Dismas và Gestas là ai?

Trong câu chuyện khổ nạn và sự đóng đinh của Chúa Giê-xu Christ, hình ảnh hai tên trộm bị đóng đinh bên cạnh Ngài là một chi tiết đầy ám ảnh và giàu ý nghĩa thần học. Mặc dù Kinh Thánh không ghi lại tên của họ, nhưng truyền thống Giáo hội từ lâu đã gọi họ là Dismas (kẻ trộm lành) và Gestas (kẻ trộm dữ). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh Kinh Thánh, khám phá ý nghĩa từ nguyên, phân tích sự tương phản trong thái độ của hai người, và rút ra những bài học sâu sắc về ân điển, sự ăn năn và niềm hy vọng cứu rỗi.

Cả bốn sách Phúc Âm đều đề cập đến việc Chúa Giê-xu bị đóng đinh cùng với hai tên trộm (hoặc hai kẻ phạm pháp, hai tay cướp). Đây là sự ứng nghiệm lời tiên tri trong Ê-sai 53:12: “Vì Ngài đã đổ mạng sống mình cho đến chết, đã bị kể vào hàng kẻ dữ, lại mang lấy tội lỗi nhiều người, và cầu thay cho những kẻ phạm tội.”

• Ma-thi-ơ 27:38: “Bấy giờ có hai tên trộm cướp cũng bị đóng đinh trên thập tự giá với Ngài, một tên ở cây thập tự bên hữu, một tên ở cây thập tự bên tả.”
• Mác 15:27: “Chúng cũng đóng đinh hai tên trộm với Ngài, một tên ở cây thập tự bên hữu, một tên ở cây thập tự bên tả.”
• Lu-ca 23:32-33: “Chúng cũng đem đi hai người khác nữa, là kẻ phạm tội, đặng hành hình cùng Ngài. Khi đến một chỗ gọi là chỗ Sọ, họ đóng đinh Ngài tại đó, cùng hai tên phạm, một tên bên hữu Ngài, một tên bên tả.”
• Giăng 19:18: “Ấy đó là nơi chúng đóng đinh Ngài, với hai người khác nữa, mỗi người một bên, còn Đức Chúa Jêsus ở chính giữa.”

Chi tiết “Ngài ở chính giữa” (Giăng 19:18) là then chốt. Trong tiếng Hy Lạp, từ “ở chính giữa” là meson (μέσον), không chỉ mang nghĩa địa lý, mà còn mang ý nghĩa thần học sâu sắc: Chúa Giê-xu, Đấng hoàn toàn vô tội, đã tự nguyện đứng vào vị trí trung tâm của sự phán xét và tội lỗi, trở thành trung tâm điểm của lịch sử cứu rỗi, tiếp nhận mọi sự sỉ nhục và hình phạt thay cho nhân loại.

Trong khi cả bốn sách Phúc Âm đều ghi nhận sự kiện, chỉ có Lu-ca 23:39-43 ghi lại cuộc đối thoại đầy kịch tính giữa Chúa Giê-xu và hai tên trộm, qua đó vén màn về hai số phận và hai thái độ hoàn toàn đối nghịch.

Lu-ca 23:39-43 (Kinh Thánh Tin Lành 1925):
“Một tên trong hai tên phạm bị treo trên thập tự giá cũng phạm thượng Ngài mà rằng: Ngươi không phải là Đấng Christ sao? Hãy cứu chính mình ngươi và chúng ta nữa!
Nhưng tên kia trách nó rằng: Ngươi cũng chịu đồng một hình phạt, há chẳng sợ Đức Chúa Trời sao? Về phần chúng ta, thật là đáng, vì chúng ta chịu xứng với việc mình đã làm; nhưng người nầy không hề làm một việc chi ác.
Đoạn lại nói rằng: Hỡi Jêsus, khi Ngài đến trong nước mình rồi, xin nhớ lấy tôi!
Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Quả thật, ta nói cùng ngươi, hôm nay ngươi sẽ được ở với ta trong nơi Ba-ra-đi.”

Phân tích ngôn ngữ gốc và cấu trúc của đoạn Kinh Thánh này cho thấy sự tương phản rõ rệt:

1. Kẻ Trộm Dữ (Traditonally Gestas):

• Thái độ: “Phạm thượng” – từ Hy Lạp eblasphēmei (ἐβλασφήμει), có nghĩa là nói lời xúc phạm, nhục mạ. Anh ta gia nhập vào đám đông, các thầy tế lễ, lính canh để thách thức và chế giễu quyền năng cứu rỗi của Chúa (Ma-thi-ơ 27:44).
• Lời nói: “Hãy cứu chính mình ngươi và chúng ta nữa!” – Đây là lời cám dỗ tương tự như Sa-tan trong đồng vắng (“Nếu ngươi phải là Con Đức Chúa Trời, thì hãy khiến đá nầy trở nên bánh đi” – Lu-ca 4:3) và của các thủ lĩnh Do Thái (“Hắn đã cứu kẻ khác; hắn cứu mình đi!” – Lu-ca 23:35). Anh ta muốn một sự giải cứu thuộc thể, khỏi sự đau đớn, chứ không phải sự cứu rỗi linh hồn.
• Đức tin: Mang tính thử thách và vụ lợi. Anh ta nhìn nhận Chúa Giê-xu là “Đấng Christ” nhưng chỉ như một phương tiện để thoát khỏi hậu quả tội lỗi của mình.

2. Kẻ Trộm Lành (Traditonally Dismas):

• Thái độ: “Trách nó” – Anh ta can đảm sửa lại người bạn đồng hành tội lỗi. Hành động này cho thấy sự thay đổi nội tâm.
• Lời thú tội: “Về phần chúng ta, thất là đáng… Người nầy không hề làm một việc chi ác.” Đây là một lời xưng tội chân thành. Trong tiếng Hy Lạp, cấu trúc câu nhấn mạnh sự công chính của Chúa Giê-xu (outos de ouden atopon epratzen – “nhưng Người này đã không làm điều gì sai trái”). Anh ta công nhận sự vô tội tuyệt đối của Chúa Giê-xu.
• Lời cầu xin: “Xin nhớ lấy tôi!” – Động từ “nhớ” (mnēsthēti – μνήσθητι) trong Kinh Thánh không chỉ là gợi lại ký ức, mà thường mang ý nghĩa của hành động cứu giúp, ban ân huệ (ví dụ: Lu-ca 1:72, Sáng Thế Ký 8:1). Đây là lời cầu xin đức tin, khiêm nhường, không đòi hỏi. Anh ta không xin được xuống khỏi thập tự, mà xin được ở trong ký ức (tức là trong mối quan hệ, trong sự chăm sóc) của Vua khi Nước Ngài đến.
• Đức tin: Anh ta nhìn thấy vương quốc vượt trên thập tự giá và sự chết. Anh ta tin rằng Chúa Giê-xu, dù đang chết, vẫn có một vương quốc sắp đến. Đây là đức tin kỳ diệu trong bóng tối của Gô-gô-tha.

Kinh Thánh không gọi tên hai kẻ trộm. Các tên “Dismas” và “Gestas” xuất hiện từ văn bản ngoài Kinh Thánh “The Gospel of Nicodemus” (Phúc Âm Ni-cô-đem, thế kỷ 4-5). Dù không có thẩm quyền như Kinh Thánh, chúng mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, phản ánh sự hiểu biết của Hội Thánh đầu tiên về hai nhân vật này.

• Dismas (Đi-smát): Tên này được cho là bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp dusmas (δυσμάς) có nghĩa là “mặt trời lặn” hoặc “cái chết”. Tuy nhiên, nhiều học giả cho rằng nó xuất phát từ một từ Hy Lạp khác gợi ý về “sự giải thể” hoặc “sự giải cứu”. Trong truyền thống, cái tên Dismas gắn liền với ý tưởng về sự cứu rỗi vào phút cuối, khi “mặt trời” của cuộc đời sắp tắt, thì ánh sáng cứu rỗi vĩnh cửu lại bừng lên.
• Gestas (Gẹt-tát): Tên này có thể liên quan đến tiếng Hy Lạp gesthai (có nghĩa là “ghê tởm”) hoặc từ gốc Hebrew/Aramaic nào đó chỉ về “kẻ thù” hoặc “kẻ bạo lực”. Nó biểu thị cho thái độ chống đối, cứng lòng, và cuối cùng là tự tách mình khỏi sự cứu rỗi.

Quan trọng hơn tên gọi, là bài học từ hai thái độ và hai số phận. Họ đại diện cho hai cách phản ứng trước thập tự giá của Đấng Christ: chối từ và chế nhạo hoặc nhận biết và tin cậy.

Lời đáp của Chúa Giê-xu với Dismas là một trong những lời hứa quý báu nhất trong Kinh Thánh: “Hôm nay ngươi sẽ được ở với ta trong nơi Ba-ra-đi” (Lu-ca 23:43).

Phân tích từ ngữ:

• “Hôm nay” (Sēmeron – σήμερον): Sự cứu rỗi lập tức, không chậm trễ. Không có thời gian thử thách, không có luyện ngục. Ân điển tức thì.
• “Sẽ được ở với ta” (Met’ emou esē – μετ’ ἐμοῦ ἔσῃ): Đây là bản chất của thiên đàng: được ở cùng Chúa. Sự hiệp thông đã bị phá vỡ bởi tội lỗi nay được phục hồi ngay lập tức qua đức tin.
• “Trong nơi Ba-ra-đi” (En tō paradeisō – ἐν τῷ παραδείσῳ): Từ “Ba-ra-đi” (paradise) có nguồn gốc từ tiếng Ba Tư, chỉ một khu vườn tươi đẹp, nơi ở của vua. Trong Kinh Thánh Do Thái (Cựu Ước), nó được dịch là “vườn Ê-đen” (Sáng-thế Ký 2:8). Chúa Giê-xu dùng từ này để hứa với người trộm về sự phục hồi trọn vẹn, về một thiên đàng tươi đẹp, nơi sự đau đớn và tội lỗi không còn nữa. Điều này cũng khẳng định linh hồn của người tin Chúa sau khi chết sẽ ngay lập tức ở trong sự hiện diện vui mừng của Chúa (Phi-líp 1:23).

Lời hứa này khẳng định rõ ràng rằng sự cứu rỗi hoàn toàn là bởi ân điển, qua đức tin, chứ không bởi việc lành (Ê-phê-sô 2:8-9). Kẻ trộm lành không có cơ hội làm bất cứ việc lành nào, chịu báp-têm, hay phục vụ Hội Thánh. Anh ta chỉ có thể tin và kêu cầu. Và đó là đủ.

Câu chuyện về Dismas và Gestas không chỉ là một sự kiện lịch sử, mà là một tấm gương phản chiếu chính chúng ta và mang đến những bài học thiết thực:

1. Bài Học Về Sự Ăn Năn Thật: Sự ăn năn thật (như của Dismas) luôn đi kèm với:
- Nhận biết và xưng nhận tội lỗi của mình một cách cụ thể (“chúng ta chịu xứng với việc mình đã làm”).
- Công nhận sự công bình và vô tội của Đấng Christ (“người nầy không hề làm một việc chi ác”).
- Hướng về Chúa với lòng tin cậy khiêm nhường (“xin nhớ lấy tôi”), không đòi hỏi, không thương lượng.

2. Bài Học Về Lòng Thương Xót và Ân Điển Không Giới Hạn: Không ai là quá tội lỗi, không ai là quá trễ để quay về với Chúa. Nếu ân điển có thể chạm đến một tên tội phạm bị kết án tử trong giây phút cuối cùng, thì ân điển ấy cũng đủ cho bất kỳ ai, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, kêu cầu Danh Chúa. Đây là niềm hy vọng lớn lao cho những ai đang cảm thấy mình không xứng đáng.

3. Bài Học Về Thái Độ Đối Với Thập Tự Giá: Chúng ta đang giống Gestas hay Dismas?
- Gestas muốn một Đấng Christ xuống khỏi thập tự để thỏa mãn nhu cầu tức thời của anh ta. Ngày nay, nhiều người cũng muốn một “Chúa Giê-xu tiện nghi”, Đấng giải quyết vấn đề mà không đòi hỏi sự đầu phục hay thay đổi.
- Dismas chấp nhận thập tự giá như một phần của kế hoạch cứu rỗi. Anh ta tin cậy Chúa Giê-xu ngay trong sự yếu đuối và đau khổ của Ngài. Chúng ta được kêu gọi tin nhận Chúa Giê-xu Christ và thập tự giá của Ngài, chấp nhận con đường từ bỏ chính mình (Ma-thi-ơ 16:24).

4. Bài Học Về Cách Đối Xử Với Người “Tội Lỗi”: Dismas là một tên trộm, một kẻ bị xã hội ruồng bỏ. Chúa Giê-xu không chỉ chấp nhận lời cầu xin của anh, mà còn ban cho anh lời hứa cao quý nhất. Điều này thách thức chúng ta trong cách nhìn và tiếp cận những người bên lề xã hội, những người mang “nhãn hiệu” tội lỗi. Chúng ta có thấy tiềm năng của một “Dismas” trong họ không?

Câu chuyện về Dismas và Gestas là một bức tranh thu nhỏ sống động về sự phán xét và ân điển. Trên đồi Gô-gô-tha, sự phân rẽ đã diễn ra: một bên là sự cứng lòng dẫn đến hư mất, một bên là đức tin khiêm nhường dẫn đến sự sống đời đời. Kẻ trộm lành Dismas trở thành bằng chứng hùng hồn đầu tiên về quyền năng cứu chuộc của thập tự giá Chúa Giê-xu—một sự cứu rỗi trọn vẹn, tức thì, và hoàn toàn dựa trên ân điển.

Cuộc đời chúng ta cũng đang đứng trước sự lựa chọn này: chế giễu thập tự giá hoặc tin cậy Đấng chịu treo trên đó. Lời hứa “Hôm nay… được ở với ta” vẫn còn vang vọng cho bất cứ ai, dù đang ở đâu, trong hoàn cảnh nào, biết quay lại và thưa rằng: “Lạy Chúa, xin nhớ lấy con.”

Hãy để tấm gương của Dismas khích lệ chúng ta về lòng thương xót vô biên của Chúa, và cảnh báo từ Gestas nhắc nhở chúng ta về sự nguy hiểm của tấm lòng chai đá. Trong mọi sự, hãy luôn hướng mắt về Đấng Christ trên thập tự giá, là nguồn cứu rỗi duy nhất và đầy đủ cho mọi linh hồn.