Giữ Thái Độ Tốt Khi Cơ Thể Thay Đổi Hormone
Chào mừng bạn đến với bài nghiên cứu chuyên sâu từ góc nhìn Kinh Thánh về một chủ đề rất thực tế: Làm thế nào để giữ thái độ tốt khi cơ thể thay đổi hormone? Sự thay đổi hormone là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc sống con người, từ tuổi dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt, thai kỳ, tiền mãn kinh, mãn kinh, hay ngay cả những biến động do căng thẳng và bệnh tật. Những thay đổi sinh lý này thường kéo theo sự xáo trộn trong cảm xúc, tâm trạng và thái độ. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không miễn nhiễm với những thử thách này, nhưng chúng ta có một nền tảng, một niềm hy vọng và những công cụ siêu nhiên từ nơi Đức Chúa Trời để bước đi trong sự chiến thắng. Bài viết này sẽ khám phá nguyên tắc Kinh Thánh về mối liên hệ giữa thể xác, tâm hồn, tâm linh và cách áp dụng Lời Chúa để duy trì một thái độ đẹp lòng Chúa giữa những cơn sóng hormone.
Trước khi đi vào giải pháp cụ thể, chúng ta cần hiểu quan điểm của Kinh Thánh về con người. 1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23 chép: "Nguyền xin chính Đức Chúa Trời bình an khiến anh em nên thánh trọn vẹn, và nguyền xin tâm thần, linh hồn, và thân thể của anh em đều được giữ vẹn, không chỗ trách được, cho đến kỳ sự đến của Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta." Câu Kinh Thánh này cho thấy con người là một thực thể ba phần: tâm thần (pneuma - πνεῦμα), linh hồn (psyche - ψυχή) và thân thể (soma - σῶμα). Chúng liên kết chặt chẽ với nhau. Sự thay đổi hormone thuộc về thân thể (soma), nhưng nó tác động trực tiếp đến linh hồn (psyche) - nơi chứa đựng cảm xúc, ý chí và lý trí. Nhiệm vụ của chúng ta là để tâm thần (pneuma) - phần được tái sinh, nơi Đức Thánh Linh ngự trị - cai quản toàn bộ con người.
Phao-lô nhắc nhở chúng ta trong Rô-ma 12:1: "Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em." "Thân thể" ở đây (trong tiếng Hy Lạp là sōmata - σώματα) bao gồm cả những chức năng sinh học bên trong như hệ hormone. Dâng thân thể lên không có nghĩa là phủ nhận hay ghét bỏ những thay đổi của nó, mà là cam kết sử dụng và quản lý nó, kể cả trong những giai đoạn khó khăn, để làm vinh hiển Đức Chúa Trời. Thân thể chúng ta là "đền thờ của Đức Thánh Linh" (1 Cô-rinh-tô 6:19). Việc hiểu và chăm sóc nó, bao gồm việc ứng phó với những thay đổi hormone, là một phần của trách nhiệm quản lý thuộc linh.
Một quan niệm sai lầm phổ biến là cho rằng thái độ hoàn toàn bị chi phối bởi cảm xúc, và cảm xúc thì bị chi phối bởi hormone. Tuy nhiên, Kinh Thánh dạy rằng thái độ là một sự lựa chọn. Phi-líp 2:5 ghi: "Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có". Chữ "tâm tình" trong nguyên văn Hy Lạp là phronēma (φρόνημα), có nghĩa là cách suy nghĩ, thái độ, tâm trí. Đây là điều chúng ta được lệnh phải "có", nghĩa là phải chủ động lựa chọn và nuôi dưỡng.
Khi hormone gây ra cảm giác cáu kỉnh, buồn bã hay lo lắng, đó là một tín hiệu từ thân thể (soma). Nhưng người tin Chúa có quyền năng để không để những cảm giác đó định hình tâm trí (nous - νοῦς) và hành động của mình. Phao-lô viết trong 2 Cô-rinh-tô 10:5: "...bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ." Những "ý tưởng" (noēmata - νοήματα) ở đây bao gồm cả những suy nghĩ tiêu cực, những lời tự nói với bản thân (self-talk) bị ảnh hưởng bởi tâm trạng dao động. Chúng ta phải chủ động bắt chúng phục dưới sự thật của Lời Chúa.
Gióp là một tấm gương mạnh mẽ về việc giữ thái độ đúng đắn giữa cơn khủng hoảng thể chất và tinh thần tột độ. Da và thịt ông bị hành hạ (Gióp 7:5), bạn bè chỉ trích, nhưng ông tuyên bố: "Dẫu Chúa giết tôi, tôi cũng còn nhờ cậy Ngài" (Gióp 13:15). Ông chọn lựa sự nhờ cậy, mặc cho thể xác và cảm xúc đang kêu la. Đây là cuộc chiến của đức tin.
Đức Chúa Trời không để chúng ta đơn độc trong cuộc chiến này. Ngài ban cho chúng ta những vũ khí thiêng liêng để giữ vững thái độ.
1. Lời Cầu Nguyện và Sự Cầu Thay với Lòng Biết Ơn: Phi-líp 4:6-7 là câu Kinh Thánh then chốt: "Chớ lo phiền chi hết, nhưng trong mọi sự hãy dùng lời cầu nguyện, nài xin, và sự tạ ơn mà trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời. Sự bình an của Đức Chúa Trời vượt quá mọi sự hiểu biết, sẽ giữ gìn lòng và ý tưởng anh em trong Đức Chúa Jêsus Christ." Khi cảm thấy lo lắng, bức bối vì hormone, thay vì để tâm trí xoay quanh cảm xúc, hãy trình dâng nó lên Chúa. Đặc biệt chú ý đến cụm từ "sự tạ ơn" (eucharistia - εὐχαριστία). Việc cảm tạ Chúa ngay giữa lúc khó chịu là một hành động đức tin, tuyên bố rằng Ngài vẫn đang cai trị và có mục đích tốt lành. Sự bình an siêu nhiên sẽ canh giữ lòng (kardia - καρδία) và ý tưởng (noēmata) của chúng ta.
2. Lấy Lời Chúa Làm Thực Tế và Chân Lý: Cảm xúc có thể nói dối. Chúng nói: "Bạn thật tồi tệ", "Mọi thứ thật vô vọng", "Không ai hiểu bạn". Chúng ta phải lấy Lời Chúa làm thước đo chân lý. Ví dụ, khi cảm thấy vô giá trị, hãy tuyên đọc Rô-ma 8:1: "Cho nên hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ" (dù tâm trạng có thế nào, địa vị trong Christ vẫn vững vàng). Khi cảm thấy yếu đuối, hãy nhớ 2 Cô-rinh-tô 12:9: "Ân điển Ta đủ cho ngươi rồi, vì sức mạnh của Ta nên trọn vẹn trong sự yếu đuối." Việc học thuộc và suy ngẫm Lời Chúa (Giô-suê 1:8; Thi Thiên 119:11) cung cấp một cơ sở dữ liệu thuộc linh để tâm trí lựa chọn tin theo, thay vì tin theo cảm xúc.
3. Sức Mạnh của Cộng Đồng và Sự Tha Thứ: Sự thay đổi hormone đôi khi khiến chúng ta dễ xúc động, dễ tổn thương hoặc dễ gây tổn thương cho người khác. Hê-bơ-rơ 10:24-25 khuyên: "Hãy cân nhắc làm sao để khuyên giục nhau về lòng yêu thương và việc tốt lành. Chớ bỏ sự nhóm lại như mấy kẻ quen làm, nhưng phải khuyên bảo nhau..." Một Hội Thánh lành mạnh, nơi chúng ta có thể chia sẻ cách chân thật (nhưng khôn ngoan) về những cuộc chiến của mình và nhận được lời cầu thay, là vô cùng quý giá. Đồng thời, chúng ta phải sẵn sàng tha thứ cho người khác và cho chính mình khi thái độ không được như ý. Ê-phê-sô 4:32: "Hãy ở với nhau cách nhân từ, đầy dẫy lòng thương xót, tha thứ nhau như Đức Chúa Trời đã tha thứ anh em trong Đấng Christ vậy." Điều này bao gồm việc tha thứ cho bản thân vì đã có một ngày khó khăn, và tiếp tục bước đi trong ân điển mới.
4. Nuôi Dưỡng Trái Thánh Linh - Đặc Biệt Là Sự Tự Chủ: Ga-la-ti 5:22-23 liệt kê "trái của Thánh Linh", và yếu tố cuối cùng là "sự tiết độ". Từ Hy Lạp là egkrateia (ἐγκράτεια), có nghĩa là sự tự chủ, tự làm chủ, kiểm soát bản thân. Đây không phải là sự kìm nén cảm xúc bằng sức riêng, mà là sự kiểm soát được ban cho bởi Thánh Linh khi chúng ta bước đi trong Ngài. Khi hormone thôi thúc một phản ứng thái quá, chúng ta có thể cầu xin Thánh Linh ban cho sự tự chủ để tạm dừng, hít thở, và chọn một phản ứng phù hợp với đức tin.
1. Chăm Sóc Đền Thờ Thể Xác Một Cách Khôn Ngoan: Trong khi chờ đợi sự cứu chuộc trọn vẹn của thân thể (Rô-ma 8:23), chúng ta có trách nhiệm quản lý nó cách khôn ngoan. Điều này có thể bao gồm việc tìm hiểu về những thay đổi hormone của mình, tham khảo ý kiến bác sĩ Cơ Đốc (nếu có thể) khi cần, duy trì chế độ dinh dưỡng, tập thể dục và nghỉ ngơi hợp lý. 1 Ti-mô-thê 4:8 khẳng định: "...sự tập luyện thân thể ích lợi chẳng bao lăm, còn như sự tin kính là ích cho mọi việc..." Câu này không hạ thấp việc chăm sóc thân thể, mà chỉ ra rằng sự tin kính có giá trị vượt trội. Tuy nhiên, việc chăm sóc thân thể vẫn có ích lợi nhất định và góp phần giúp chúng ta có sức khỏe để phục vụ Chúa tốt hơn.
2. Thực Hành Sự Tỉnh Thức Thuộc Linh (Spiritual Mindfulness): Hãy học cách nhận diện: "Đây là cảm giác do hormone của tôi gây ra, không phải là chân lý về hoàn cảnh hay con người của tôi." Hãy đặt tên cho cảm xúc và trình dâng nó lên Chúa ngay lập tức. Thi Thiên 62:8: "Hỡi dân sự, hãy trông cậy nơi Ngài luôn luôn; hãy đổ lòng mình ra trước mặt Ngài. Đức Chúa Trời là nơi nương náu của chúng ta."
3. Thiết Lập Các Thói Quen Thuộc Linh Nhỏ: Trong những ngày hormone dao động mạnh, có thể khó tập trung đọc cả chương Kinh Thánh dài. Hãy thử chọn một câu ngắn và suy ngẫm cả ngày. Nghe thánh ca tập trung vào lẽ thật. Viết nhật ký cầu nguyện ngắn. Đừng lên án bản thân vì không thể giữ các thói quen "bình thường"; hãy trung tín với những gì bạn có thể làm và tin cậy ân điển Chúa.
4. Giao Tiếp với Người Thân Yêu: Hãy giao tiếp cách yêu thương với chồng/vợ, con cái, bạn bè. Có thể nói: "Hôm nay mẹ/cô/anh cảm thấy cơ thể không được khỏe và dễ xúc động. Nếu mẹ có vẻ cáu kỉnh, đó không phải lỗi của con. Con có thể cầu nguyện cho mẹ không?" Sự chân thật và khiêm nhường này phá vỡ sức mạnh của sự cô lập và cho phép người khác trở thành phước lành cho bạn.
Cuối cùng, hy vọng lớn nhất của chúng ta không nằm ở việc kiểm soát hoàn hảo hormone hay thái độ, mà nằm ở Đấng đã tạo dựng nên cơ thể phức tạp và kỳ diệu này. Ngài biết rõ những cuộc chiến của chúng ta. Chúa Giê-xu Christ, là Ngôi Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14), đã trải qua mọi sự yếu đuối của thân thể con người (ngoại trừ tội lỗi). Ngài mệt mỏi, đói khát, đau đớn. Ngài thông hiểu.
Chúng ta có lời hứa quý báu trong Phi-líp 1:6: "Tôi tin chắc rằng Đấng đã khởi làm việc lành trong anh em sẽ làm trọn hết cho đến ngày của Đức Chúa Jêsus Christ." Công việc "lành" đó bao gồm cả việc biến đổi tâm trí, tình cảm và ngay cả cách chúng ta ứng phó với những thay đổi sinh học. Sự thay đổi hormone có thể là một trong những "tai nạn" (tribulation) mà Chúa Giê-xu nói trong Giăng 16:33: "Ta đã nói cùng các ngươi những điều đó, hầu cho các ngươi có lòng bình an trong Ta. Các ngươi có sự hoạn nạn trong thế gian, nhưng hãy cứ vững lòng, Ta đã thắng thế gian rồi!"
Hãy kiên trì, hỡi người tin Chúa. Trong những ngày cảm xúc như sóng cả, hãy hướng mắt về Chúa Giê-xu, Đấng đi trên mặt nước và phán: "Hãy yên lặng!" (Mác 4:39). Ngài có quyền năng ban cho bạn sự bình an siêu việt và sức mạnh để chọn một thái độ của đức tin, của lòng biết ơn và của tình yêu thương, bất chấp những cơn sóng ngầm trong cơ thể. Hãy nhờ cậy Ngài mỗi ngày, từng giờ, từng khoảnh khắc. Ân điển Ngài đủ cho bạn.