Người Hoạn Quan Ê-thi-ô-pi
Trong hành trình mở rộng Hội Thánh đầu tiên ra khỏi biên giới Do Thái, một nhân vật đặc biệt xuất hiện như một dấu ấn quan trọng cho thấy Phúc Âm của Đức Chúa Jêsus Christ là dành cho mọi dân tộc. Đó là người hoạn quan Ê-thi-ô-pi, một câu chuyện đầy cảm động được ghi lại trong sách Công vụ các Sứ đồ. Nhân vật này không chỉ là một độc giả tò mò, mà là một người tìm kiếm chân lý chân thật, được Đức Thánh Linh dẫn dắt để gặp gỡ Đấng Christ qua Lời Chúa và trở thành một trong những tín đồ đầu tiên từ châu Phi.
Câu chuyện về người hoạn quan Ê-thi-ô-pi được tìm thấy trong Công vụ 8:26-40. Trước khi đi vào chi tiết cuộc gặp gỡ với Phi-líp, chúng ta cần hiểu rõ về thân thế của ông.
"Kìa, một hoạn quan, người Ê-thi-ô-bi, làm quan hầu cho Can-đác, nữ vương nước Ê-thi-ô-bi, là người coi sóc hết cả kho tàng bà, đã đến thành Giê-ru-sa-lem đặng thờ phượng" (Công vụ 8:27).
Từ ngữ "hoạn quan" (tiếng Hy Lạp: eunouchos - εὐνοῦχος) không chỉ đơn thuần ám chỉ một người bị thiến, mà trong bối cảnh của các triều đình phương Đông thời đó, đây thường là một chức vụ quan trọng, đầy tin cậy, có quyền quản lý tài sản hoặc cung điện của hoàng gia. Ông là "quan hầu cho Can-đác, nữ vương nước Ê-thi-ô-bi". Danh hiệu "Can-đác" (tiếng Hy Lạp: Kandakē) không phải là một tên riêng, mà là một tước hiệu dành cho các nữ vương hoặc mẹ của vua trong vương quốc Meroë (một vương quốc cổ nằm ở phía nam Ai Cập, ngày nay là Sudan). Điều này cho thấy ông là một nhân vật có địa vị cao, học thức và giàu có.
Điểm đáng chú ý là dù là một người ngoại quốc, ông đã "đến thành Giê-ru-sa-lem đặng thờ phượng". Điều này cho thấy ông là một "người kính sợ Đức Chúa Trời" (God-fearer) – một thuật ngữ chỉ những người ngoại bang tin theo Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, giữ một số luật lệ của Do Thái giáo (như cầu nguyện, bố thí, đọc Kinh Thánh), nhưng chưa chịu phép cắt bì để trở thành người Do Thái chính thức. Dù với thân phận hoạn quan, điều mà luật pháp Cựu Ước có thể xem là một sự không trọn vẹn (Phục truyền 23:1), lòng khao khát tìm kiếm Đức Chúa Trời của ông vẫn mãnh liệt.
Sau sự bắt bớ Hội Thánh tại Giê-ru-sa-lem và sự tử đạo của Ê-tiên, các tín đồ bị tan lạc, và Phi-líp đã đến Sa-ma-ri giảng Phúc Âm cách quyền năng. Chính trong bối cảnh thành công đó, một thiên sứ Chúa phán với Phi-líp: "Hãy chờ dậy, đi về phía nam, trên con đường từ thành Giê-ru-sa-lem xuống thành Ga-xa. Đường ấy là đường vắng" (Công vụ 8:26).
Sự vâng lời của Phi-líp thật đáng chú ý: từ một nơi đang có phong trào lớn (Sa-ma-ri) đến một nơi vắng vẻ, không rõ mục đích. Đây là bài học về sự nhạy bén thuộc linh và vâng phục ngay lập tức. Trên con đường ấy, Phi-líp thấy một cỗ xe. Đức Thánh Linh phán với ông: "Hãy lại gần và theo kịp xe đó" (Công vụ 8:29).
Khi Phi-líp chạy đến, ông nghe người hoạn quan đang đọc sách tiên tri Ê-sai. Đây là một chi tiết quan trọng: ông đọc bằng tiếng lớn (Công vụ 8:30), một thói quen phổ biến thời xưa khi sách được viết liền không có khoảng cách giữa các từ. Phi-líp bắt đầu cuộc đối thoại bằng một câu hỏi mở: "Ông hiểu lời mình đọc đó chăng?" (Công vụ 8:30). Người hoạn quan khiêm tốn đáp: "Nếu chẳng ai dạy cho tôi, thể nào được?" rồi mời Phi-líp lên xe ngồi (Công vụ 8:31). Sự khiêm nhường và khao khát hiểu biết này là điều kiện tiên quyết để nhận được sự mặc khải.
Phần Kinh Thánh mà người hoạn quan đang đọc chính là Ê-sai 53:7-8 (trong bản Bảy Mươi - Septuagint):
"Người đã bị kéo đến như một con chiên đến hàng làm thịt, Lại như chiên con câm trước mặt kẻ hớt lông, Người chẳng mở miệng. Bởi sự hà hiếp và xét đoán, nên Người đã bị cất đi; trong đời Người, ai sẽ suy xét về sự đoán phạt Người? Vì Người đã bị cất khỏi đất người sống."
Người hoạn quan đặt câu hỏi trọng tâm: "Tôi xin hỏi ông: đấng tiên tri nói đó về ai? Về chính mình người hay là về người khác?" (Công vụ 8:34). Câu hỏi này mở ra cánh cửa cho Phi-líp. Kinh Thánh chép: "Phi-líp bèn mở miệng, bắt đầu từ chỗ Kinh Thánh đó mà rao truyền Đức Chúa Jêsus cho người" (Công vụ 8:35).
Phi-líp đã giải kinh một cách chính xác: ông chỉ cho người hoạn quan thấy rằng lời tiên tri về Người Đầy Tớ Chịu Khổ trong Ê-sai 53 không phải về chính tiên tri Ê-sai, cũng không về dân Y-sơ-ra-ên tập thể, mà chính là về Đức Chúa Jêsus Christ – Chiên Con của Đức Chúa Trời, Đấng câm lặng trước mặt kẻ cáo tội, bị dẫn đến hàng làm thịt để gánh tội lỗi của nhân loại. Từ điểm này, Phi-líp chắc chắn đã giảng về sự chết chuộc tội, sự sống lại và ý nghĩa của đức tin nơi Đấng Christ.
Khi hai người đi dọc đường, gặp chỗ có nước, người hoạn quan nói: "Nầy, nước đây, có sự gì ngăn cấm tôi chịu phép báp-têm chăng?" (Công vụ 8:36). Câu hỏi này cho thấy sự hiểu biết và đáp ứng tức thì của ông với Phúc Âm vừa nghe. Ông nhận ra rằng đức tin nơi Đấng Christ cần được công khai xác nhận qua báp-têm. Phi-líp đáp: "Nếu ông hết lòng tin, điều đó có thể được". Người hoạn quan trả lời: "Tôi tin rằng Đức Chúa Jêsus Christ là Con Đức Chúa Trời" (Công vụ 8:37 - câu này có trong một số bản thủ bản quan trọng).
Hai người đều xuống nước, và Phi-líp làm báp-têm cho ông. Hành động "xuống nước" (tiếng Hy Lạp: katebēsan eis to hydōr) và "lên khỏi nước" (anebēsan ek tou hydatos) mô tả rõ nghi thức báp-têm bằng cách dìm mình. Sau đó, "Thần của Chúa đem Phi-líp đi, hoạn quan chẳng thấy người nữa, nhưng cứ hớn hở đi đường" (Công vụ 8:39). Từ "hớn hở" (tiếng Hy Lạp: chairōn) diễn tả một niềm vui lớn, trọn vẹn. Dù người dẫn dắt đột ngột biến mất, đức tin của ông không dựa trên con người mà dựa trên Đấng Christ ông vừa tin nhận, và niềm vui của sự cứu rỗi tràn ngập trong lòng.
Câu chuyện này mang nhiều ý nghĩa sâu sắc:
- Tính Phổ Quát của Phúc Âm: Đây là một dấu mốc quan trọng. Phúc Âm chính thức vượt ra ngoài người Do Thái và Sa-ma-ri, đến với một người châu Phi, một người ngoại quốc, thậm chí một người có thể bị xem là "không trọn vẹn" theo nghi lễ. Điều này ứng nghiệm lời tiên tri trong Công vụ 1:8 và mở đường cho sứ mạng của Phao-lô cho dân Ngoại.
- Quyền Năng của Lời Chúa: Đức Thánh Linh sử dụng chính Lời Chúa đã được chép (sách Ê-sai) để dẫn dắt một người tìm kiếm đến với Đấng Christ. Kinh Thánh tự làm chứng về Đấng Christ (Giăng 5:39).
- Sự Dẫn Dắt của Đức Thánh Linh: Cả Phi-líp (bởi thiên sứ và Thánh Linh) lẫn người hoạn quan (bởi lòng khao khát và Lời Chúa) đều được Đức Thánh Linh dẫn dắt để gặp nhau đúng thời điểm.
- Mẫu Mực Truyền Giáo: Phi-líp đã áp dụng một phương pháp hiệu quả: (1) Vâng lời, (2) Quan sát & Lắng nghe, (3) Bắt đầu bằng câu hỏi, (4) Giải thích dựa trên Kinh Thánh, (5) Rao giảng về Đức Chúa Jêsus, (6) Dẫn đến quyết định và báp-têm.
1. Sự Khao Khát và Khiêm Nhường trong Việc Tìm Kiếm Chân Lý: Người hoạn quan là một mẫu mực của người tìm kiếm. Dù địa vị cao, ông vẫn khiêm tốn nhận mình cần người dạy dỗ. Trong đời sống chúng ta, dù đã tin Chúa, thái độ ham thích nghiên cứu Lời Chúa và sẵn sàng học hỏi từ người khác là vô cùng quý giá.
2. Sự Sẵn Sàng và Nhạy Bén Thuộc Linh: Phi-líp dạy chúng ta bài học về sự vâng lời ngay lập tức, dù phải rời khỏi "vùng an toàn" đầy thành công để đến một nơi vắng vẻ không rõ mục đích. Chúng ta cần giữ tấm lòng và đôi tai nhạy bén với sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh trong những bước đi hằng ngày, có thể qua một lời nhắc nhở trong lòng để đến với ai đó.
3. Sử Dụng Kinh Thánh Làm Nền Tảng Cho Việc Truyền Giáo: Phi-líp không dùng lý luận triết học hay lời hứa về phước hạnh vật chất. Ông "bắt đầu từ chỗ Kinh Thánh đó" để rao truyền Đức Chúa Jêsus. Điều này khích lệ chúng ta phải biết rõ và yêu mến Lời Chúa, để có thể chỉ cho người khác thấy Đấng Christ trong từng trang Kinh Thánh.
4. Phúc Âm Phá Đổ Mọi Rào Cản: Câu chuyện này khẳng định Phúc Âm dành cho mọi người, bất kể chủng tộc, địa vị xã hội, hay quá khứ. Trong Hội Thánh ngày nay, chúng ta được kêu gọi vượt qua mọi định kiến để đem tình yêu và sứ điệp cứu rỗi đến với tất cả.
5. Niềm Vui của Sự Cứu Rỗi: Kết quả cuối cùng không phải là một nghi lễ khô khan, mà là một người "cứ hớn hở đi đường". Kinh nghiệm cá nhân với Chúa phải đem lại niềm vui thật sự, một sự bình an vượt trên hoàn cảnh, ngay cả khi "người dẫn đạo" không còn ở bên cạnh chúng ta nữa.
Người hoạn quan Ê-thi-ô-pi mãi mãi là một hình ảnh đẹp trong lịch sử Hội Thánh: một tấm lòng chân thành tìm kiếm Đức Chúa Trời, được Lời Ngài chuẩn bị, được Đức Thánh Linh dẫn dắt để gặp gỡ Đấng Christ, và đáp trả bằng đức tin trọn vẹn, công khai. Câu chuyện của ông nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời luôn hành động để đưa những người đang tìm kiếm đến với sự hiểu biết về Con Ngài. Nó cũng thách thức mỗi Cơ Đốc nhân sống như Phi-líp: sẵn sàng, vâng lời, và dùng Lời Chúa cách khôn ngoan để giới thiệu Đức Chúa Jêsus Christ – Chiên Con chịu sát tế vì tội lỗi thế gian – cho bất kỳ ai đang khao khát chân lý trên con đường đời của họ.
Ước mong câu chuyện này không chỉ là một tích lịch sử, mà trở thành nguồn cảm hứng cho một đời sống truyền giáo năng động, một đời sống học hỏi Lời Chúa sâu nhiệm, và một niềm vui không dứt trong sự cứu rỗi của chính chúng ta.