Nhi-cô-đem: Hành Trình Từ Bóng Tối Ra Ánh Sáng
Trong khu rừng rậm các nhân vật Tân Ước, Nhi-cô-đem nổi lên như một hình tượng đầy phức tạp và chân thực, phản ánh chính hành trình đức tin của nhiều người. Ông không phải là môn đồ đầu tiên, cũng không phải kẻ thù công khai, mà là một “người tìm kiếm chân lý” (truth-seeker) thận trọng, đấu tranh nội tâm giữa địa vị, kiến thức và sự thu hút không cưỡng lại được về Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào từng khía cạnh cuộc đời và đức tin của Nhi-cô-đem, khai thác ý nghĩa thần học và bài học thực tiễn cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Nhi-cô-đem (Tiếng Hy Lạp: Νικόδημος, Nikodēmos) chỉ xuất hiện trong Tin Lành Giăng, nhưng mỗi lần xuất hiện đều đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hành trình đức tin. Giăng giới thiệu ông ngay lập tức với những đặc điểm quan trọng:
“Vả, trong người Pha-ri-si có một người tên là Ni-cô-đem, là một người trong những kẻ cai trị dân Giu-đa.” (Giăng 3:1)
Ba đặc tính này định hình con người ông:
- Người Pha-ri-si: Thuộc về nhóm tôn giáo nghiêm túc nhất, nổi tiếng về sự trung thành với luật pháp Môi-se và truyền thống truyền khẩu. Họ là những người “ở trong” (insiders) về mặt tôn giáo.
- Kẻ Cai Trị Dân Giu-đa: Ông là thành viên của Hội đồng Công luận (Sanhedrin) – tòa án tối cao của người Do Thái, gồm 71 lãnh đạo, có quyền xét xử các vấn đề tôn giáo và dân sự. Điều này cho thấy địa vị xã hội và sự kính trọng rất lớn.
- Thầy Dạy Luật: Chính Chúa Giê-xu xác nhận điều này: “Ngươi là giáo sư của dân Y-sơ-ra-ên, mà không hiểu biết những điều đó sao?” (Giăng 3:10). Ông là bậc thầy về Kinh Thánh Cựu Ước.
Nghịch lý thay, con người của ánh sáng (tên ông có thể mang nghĩa “người chinh phục dân chúng”) lại tìm đến Chúa Giê-xu ban đêm. Hành động này vừa thể hiện sự thận trọng, sợ bị đồng nghiệp trong Hội đồng Công luận thấy, vừa mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc: ông đang thực sự ở trong bóng tối thuộc linh và đang tìm kiếm ánh sáng (φῶς, phōs) thế gian (Giăng 8:12).
Đây là một trong những cuộc đối thoại quan trọng nhất trong Kinh Thánh, hé lộ cốt lõi của Phúc Âm.
1. Lời Mở Đầu Đầy Thiện Chí Nhưng Sai Lầm Căn Bản:
Nhi-cô-đem mở lời: “Thưa thầy, chúng tôi biết thầy là giáo sư từ Đức Chúa Trời đến; vì những phép lạ thầy đã làm đó, nếu Đức Chúa Trời chẳng ở cùng, thì không ai làm được” (Giăng 3:2). Ông gọi Chúa Giê-xu là “Rabbi” (Thầy) và công nhận quyền năng Đức Chúa Trời trong Ngài. Tuy nhiên, ông đến với tư cách một đồng nghiệp, một người ngang hàng để thảo luận thần học. Chúa Giê-xu ngay lập tức phá vỡ khuôn mẫu đó bằng một tuyên bố cắt ngang: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng sinh lại, thì không thể thấy được nước Đức Chúa Trời” (Giăng 3:3).
2. Khải Thị Về Sự Sinh Lại:
Từ “sinh lại” trong nguyên văn Hy Lạp là ἄνωθεν, anōthen, có hai nghĩa: “từ trên cao” (from above) và “lần nữa” (again). Nhi-cô-đem hiểu theo nghĩa đen vật chất (“vào lòng mẹ lần thứ hai” – c.4), nhưng Chúa Giê-xu muốn nói đến một sự sinh ra có nguồn gốc từ trên cao, từ Thánh Linh của Đức Chúa Trời.
Chúa Giê-xu giải thích rõ hơn: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng nhờ nước và Thánh Linh mà sanh, thì không được vào nước Đức Chúa Trời” (Giăng 3:5). “Nước” có thể ám chỉ đến Lời Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 5:26) hoặc sự thanh tẩy, còn “Thánh Linh” chính là Đấng ban sự sống mới. Đây không phải là sự cải tạo hành vi, mà là một cuộc tạo hóa mới (kainē ktisis – 2 Cô-rinh-tô 5:17).
Ngài dùng hình ảnh gió (πνεῦμα, pneuma – cùng một từ với “linh”): “Gió muốn thổi đâu thì thổi, ngươi nghe tiếng gió, nhưng chẳng biết gió từ đâu đến và cũng không biết đi đâu. Hễ người nào bởi Thánh Linh mà sanh thì cũng như vậy” (Giăng 3:8). Sự sinh lại là công việc bí nhiệm, chủ quyền của Thánh Linh, vượt trên sự kiểm soát và hiểu biết thuần lý của con người.
3. Vai Trò Của Đấng Christ Và Đức Tin:
Phần cao trào của cuộc đối thoại là lời tiên tri về thập tự giá: “Xưa Môi-se treo con rắn lên nơi đồng vắng thể nào, thì Con người cũng phải bị treo lên dường ấy, hầu cho hễ ai tin đến Ngài đều được sự sống đời đời” (Giăng 3:14-15). Chúa Giê-xu hướng Nhi-cô-đem, bậc thầy luật pháp, về hình ảnh trong Dân Số Ký 21: Dân Y-sơ-ra-ên được chữa lành khỏi nọc rắn không phải bằng việc làm, mà bằng việc nhìn lên con rắn bằng đồng trong đức tin. Cứu rỗi đến bởi tin vào Con Một của Đức Chúa Trời bị treo trên thập tự giá (Giăng 3:16). Đây là đòn quyết định phá tan mọi sự cậy mình trong việc làm, dòng dõi hay địa vị tôn giáo của một người Pha-ri-si.
Lần xuất hiện thứ hai cho thấy sự tăng trưởng âm thầm. Khi các thầy tế lễ cả và người Pha-ri-si sai lính đến bắt Chúa Giê-xu mà không được, họ họp Hội đồng để kết án Ngài. Trong không khí thù nghịch đó, Nhi-cô-đem lên tiếng.
“Ni-cô-đem là người trước đã đến thăm Đức Chúa Jêsus, nói với chúng rằng: Đạo luật của chúng ta có xét đoán người nào trước khi nghe người ấy và biết điều người làm hay không?” (Giăng 7:50-51)
Ông không tuyên xưng đức tin cách công khai, nhưng ông đứng về phía công lý và thủ tục tố tụng theo chính luật pháp mà họ tôn thờ. Ôn hòa nhưng kiên quyết. Phản ứng của đồng nghiệp là sự chế nhạo và định kiến: “Ngươi cũng là người Ga-li-lê sao?” (c.52). Lần này, Nhi-cô-đem hành động giữa ban ngày (dù trong phòng họp), một bước tiến từ bóng tối ra ánh sáng.
Sau khi Chúa Giê-xu chịu đóng đinh, hầu hết các môn đồ đều trốn chạy. Lúc này, hai nhân vật bí mật bước ra công khai: Giô-sép người A-ri-ma-thê và Nhi-cô-đem.
“Đoạn, Ni-cô-đem, là người lúc ban đêm đã đến thăm Đức Chúa Jêsus, cùng đến, đem theo chừng một trăm cân một dược hòa với lư hội.” (Giăng 19:39)
Chi tiết “lúc ban đêm” được nhắc lại, làm nổi bật sự thay đổi quyết liệt. Ông không còn sợ hãi. Hành động của ông:
- Tốn Kém: “Một trăm cân” (khoảng 33 kg) một dược và lư hội là một lượng lớn, cực kỳ đắt tiền, thường dùng cho tang lễ của vua chúa. Đây là sự hiến dâng xa xỉ, bày tỏ lòng tôn kính trọn vẹn.
- Liều Lĩnh: Công khai đồng nhất mình với một người bị hành hình như một tên phản loạn, điều này có thể khiến ông mất địa vị trong Hội đồng và bị khai trừ khỏi hội chúng.
- Thực Tế và Kính Trọng: Ông cùng Giô-sép lo liệu việc chôn cử thể Chúa một cách trang trọng, chu đáo, hoàn tất trong tình yêu thương và sự tôn trọng.
Hành động này là lời xưng nhận đức tin mạnh mẽ nhất, không bằng lời nói, mà bằng việc làm đắt giá và đầy nguy cơ.
Hành trình của Nhi-cô-đem để lại những bài học sâu sắc:
1. Đức Tin Có Thể Bắt Đầu Từ Những Bước Nhỏ Và Đầy Sợ Hãi: Không phải ai cũng có thể như Phao-lô, ngã ngựa và hoàn toàn thay đổi ngay lập tức. Chúa Giê-xu vui lòng đón tiếp Nhi-cô-đem ban đêm, và kiên nhẫn dạy dỗ ông. Chúa cũng kiên nhẫn với những bước đi chập chững, những thắc mắc và sự sợ hãi của chúng ta ngày nay.
2. Sự Sinh Lại Là Khởi Điểm Bắt Buộc: Cho dù đạo đức, hiểu biết Kinh Thánh, hay địa vị tôn giáo cao đến đâu, không ai có thể “vào” Nước Đức Chúa Trời nếu không được sinh lại bởi Thánh Linh. Đây là lời cảnh tỉnh cho những ai cậy nương vào truyền thống, nghi lễ hay thành tích cá nhân.
3. Đức Tin Chân Thật Sẽ Tăng Trưởng Và Dẫn Đến Hành Động: Đức tin thật không mãi đứng yên trong bóng tối. Nó sẽ phát triển từ chỗ tìm hiểu bí mật (Giăng 3), đến chỗ lên tiếng bảo vệ lẽ thật giữa nghịch cảnh (Giăng 7), và cuối cùng là sự hiến dâng, hy sinh công khai vì cớ Chúa (Giăng 19). Sự tăng trưởng này cần thời gian và dũng khí.
4. Sử Dụng Vị Trí Của Mình Để Phục Vụ Chúa: Nhi-cô-đem dùng sự hiểu biết luật pháp của mình để nhắc nhở Hội đồng về công lý. Ông dùng của cải và ảnh hưởng của mình để lo chôn cất Chúa. Chúng ta được kêu gọi sử dụng nghề nghiệp, tài năng, nguồn lực và địa vị Chúa ban để phục vụ Ngài và làm chứng cho Ngài trong môi trường riêng của mình.
Nhi-cô-đem là nhân chứng sống động cho sự chuyển hóa quyền năng của ân điển. Từ một thầy dạy luật tìm đến Chúa trong bóng tối nghi ngờ, ông đã trở thành một môn đồ dâng hiến cách công khai trong giờ phút đen tối nhất. Hành trình của ông khích lệ chúng ta rằng: Chúa Giê-xu tiếp nhận những kẻ tìm kiếm Ngài, dù họ đến với Ngài cách khiêm nhường, chậm rãi và đầy sợ hãi. Quan trọng không phải là điểm khởi đầu, mà là điểm kết thúc. Sự sinh lại bởi Thánh Linh biến đổi tấm lòng và cuối cùng dẫn đến một đời sống can đảm, dâng hiến vì Vua mình.
Ước gì mỗi chúng ta, như Nhi-cô-đem, không ngừng tìm kiếm Chúa Giê-xu, để cho Lời Ngài và Thánh Linh Ngài tái sinh chúng ta, và cuối cùng, bước ra khỏi bóng tối của sự sợ hãi để sống và hành động vì ánh sáng của Phúc Âm.