Tư vấn thần học là gì và có phù hợp với Kinh Thánh không?

Trong một thế giới đầy biến động, phức tạp và những thách thức tâm lý ngày càng gia tăng, các tín hữu Cơ Đốc thường tìm kiếm sự giúp đỡ, hướng dẫn để đối diện với những nan đề của cuộc sống. Từ đó, nhiều mô hình “tư vấn Cơ Đốc” hay “tư vấn thần học” đã ra đời. Tuy nhiên, khái niệm này có thực sự rõ ràng và quan trọng hơn, có phù hợp với Kinh Thánh hay không? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nền tảng Kinh Thánh cho công tác tư vấn (counseling) trong khuôn khổ thần học Tin Lành, phân biệt với các trường phái tư vấn tâm lý thế tục, và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống cá nhân và cộng đồng Hội Thánh.

Tư vấn thần học (Biblical Counseling) có thể được hiểu là tiến trình mà một tín hữu trưởng thành, được trang bị bởi Lời Đức Chúa Trời và được Đức Thánh Linh dẫn dắt, giúp đỡ một tín hữu khác (hoặc cả người chưa tin) nhận biết, từ bỏ những tư tưởng, thái độ, hành vi tội lỗi và phát triển những tư tưởng, thái độ, hành vi công bình đẹp lòng Đức Chúa Trời, nhằm đạt đến sự vui mừng thánh khiết và vinh hiển Ngài. Nói cách khác, đây là việc áp dụng Lẽ Thật của Đức Chúa Trời một cách có hệ thống và cá nhân hóa vào những vấn đề của cuộc sống con người.

Kinh Thánh sử dụng nhiều từ ngữ diễn tả khái niệm này. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ «ya·‘ats» (יעץ) mang nghĩa “khuyên bảo, cố vấn, bàn luận” (Châm Ngôn 11:14; 15:22). Trong tiếng Hy Lạp, từ «noutheteō» (νουθετέω) trong Tân Ước mang sắc thái mạnh mẽ hơn: “khuyên bảo, cảnh tỉnh, sửa dạy” (Cô-lô-se 1:28; 3:16; 2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:15). Từ này kết hợp ý niệm về trí óc (nous) và đặt để (tithēmi), hàm ý đặt Lẽ Thật vào tâm trí người khác để sửa đổi và hướng dẫn họ. Sứ đồ Phao-lô mô tả chức vụ của mình: “Ấy là Ngài mà chúng tôi rao truyền, lấy mọi sự khôn ngoan răn bảo (noutheteō) mọi người, dạy dỗ (didaskō) mọi người, hầu cho bày tỏ mọi người trở nên trọn vẹn trong Đấng Christ” (Cô-lô-se 1:28). Điều này cho thấy tư vấn thần học không tách rời khỏi chức vụ giảng dạy và mục vụ của Hội Thánh.

Có ba trụ cột chính làm nền tảng cho tư vấn thần học: Giáo lý về Đức Chúa Trời, Giáo lý về Con Người, và Giáo lý về Sự Cứu Rỗi & Sự Thánh Hóa.

1. Thẩm Quyền và Sự Đầy Đủ của Kinh Thánh: Kinh Thánh là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi, có thẩm quyền tối cao và đầy đủ cho mọi vấn đề thuộc linh và đạo đức. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Câu Kinh Thánh then chốt này khẳng định Kinh Thánh không chỉ đủ để dạy dỗ giáo lý mà còn để “sửa trị” (epanorthōsis – sự điều chỉnh, sửa chữa thẳng thắn) và huấn luyện người tin Chúa trở nên trọn vẹn. Nếu Kinh Thánh đã “sắm sẵn” chúng ta cho “mọi việc lành”, thì chắc chắn nó cũng đủ sức giải quyết những vấn đề tâm lý, tình cảm và tâm linh sâu xa nhất của con người – là những vấn đề bắt nguồn từ tội lỗi và sự gãy đổ trong mối quan hệ với Đấng Tạo Hóa.

2. Bản Chất Của Con Người và Nguồn Gốc Vấn Đề: Tư vấn thần học nhìn nhận con người là một thực thể được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 1:26-27), nhưng đã sa ngã vào tội lỗi. Vấn đề cốt lõi của con người không phải chỉ là chấn thương tâm lý, thiếu hiểu biết, hay mất cân bằng hóa chất (dù những điều này có thể là yếu tố góp phần), mà là tội lỗi và sự xa cách với Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu phán: “Vì từ bên trong, từ lòng người mà ra những ác tưởng, sự tà dâm, trộm cướp, giết người, tà gian, tham lam, hung ác, gian dối, hoang đàng, con mắt ganh ghét, lộng ngôn, kiêu ngạo, điên cuồng. Hết thảy những điều xấu ấy ra từ bên trong và làm cho dơ dáy người” (Mác 7:21-23). Vì vậy, giải pháp triệt để phải nhắm vào sự biến đổi tấm lòng, chứ không chỉ điều chỉnh hành vi bề ngoài.

3. Chúa Giê-xu Christ – Trung Tâm Của Mọi Lời Khuyên: Phúc Âm không chỉ là điểm khởi đầu của đức tin, mà là trung tâm và là nguồn động lực cho toàn bộ đời sống Cơ Đốc, bao gồm cả quá trình được chữa lành và thay đổi. Sự cứu rỗi trong Chúa Giê-xu giải quyết vấn đề tội lỗi (sự tha thứ), phá vỡ quyền lực của tội lỗi (sự giải cứu), và phục hồi mối tương giao với Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: “Vậy nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới” (2 Cô-rinh-tô 5:17). Một người tư vấn thần học chân chính sẽ luôn dẫn dắt người được tư vấn quay về với ân điển, quyền năng và nhân cách của Chúa Cứu Thế Giê-xu như là hy vọng duy nhất và đủ mạnh cho sự thay đổi.

4. Vai Trò Không Thể Thay Thế Của Đức Thánh Linh: Chính Đức Thánh Linh là Đấng làm cho Lời Đức Chúa Trời trở nên sống động, quyền năng và cá nhân hóa. Ngài là Đấng An Ủi (Paraklētos – Đấng được gọi đến bên cạnh để giúp đỡ, Giăng 14:16), Đấng dẫn dắt vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13), và sản sinh bông trái thánh khiết trong đời sống tín hữu (Ga-la-ti 5:22-23). Không có sự tể trị của Thánh Linh, mọi lời khuyên chỉ là tri thức khô khan hoặc áp lực luật pháp. Tư vấn thần học là sự cộng tác giữa con người (người tư vấn và người được tư vấn) với Đức Thánh Linh, Đấng thực hiện công việc biến đổi bên trong.

Một câu hỏi quan trọng là: Liệu việc kết hợp tâm lý học thế tục với Kinh Thánh có phù hợp không? Có nhiều quan điểm khác nhau, nhưng từ góc độ của sự đầy đủ của Kinh Thánh như đã trình bày, chúng ta cần thận trọng.

Kinh Thánh cảnh báo: “Hãy giữ cho khỏi bị hư mất bởi sự triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, theo các sơ học của thế gian, không theo Đấng Christ” (Cô-lô-se 2:8). Nhiều hệ thống tâm lý học được xây dựng trên các thuyết nhân sinh và đạo đức trái ngược với Kinh Thánh (ví dụ: chủ nghĩa tự nhiên, thuyết quyết định môi trường, thuyết tự tôn vinh bản ngã). Chúng thường xem con người là nạn nhân thuần túy và đề cao việc tự đáp ứng các nhu cầu cá nhân, thay vì kêu gọi sự ăn năn, thánh khiết và hy sinh vì người khác.

Điều này không có nghĩa là tín hữu không thể học hỏi gì từ các nghiên cứu về hành vi con người. Tuy nhiên, mọi quan sát và dữ liệu phải được lọc qua lăng kính Kinh Thánh, và thẩm quyền cuối cùng phải thuộc về Lời Đức Chúa Trời. Mô hình tư vấn thần học thuần túy tin rằng Kinh Thánh cung cấp một khuôn khổ toàn diện để hiểu về bản chất con người, nguyên nhân của những rối loạn, và con đường dẫn đến sự chữa lành thực sự.

Tư vấn thần học không chỉ dành cho những người “có vấn đề nghiêm trọng”. Đó là một phần trong đời sống bình thường của Hội Thánh – sự khuyên bảo, khích lệ, gây dựng lẫn nhau.

1. Trong Đời Sống Cá Nhân:

• Lấy Kinh Thánh Làm Tiêu Chuẩn: Khi đối diện với cảm xúc tiêu cực (lo lắng, giận dữ, thất vọng), hãy tự hỏi: “Điều Kinh Thánh nói về tình huống này là gì?”. Ví dụ, thay vì để sự lo âu chi phối, hãy áp dụng Phi-líp 4:6-7: “Chớ lo phiền chi hết, nhưng trong mọi sự hãy trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời...”.
• Tập Thói Quen Xưng Tội và Ăn Năn: Nhiều vấn đề bắt nguồn từ tội lỗi không được xưng nhận. Hãy thành thật với Chúa và tìm kiếm sự tha thứ (1 Giăng 1:9).
• Cầu Nguyện Là Phương Tiện Chữa Lành: Trò chuyện với Chúa cách chân thật về mọi nỗi đau, thắc mắc, và tin cậy Ngài.

2. Trong Mối Quan Hệ Hội Thánh:

• Khuyến Khích Văn Hóa “Nouthetic” (Khuyên Bảo): “Hãy lấy lời khuyên bảo (noutheteō) nhau” (Cô-lô-se 3:16). Đây là bổn phận của mọi tín hữu, không chỉ của mục sư. Hãy sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ Lời Chúa cách khiêm nhường và yêu thương.
• Tìm Kiếm Người Cố Vấn Tin Kính: Người trẻ tuổi cần tìm những tín hữu trưởng thành, có đời sống nêu gương và khôn ngoan trong Kinh Thánh để xin lời khuyên (Tít 2:3-5).
• Hội Thánh Là Gia Đình: “Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có, hầu cho anh em... yên ủi lòng nhau” (Rô-ma 15:5, 14). Sự hiệp một và yêu thương trong Hội Thánh chính là môi trường chữa lành mạnh mẽ.

3. Đối Với Người Hầu Việc Chúa và Những Người Được Chọn Để Tư Vấn: Cần được đào tạo kỹ lưỡng không chỉ về thần học mà còn về kỹ năng lắng nghe, đặt câu hỏi Kinh Thánh, và áp dụng Phúc Âm cách khôn ngoan, nhạy cảm. Họ cần phân biệt giữa các vấn đề thuộc linh, các vấn đề tâm lý có căn nguyên sinh lý (cần can thiệp y tế), và biết khi nào cần giới thiệu đến sự giúp đỡ chuyên môn khác, trong khi vẫn giữ vai trò chăm sóc thuộc linh.

Tư vấn thần học, với nền tảng vững chắc trên Kinh Thánh, không phải là một hệ thống kỹ thuật khô khan hay sự lên án tội lỗi đơn thuần. Trái lại, đó là sự thể hiện tình yêu thương và ân điển của Đức Chúa Trời dành cho những con người đang đau khổ, lạc lối. Nó chỉ ra rằng mọi vấn đề của chúng ta đều có giải pháp trong Đấng Christ. Nó trao hy vọng rằng Đức Chúa Trời đang và sẽ tiếp tục công việc biến đổi chúng ta nên giống như hình ảnh Con Ngài (Rô-ma 8:28-29).

Lời mời gọi dành cho mỗi chúng ta là: Hãy đặt trọn niềm tin vào sự đầy đủ của Lời Chúa. Hãy can đảm bước vào mối tương giao chân thật, sẵn sàng được khuyên bảo và khuyên bảo người khác trong tình yêu thương. Hãy nhìn lên Chúa Giê-xu, “Đấng đã chịu sự thử thách trong mọi mặt như chúng ta, nhưng không phạm tội” (Hê-bơ-rơ 4:15), để tìm thấy nơi Ngài một Đấng Cố Vấn Thượng Đẳng, thấu hiểu mọi nỗi đau và ban cho chúng ta ân điển để vượt qua.

“Nguyền xin Đức Chúa Trời bình an... khiến anh em nên trọn vẹn trong mọi sự lành, hầu cho làm theo ý muốn Ngài, lại sanh ra trong chúng ta điều đẹp ý Ngài bởi Đức Chúa Jêsus Christ” (Hê-bơ-rơ 13:20-21).