Đâu là chìa khóa để vượt qua sự chán nản?
Sự chán nản (hay trầm uất, buồn nản - tiếng Anh thường dùng "discouragement" hoặc "depression") là một trải nghiệm phổ quát của con người, không miễn trừ cả những nhân vật vĩ đại nhất trong Kinh Thánh. Nó không chỉ là một cảm xúc thoáng qua, mà đôi khi là một tình trạng tâm lý nặng nề, làm suy kiệt sức lực, giết chết động lực và che mờ tầm nhìn về tương lai. Đối với Cơ Đốc nhân, việc đối diện với sự chán nản không phải là dấu hiệu của đức tin yếu kém, nhưng là một bối cảnh mà đức tin được tôi luyện và ân điển của Đức Chúa Trời được bày tỏ cách rõ ràng. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát nguyên nhân, các ví dụ Kinh Thánh và quan trọng nhất là tìm ra chìa khóa Kinh Thánh để vượt qua trạng thái tâm linh này.
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, có nhiều từ diễn tả trạng thái này. Một từ phổ biến là "דָּאַב" (da'ab), có nghĩa là "bị dập tắt, chán nản, buồn bã" (Châm Ngôn 15:13). Một từ khác là "יָתַשׁ" (yatash), có nghĩa là "bị suy sụp, mất tinh thần" (Phục Truyền 1:28). Trong Tân Ước, từ Hy Lạp "ἀθυμέω" (athymeō) được dùng, nghĩa là "nản lòng, thiếu can đảm" (Cô-lô-se 3:21).
Kinh Thánh không tô hồng cuộc sống, nhưng ghi lại chân thực những cơn chán nản của các đầy tớ Chúa:
1. Tiên tri Ê-li (I Các Vua 19): Sau chiến thắng vĩ đại trên núi Cạt-mên, Ê-li bị đe dọa bởi Giê-sa-bên và đã chạy trốn. Ông cảm thấy cô đơn, kiệt sức và cầu xin Chúa cất linh hồn mình đi. Ông nói: "Hỡi Đức Giê-hô-va, tôi đã sốt sắng cho Giê-hô-va Đức Chúa Trời vạn quân là dường nào! Vì dân Y-sơ-ra-ên đã bội giao ước Ngài, phá hủy bàn thờ Ngài, dùng gươm giết các tiên tri Ngài; chỉ một mình tôi còn sót lại, và họ cũng kiếm mạng tôi để cất lấy đi" (câu 10). Đây là biểu hiện rõ ràng của sự kiệt quệ về cảm xúc và tinh thần sau một sự căng thẳng cao độ.
2. Vua Đa-vít (Thi Thiên 42-43): Trong cảnh lưu vong hoặc khó khăn, Đa-vít thường tự hỏi: "Hỡi linh hồn ta, sao ngươi sờn ngã ở trong ta? Và sao ngươi bồn chồn ở trong ta?" (42:5, 11; 43:5). Ông so sánh nỗi khát khao Chúa của mình như nai cái kêu khe nước, và cảm thấy bị Chúa lãng quên: "Tôi hằng ngày bị cừu địch nhiếc móc, và kẻ hà hiếp tôi lấy danh tôi mà thề" (42:10).
3. Tiên tri Giê-rê-mi (Giê-rê-mi 20): Ông cảm thấy bị Chúa "gạt" vào một chức vụ đầy khốn khổ, bị mọi người chế giễu, đến nỗi ông nguyền rủa ngày mình sinh ra (câu 14-18). Đây là đỉnh điểm của sự thất vọng và chán chường.
Nguyên nhân dẫn đến những cơn chán nản này rất đa dạng: sự kiệt sức (Ê-li), cảm giác bị bỏ rơi/bội phản (Đa-vít), sự chống đối và bách hại (Giê-rê-mi), mất mát (Gióp), tội lỗi chưa được giải quyết (Đa-vít sau khi phạm tội với Bát-sê-ba - Thi Thiên 32, 51), hoặc thậm chí các nguyên nhân sinh lý (như trường hợp vua Sau-lơ bị một ác thần hành hạ - I Sa-mu-ên 16:14).
Không phải là một "mẹo" đơn giản, nhưng là một hành trình chuyển hướng tâm trí và tấm lòng. Các chìa khóa sau đây được rút ra từ chính cách Đức Chúa Trời đối diện với các đầy tớ Ngài trong cơn chán nản của họ.
Chìa Khóa 1: Thành Thật Trình Dâng Cảm Xúc Lên Cho Chúa (Cầu Nguyện Thật).
Đa-vít là tấm gương xuất sắc. Ông không giả vờ mạnh mẽ. Trong Thi Thiên, ông kêu la, than thở, chất vấn Chúa: "Hỡi Đức Chúa Trời tôi, ban ngày tôi kêu cầu, mà Chúa không đáp lại; ban đêm cũng vậy, tôi không nghỉ ngơi" (Thi Thiên 22:2). Cầu nguyện thật không phải là nói những lời đạo đức mẫu mực, mà là đổ trút tấm lòng ra trước mặt Chúa. Chúa không hề quở trách Đa-vít vì những lời cầu nguyện "tiêu cực" đó. Ngược lại, đó là bước đầu tiên để tâm hồn được giải phóng và mở lòng ra cho sự chữa lành của Ngài. Đức Chúa Trời phán với chúng ta: "Hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em" (I Phi-e-rơ 5:7).
Chìa Khóa 2: Nhớ Lại Công Việc và Lời Hứa của Đức Chúa Trời (Lời Chúa và Sự Tưởng Niệm).
Sau khi cho phép Ê-li than vãn, Đức Chúa Trời đã làm gì? Ngài không giải thích dài dòng. Ngài hỏi ông: "Hỡi Ê-li, ngươi làm chi ở đây?" (I Các Vua 19:9, 13). Câu hỏi này nhằm đánh thức sự tự nhận thức và mục đích của Ê-li. Sau đó, Chúa trao cho ông một nhiệm vụ mới (xức dầu cho các vua và Ê-li-sê). Chìa khóa ở đây là chuyển sự tập trung từ hoàn cảnh và cảm xúc của bản thân sang công việc và ý muốn của Đức Chúa Trời.
Đối với Đa-vít, chìa khóa là sự tự nhắc nhở: "Hỡi linh hồn ta, sao ngươi sờn ngã...? Hãy trông cậy nơi Đức Chúa Trời; vì ta sẽ còn ngợi khen Ngài, là sự cứu rỗi của mặt ta và Đức Chúa Trời ta" (Thi Thiên 42:11). Ông ra lệnh cho tâm hồn mình phải trông cậy. Sự trông cậy này dựa trên ký ức: "Ta sẽ nhớ lại... từ xứ Giô-đanh và từ các núi Hết-môn... Các vực sâu gọi vực sâu..." (Thi Thiên 42:6-7). Ông nhớ lại những lần Chúa bày tỏ quyền năng trong quá khứ.
Chìa Khóa 3: Chấp Nhận Sự Chăm Sóc Thực Tế và Sự Hiện Diện của Cộng Đồng.
Khi Ê-li nằm dưới cây giê-nê-sép, Đức Chúa Trời đã sai một thiên sứ hai lần đến cho ông bánh và nước (I Các Vua 19:5-8). Trước khi đối thoại thuộc linh, Chúa chăm sóc nhu cầu thể chất của ông. Điều này dạy chúng ta rằng chán nản thường có thành phần thể lý. Hãy chăm sóc thân thể: nghỉ ngơi, ăn uống điều độ, vận động.
Ngoài ra, Đức Chúa Trời cũng phán với Ê-li rằng có "bảy ngàn người... chưa hề quì gối xuống trước mặt Ba-anh" (câu 18). Ê-li tưởng mình cô đơn, nhưng thực tế không phải vậy. Cộng đồng đức tin là một phương thuốc mạnh mẽ. "Hai người hơn một... vì nếu họ sa ngã, thì người nầy nâng đỡ kẻ kia. Vô phước cho kẻ ở một mình! Khi sa ngã, không có ai đỡ nó lên" (Truyền Đạo 4:9-10). Hãy mở lòng với một người bạn đáng tin cậy, một mục sư, hoặc một nhóm nhỏ.
Chìa Khóa 4: Hướng Mắt Nhìn Về Phía Trước và Lên Trên (Hy Vọng Cánh Chung).
Sứ đồ Phao-lô, dù chịu vô vàn khổ nạn, đã viết: "Vả, sự hoạn nạn nhẹ và tạm của chúng ta sanh cho chúng ta sự vinh hiển cao trọng đời đời, vô lượng, vô biên, vì chúng ta chẳng chăm sự thấy được, nhưng chăm sự không thấy được; vì những sự thấy được chỉ là tạm thời, mà những sự không thấy được là đời đời" (II Cô-rinh-tô 4:17-18). Chìa khóa của Phao-lô là phối cảnh vĩnh cửu. Ông so sánh những đau khổ hiện tại với vinh quang đời đời sẽ đến và thấy chúng chẳng đáng vào đâu.
Chúa Giê-xu, Đấng từng là "người bị khinh dể, bị loài người từ bỏ, từng trải sự buồn bực, biết sự đau ốm" (Ê-sai 53:3), cũng khích lệ chúng ta: "Ta đã bảo các ngươi những điều đó, hầu cho các ngươi có lòng bình an trong ta. Các ngươi sẽ có sự hoạn nạn trong thế gian, nhưng hãy cứ vững lòng, ta đã thắng thế gian rồi!" (Giăng 16:33). Chiến thắng của Ngài trên thập tự giá và sự phục sinh là nền tảng tối hậu cho niềm hy vọng của chúng ta, xé tan sự vô vọng là cốt lõi của chán nản.
Dựa trên những chìa khóa Kinh Thánh, chúng ta có thể xây dựng những thói quen thiết thực:
- Thiết Lập Kỷ Luật Cầu Nguyện "Chân Thật": Dành thời gian mỗi ngày không chỉ tạ ơn, mà còn trút hết nỗi lòng với Chúa. Có thể viết nhật ký cầu nguyện như những Thi Thiên nhỏ của riêng mình.
- Sống Trong Lời Chúa Một Cách Chiêm Niệm: Không chỉ đọc cho xong, nhưng ghi nhớ, suy ngẫm những câu Kinh Thánh về sự an ủi và hy vọng (ví dụ: Thi Thiên 23, 34, 91; Rô-ma 8:28-39; Phi-líp 4:4-9). Hãy dùng Lời Chúa để "tự nói với chính mình" như Đa-vít.
- Chủ Động Kết Nối và Phục Vụ: Dù không muốn, hãy cố gắng tham dự nhóm nhỏ, buổi nhóm. Đôi khi, việc tập trung phục vụ người khác (dù nhỏ bé) sẽ giúp chúng ta ra khỏi vòng xoáy của bản thân.
- Chăm Sóc Đền Thờ của Đức Thánh Linh: Ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh, tập thể dục nhẹ nhàng. Những điều này có tác động rất lớn đến tâm trạng.
- Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ Chuyên Nghiệp Khi Cần: Nếu tình trạng chán nản kéo dài, trầm trọng, ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt, hãy nhớ rằng Đức Chúa Trời cũng dùng những bác sĩ, nhà tư vấn Cơ Đốc như những công cụ chữa lành của Ngài. Điều này không mâu thuẫn với đức tin.
Chìa khóa để vượt qua sự chán nản không phải là một công thức kỳ diệu để xóa bỏ nó ngay lập tức, mà là một hành trình chuyển hướng: từ việc nhìn vào bên trong và xuống dưới (hoàn cảnh, cảm xúc) sang việc nhìn lên trên (Đức Chúa Trời và lời hứa của Ngài) và nhìn ra ngoài (cộng đồng và sự phục vụ). Chúa Giê-xu Christ, Đấng từng cảm thấy sự thất vọng tột cùng tại Ghết-sê-ma-nê và trên thập tự giá, chính là Đấng đồng cảm và có quyền năng để nâng đỡ chúng ta. Hãy thành thật với Ngài, bám lấy Lời Ngài, bước đi trong sự chăm sóc thể chất và gắn kết với Hội Thánh. Như Phao-lô khẳng định: "Tôi làm được mọi sự nhờ Đấng ban thêm sức cho tôi" (Phi-líp 4:13). Ngay trong thung lũng chán nản, chúng ta vẫn có thể tìm thấy ân điển đủ để bước tiếp, với hy vọng vững chắc về ngày mọi nước mắt sẽ được lau sạch (Khải Huyền 21:4).