Chế độ ăn kiêng paleo có phù hợp với Kinh Thánh?

Trong thời đại ngày nay, vô số chế độ ăn kiêng được quảng bá với lời hứa về sức khỏe tối ưu. Một trong những chế độ nổi bật là “Paleo” – mô phỏng theo chế độ ăn của con người thời kỳ đồ đá cũ (Paleolithic), trước khi nền nông nghiệp và chăn nuôi phát triển. Nó tập trung vào thịt, cá, trứng, rau củ, trái cây, hạt và loại bỏ ngũ cốc, các loại đậu, sữa, đường tinh luyện và thực phẩm chế biến. Câu hỏi đặt ra cho nhiều Cơ Đốc nhân là: Liệu chế độ ăn này có “phù hợp với Kinh Thánh” hay thậm chí có phải là “chế độ ăn của Đức Chúa Trời” dành cho con người không? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích dưới ánh sáng của Lời Chúa, xem xét cả mô tả lịch sử lẫn nguyên tắc thuộc linh.

Để tìm hiểu ý muốn nguyên thủy của Đấng Tạo Hóa về dinh dưỡng, chúng ta phải quay về Sáng-thế-ký đoạn 1 và 2.

“Đức Chúa Trời lại phán rằng: Nầy, ta sẽ ban cho các ngươi mọi thứ cỏ kết hột mọc khắp mặt đất, và các loài cây sanh quả có hột giống; ấy sẽ là đồ ăn cho các ngươi.” (Sáng-thế-ký 1:29).

Trước khi tội lỗi vào thế gian, Đức Chúa Trời thiết lập một chế độ ăn hoàn toàn thuần chay (plant-based) dựa trên thực vật: cỏ có hạt (có thể hiểu là ngũ cốc nguyên thủy) và cây có trái. Điều này được nhắc lại trong Sáng-thế-ký 2:16, khi Đức Chúa Trời cho phép A-đam ăn mọi thứ cây trong vườn, chỉ trừ cây biết điều thiện và điều ác. Mô hình này có một số điểm tương đồng với Paleo (tập trung vào trái cây, rau củ, hạt) nhưng cũng có điểm khác biệt căn bản: Nó bao gồm ngũ cốc (“cỏ kết hột”), một nhóm thực phẩm bị loại trừ trong chế độ Paleo thuần túy.

Sau khi con người sa ngã và bị đuổi khỏi vườn Ê-đen, thế giới trở nên khắc nghiệt. Đến thời Nô-ê, sau cơn nước lụt, Đức Chúa Trời mở rộng phạm vi thực phẩm: “Phàm vật chi hành động và có sự sống thì dùng làm đồ ăn cho các ngươi. Ta cho các ngươi mọi vật đó như ta đã cho thứ cỏ xanh.” (Sáng-thế-ký 9:3). Đây là lần đầu tiên Đức Chúa Trời cho phép con người ăn thịt. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đây là sự nhượng bộ (concession) trong một thế giới đã bị nguyền rủa, chứ không phải là kế hoạch hoàn hảo ban đầu. Vì vậy, không thể khẳng định chế độ ăn thịt là ý muốn tối thượng của Đức Chúa Trời cho nhân loại.

Khi nghiên cứu về ăn uống trong Kinh Thánh, không thể bỏ qua các luật lệ về thực phẩm được Đức Chúa Trời ban cho dân Y-sơ-ra-ên qua Môi-se (chủ yếu trong Lê-vi ký đoạn 11 và Phục-truyền Luật-lệ Ký đoạn 14). Luật phân biệt rõ ràng giữa thú “tinh sạch” và “ô uế”. Thú tinh sạch phải nhai lại và có móng chẻ đôi (như bò, cừu, dê). Cá phải có vây và vảy. Một danh sách các loài chim và côn trùng ô uế cũng được liệt kê.

Mục đích của những luật lệ này là gì?

1. Để biệt riêng dân sự: “Ta là Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi; hãy làm cho mình nên thánh, vì ta là thánh... Các ngươi hãy phân biệt con thú tinh sạch với con thú ô uế...” (Lê-vi ký 11:44, 47). Việc tuân theo chế độ ăn là một dấu hiệu hữu hình cho thấy Y-sơ-ra-ên là một dân tộc được biệt riêng ra cho Đức Chúa Trời.

2. Vấn đề sức khỏe: Nhiều học giả tin rằng các luật này cũng mang lại lợi ích sức khỏe, giúp bảo vệ dân sự khỏi bệnh tật và ký sinh trùng (ví dụ: ăn thịt heo trong điều kiện vệ sinh kém thời xưa dễ mắc bệnh).

3. Ẩn dụ thuộc linh: Sự “nhai lại” có thể tượng trưng cho việc suy ngẫm Lời Chúa; móng “chẻ đôi” tượng trưng cho đời sống có nền tảng vững chắc.

So sánh với chế độ Paleo, chúng ta thấy Paleo chấp nhận tất cả các loại thịt (kể cả thịt heo và hải sản không vảy) – tức là không tuân theo luật thực phẩm Cựu Ước. Tuy nhiên, điều này dẫn chúng ta đến một giáo lý quan trọng trong Tân Ước.

Sự kiện then chốt thay đổi hoàn toàn quan điểm về thực phẩm là khải tượng của Phi-e-rơ trong Công-vụ các Sứ-đồ đoạn 10. Trước khi gặp Cọt-nây, Phi-e-rơ thấy một tấm vải lớn chứa đủ loài thú, và có tiếng phán: “Hãy dậy, Phi-e-rơ, hãy giết mà ăn.” Khi Phi-e-rơ từ chối vì chưa ăn vật gì ô uế, tiếng phán đáp lại: “Vật chi mà Đức Chúa Trời đã làm cho sạch, thì chớ cầm bằng ô uế.” (Công-vụ 10:15). Khải tượng này không chỉ về thực phẩm, mà quan trọng hơn là về việc Phúc Âm mở ra cho cả dân ngoại. Nhưng nó thiết lập nguyên tắc: trong thời đại ân điển, không có thực phẩm nào là ô uế tự bản chất nữa.

Sứ đồ Phao-lô xác nhận điều này rõ ràng:

- “Vậy, vì một thức ăn làm hư hại anh em là kẻ yếu đuối, ấy chẳng phải là làm quấy đâu.” (Rô-ma 14:20).

- “Vả, phàm vật Đức Chúa Trời đã dựng nên đều là tốt lành cả, không một vật chi đáng bỏ, miễn là mình cảm ơn mà ăn lấy thì được; vì nhờ lời Đức Chúa Trời và lời cầu nguyện mà vật đó được nên thánh.” (I Ti-mô-thê 4:4-5).

Chúa Giê-xu cũng tuyên bố: “Chẳng phải điều chi vào miệng làm dơ dáy người; nhưng điều chi ở miệng ra, ấy mới làm dơ dáy người vậy.” (Ma-thi-ơ 15:11). Ngài tuyên bố mọi loài thực phẩm đều tinh sạch (Mác 7:19).

Kết luận quan trọng: Đối với Cơ Đốc nhân ngày nay, không có chế độ ăn kiêng nào (kể cả Paleo, ăn chay, hay tuân theo luật Môi-se) mang lại sự công bình hoặc thánh khiết trước mặt Đức Chúa Trời. Sự thánh khiết đến bởi đức tin nơi Đấng Christ, không bởi thức ăn (Rô-ma 14:17).

Mặc dù chúng ta có tự do ăn mọi thứ, nhưng tự do Cơ Đốc không phải là buông thả. Phao-lô đưa ra hai nguyên tắc vàng:

1. Nguyên Tắc Vinh Hiển Đức Chúa Trời và Quản Lý Thân Thể: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm... Anh em chẳng biết mình là đền thờ của Đức Chúa Trời, và Thánh Linh Đức Chúa Trời ở trong anh em sao?” (I Cô-rinh-tô 10:31, 3:16). Thân thể chúng ta là đền thờ của Đức Thánh Linh. Vì vậy, việc chăm sóc sức khỏe qua dinh dưỡng là một phần của sự thờ phượng và quản lý tốt những gì Chúa giao. Chế độ ăn Paleo, với việc loại bỏ thực phẩm chế biến sẵn và đường tinh luyện, có thể là một cách thực hành nguyên tắc này nếu nó giúp bạn khỏe mạnh hơn để phục vụ Chúa.

2. Nguyên Tắc Yêu Thương và Gương Tốt: “Vậy thì, chúng ta đừng xét đoán nhau; nhưng thà nhứt định đừng để hòn đá vấp chân hoặc vật gì làm cho anh em mình sa ngã.” (Rô-ma 14:13). Nếu bạn theo chế độ Paleo, đừng khinh dễ hay xét đoán anh em ăn ngũ cốc. Ngược lại, nếu bạn thấy Paleo có ích, cũng đừng biến nó thành một thứ luật lệ mới và gây vấp phạm cho người khác. Mục đích là sự bình an và gây dựng (Rô-ma 14:19).

Là một Cơ Đốc nhân, bạn có thể tiếp cận chế độ ăn Paleo (hoặc bất kỳ chế độ ăn nào) như sau:

1. Tiếp Nhận Với Tấm Lòng Biết Ơn: Dù ăn gì, hãy “cảm ơn mà ăn” (I Ti-mô-thê 4:4). Thái độ biết ơn biến bữa ăn thành sự thờ phượng.

2. Sử Dụng Sự Tự Cách Có Trách Nhiệm: Hãy tìm hiểu xem chế độ ăn đó có thực sự tốt cho sức khỏe cá nhân của bạn không (có thể tham khảo ý kiến chuyên gia). Đừng theo đuổi nó như một phong trào hay để tìm sự công bình.

3. Tránh Tinh Thần Hợp Pháp Hóa: Đừng nghĩ rằng “ăn theo Kinh Thánh” (theo cách hiểu của bạn) sẽ khiến bạn nên đạo hơn. Sự thánh khiết đến từ tâm linh, không từ đĩa thức ăn.

4. Tập Trung Vào Điều Cốt Yếu: “Vì nước Đức Chúa Trời chẳng tại sự ăn uống, nhưng tại sự công bình, bình an, vui vẻ bởi Đức Thánh Linh vậy.” (Rô-ma 14:17). Mối quan hệ với Chúa và tình yêu thương với người lân cận luôn quan trọng hơn chế độ ăn kiêng.

5. Có Thể Chọn Lọc Nguyên Tắc: Bạn có thể áp dụng những điểm hữu ích từ Paleo như: ăn nhiều rau củ trái cây tươi, hạn chế thực phẩm đóng gói, chú trọng chất lượng thực phẩm, mà không cần phải tuân thủ cứng nhắc tất cả các quy tắc của nó.

Chế độ ăn kiêng Paleo không phải là “chế độ ăn Kinh Thánh” duy nhất hay hoàn hảo. Kinh Thánh cho chúng ta thấy một khung cảnh rộng lớn hơn: từ khu vườn Ê-đen hoàn hảo với thực vật, đến sự nhượng bộ sau sa ngã cho phép ăn thịt, đến luật lệ thực phẩm để biệt riêng dân Y-sơ-ra-ên, và cuối cùng là sự tự do trọn vẹn trong Đấng Christ.

Lời Chúa không ủng hộ hay bác bỏ cụ thể chế độ Paleo. Thay vào đó, Ngài ban cho chúng ta sự tự do có trách nhiệm. Nếu bạn chọn theo Paleo, hãy làm điều đó vì mục đích quản lý tốt thân thể – đền thờ của Đức Chúa Trời – và với tấm lòng biết ơn. Đừng để nó trở thành gánh nặng luật lệ mới hay cơ hội để kiêu ngạo, xét đoán.

Hãy nhớ lời khuyên đầy khôn ngoan của Sứ đồ Phao-lô: “Vậy anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (I Cô-rinh-tô 10:31). Khi đó, dù bạn ăn theo cách nào, bữa ăn của bạn cũng sẽ trở nên có ý nghĩa thiêng liêng và đẹp lòng Chúa.