và sự ứng nghiệm. Cuộc đời họ nhắc nhở chúng ta rằng, dù đôi khi chúng ta nghi ngờ hay phải trải qua những mùa im lặng, Đức Chúa Trời vẫn trung tín. Lời Ngài không bao giờ trở về vô ích, và Ngài luôn chuẩn bị những tấm lòng kính sợ Ngài để đón nhận Ánh Sáng thật là Chúa Giê-xu Christ. Hãy sống như Xa-cha-ri và Ê-li-sa-bét – công bình, trung tín, và sẵn sàng cộng tác với Đức Chúa Trời trong kế hoạch cứu rỗi vĩ đại của Ngài, dù vai trò của chúng ta có khiêm nhường đến đâu.