Kinh Thánh nói gì về việc mắc nợ?

Trong một thế giới mà văn hóa tiêu dùng, thẻ tín dụng và các khoản vay dễ dàng thúc đẩy lối sống vượt quá khả năng, vấn đề nợ nần trở thành một thực tế nhức nhối cho nhiều cá nhân và gia đình, kể cả các tín hữu. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần tìm kiếm sự hướng dẫn khôn ngoan từ Lời Đức Chúa Trời, chứ không phải từ triết lý thế gian, để định hình quan điểm và cách ứng xử của mình đối với tiền bạc và nợ nần. Kinh Thánh không hề im lặng về chủ đề này. Thông qua các nguyên tắc, cảnh báo, gương mẫu và lời hứa, Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh rõ ràng: trong khi việc mắc nợ không phải là một “tội lỗi” theo nghĩa đen, nó thường được mô tả như một gánh nặng, một sự rủa sả, và trái ngược với đời sống tự do mà Đấng Christ muốn dành cho chúng ta.

Ngay từ Cựu Ước, chúng ta thấy Đức Chúa Trời thiết lập các luật lệ để bảo vệ người Y-sơ-ra-ên khỏi vòng xoáy nợ nần và nô lệ. Một câu Kinh Thánh then chốt thường được trích dẫn là Châm Ngôn 22:7: “Người giàu quản trị kẻ nghèo, và kẻ đi mượn là tôi mọi của kẻ cho mượn.” Câu này không chỉ là một nhận xét xã hội học, mà là một nguyên tắc thuộc linh sâu sắc. Từ “tôi mọi” trong tiếng Hê-bơ-rơ là ‘ebed (עֶבֶד), mang nghĩa một người nô lệ, đầy tớ. Người mắc nợ, về mặt chức năng, đánh mất một phần quyền tự chủ và tự do của mình. Họ phải lệ thuộc vào chủ nợ và các quyết định tài chính của mình bị chi phối bởi nghĩa vụ trả nợ. Điều này trái ngược với địa vị của chúng ta trong Đấng Christ: “Ấy vậy, nếu Con buông tha các ngươi, các ngươi sẽ thật được tự do.” (Giăng 8:36).

Trong Luật pháp Môi-se, Đức Chúa Trời đã thiết lập năm Sa-bát (mỗi bảy năm) và năm Hân hỉ (mỗi năm mươi năm) như những biện pháp “xóa nợ” và phục hồi. Phục Truyền Luật Lệ Ký 15:1-2 chép: “Cuối lối bảy năm, ngươi phải thi hành sự tha nợ. Nầy là lệ tha nợ: Phàm chủ nợ phải tha món nợ mình đã chủi cho kẻ lân cận mình; người chớ thúc kẻ lân cận hay anh em mình trả, vì người ta đã rao ra sự tha nợ của Đức Giê-hô-va.” Điều này cho thấy Đức Chúa Trời mong muốn dân sự Ngài không bị mắc kẹt trong vòng nợ nần vĩnh viễn. Nó cũng dạy lòng thương xót và ân điển, phản chiếu bản tính của Đức Chúa Trời là Đấng tha thứ.

Sách Châm Ngôn, kho tàng khôn ngoan thực tiễn của Kinh Thánh, có nhiều lời cảnh báo mạnh mẽ về sự nguy hiểm của nợ nần và lối sống thiếu kỷ luật dẫn đến nó.

• Châm Ngôn 6:1-5 cảnh báo về việc bảo lãnh nợ cho người khác: “Hỡi con, nếu con có bảo lãnh cho kẻ lân cận mình, nếu con có tra tay và đồng ý với người lạ... hãy tự cứu mình như con hoàng dương thoát khỏi tay thợ săn, như con chim thoát khỏi tay kẻ đánh chim.” Việc bảo lãnh (‘arab - עָרַב) đặt chúng ta vào vị trí rủi ro cao, có thể khiến chúng ta mất tài sản và tự do. Lời khuyên là hãy “tự cứu mình” ngay lập tức – tức là tìm cách hủy bỏ cam kết đó càng sớm càng tốt.
• Châm Ngôn 21:17 chỉ ra gốc rễ: “Ai ưa sự vui sướng sẽ trở nên nghèo nàn; Còn kẻ mê rượu và dầu sẽ chẳng hề giàu có.” Nợ nần thường bắt nguồn từ những ham muốn không được kiểm soát (sự vui sướng, tiêu xài phung phí).
• Châm Ngôn 22:26-27 lặp lại lời cảnh báo: “Chớ là một trong những kẻ tra tay, Hoặc bảo lãnh nợ. Nếu con không có gì để trả, Sao chẳng muốn người ta cất lấy cái giường dưới con đi?” Hậu quả có thể rất nghiêm trọng và thiết thực.

Những câu này không dạy chúng ta không bao giờ được giúp đỡ người khác, nhưng dạy sự khôn ngoan: giúp đỡ phải đi kèm với sự thận trọng và không đặt gia đình mình vào thế nguy hiểm. Sự khôn ngoan đòi hỏi chúng ta phải “tính toán chi phí” (Lu-ca 14:28) trước khi cam kết.

Trong Tân Ước, Chúa Giê-su không trực tiếp giảng nhiều về nợ tài chính, nhưng Ngài dạy những nguyên tắc nền tảng chi phối mọi lĩnh vực đời sống, bao gồm tài chính.

Trong Kinh Lạy Cha (Ma-thi-ơ 6:9-13), Chúa dạy chúng ta cầu nguyện: “Xin tha tội lỗi cho chúng tôi, như chúng tôi cũng tha kẻ phạm tội nghịch cùng chúng tôi.” Trong bản Kinh Thánh 1925, câu 12 chép: “Xin tha tội lỗi cho chúng tôi, như chúng tôi cũng tha kẻ mắc nợ chúng tôi.” Từ “nợ” ở đây trong tiếng Hy Lạp là opheilēma (ὀφείλημα), có nghĩa đen là món nợ, nghĩa vụ phải trả. Chúa Giê-su dùng hình ảnh món nợ tài chính để minh họa cho tội lỗi thuộc linh. Điều này cho thấy Ngài xem nợ nần là một gánh nặng nghiêm trọng, giống như tội lỗi. Cách chúng ta đối xử với “con nợ” của mình (người thiếu nợ chúng ta) có liên hệ mật thiết với cách Đức Chúa Trời đối xử với chúng ta – những con nợ tội lỗi khổng lồ trước mặt Ngài.

Sứ đồ Phao-lô đưa ra những chỉ dẫn rất thực tế. Trong Rô-ma 13:8, ông viết: “Chớ mắc nợ ai chi hết, chỉ mắc nợ về sự yêu thương nhau; vì ai yêu kẻ lân cận mình, ấy là đã làm trọn luật pháp.” Câu Kinh Thánh quan trọng này thường bị hiểu lầm. Cụm “chớ mắc nợ ai chi hết” (tiếng Hy Lạp: Mēdeni mēden opheilete - Μηδενὶ μηδὲν ὀφείλετε) không phải là một mệnh lệnh cấm tuyệt đối mọi hình thức nợ (ví dụ: thế chấp mua nhà, vay kinh doanh có tính toán), nhưng là một nguyên tắc mạnh mẽ: Đừng để mình ở trong tình trạng thiếu nợ chưa trả. Nghĩa là, hãy coi trọng nghĩa vụ trả nợ và hoàn thành nó cách kịp thời. Điểm nhấn mạnh là: đừng để nghĩa vụ tài chính còn tồn đọng, nhưng hãy để nghĩa vụ yêu thương (món nợ tình yêu) tồn tại mãi mãi. Yêu thương là món nợ không bao giờ trả hết.

Phao-lô cũng khẳng định trách nhiệm phải trả nợ như một vấn đề liêm chính Cơ Đốc. Trong Thi Thiên 37:21 (Cựu Ước) đã chép: “Kẻ ác mượn mà không trả lại; Song người công bình thương xót và cho.” Người công bình có đạo đức trong việc vay mượn.

Làm thế nào để chúng ta áp dụng những lẽ thật này vào cuộc sống trong một xã hội phức tạp?

1. Ưu Tiên Sống Không Nợ Nần (Khi Có Thể): Đây phải là mục tiêu và khao khát của chúng ta. Hãy coi nợ nần như một gánh nặng cần được trút bỏ, không phải một công cụ tài chính thông thường. Điều này đòi hỏi lối sống tiết kiệm, chống lại văn hóa “mua trước trả sau” và hài lòng với những gì mình có (Hê-bơ-rơ 13:5).
2. Quản Lý Tài Chính Cách Khôn Ngoan Và Kỷ Luật: Lập ngân sách, chi tiêu ít hơn số thu nhập, và để dành cho tương lai. Châm Ngôn 21:20 nói: “Có bửu vật và dầu trong nhà người khôn ngoan; Nhưng kẻ ngu muội nuốt nó đi.” Người khôn ngoan có sự dự trữ, không sống hết sạch.
3. Trả Nợ Cách Tận Tâm Và Nhanh Chóng: Nếu đang mắc nợ, hãy xem đó là ưu tiên hàng đầu về mặt đạo đức và tài chính. Lập kế hoạch trả nợ nghiêm túc, có thể bắt đầu từ những khoản nợ lãi suất cao nhất. Việc trả nợ là làm chứng cho sự liêm chính của Đấng Christ. “Khá giữ cho khỏi mọi điều gian ác.” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:22).
4. Cầu Nguyện Và Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan: Trước khi quyết định vay mượn lớn (mua nhà, xe, đầu tư), hãy cầu xin sự hướng dẫn của Chúa. Gia-cơ 1:5 hứa: “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, mà không trách móc, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” Hãy tìm kiếm lời khuyên từ những người trưởng thành trong Chúa và quản lý tài chính khôn ngoan.
5. Sẵn Lòng Giúp Đỡ Nhưng Khôn Ngoan: Khi anh chị em trong Chúa gặp khó khăn, chúng ta được kêu gọi chia sẻ (Công vụ 2:44-45). Tuy nhiên, sự giúp đỡ có thể là chia sẻ nhu yếu phẩm, hỗ trợ tìm việc, hoặc cho mượn không lấy lãi với điều kiện rõ ràng và kỳ vọng hợp lý. Hãy nhớ lời cảnh báo về việc bảo lãnh.
6. Tìm Kiếm Sự Tự Do Thuộc Linh: Nếu bạn đang bị nợ nần đè nặng, hãy nhớ rằng ân điển và sự tha thứ của Chúa vẫn dành cho bạn. Hãy ăn năn nếu có sự phung phí hoặc quản lý bất cẩn, lập kế hoạch trả nợ, và bước đi trong sự tự do mà Chúa ban. Gánh nặng tội lỗi đã được cất đi, và Ngài cũng ban cho chúng ta sự khôn ngoan để giải quyết gánh nặng tài chính.

Cuối cùng, Kinh Thánh dạy chúng ta rằng mọi vật chúng ta có – kể cả tiền bạc và của cải – đều là đến từ Đức Chúa Trời và chúng ta chỉ là người quản lý (1 Phi-e-rơ 4:10). Mắc nợ có thể cản trở khả năng quản lý cách tự do và hiệu quả những gì Chúa giao phó. Nó có thể làm giảm đi khả năng dâng hiến cho công việc Nhà Chúa và giúp đỡ người khác.

Lời kêu gọi dành cho chúng ta là sống một đời sống tự do, có kỷ luật và khôn ngoan. Hãy nhìn nợ nần qua lăng kính của Lời Chúa: một gánh nặng cần tránh và một nghĩa vụ phải hoàn thành cách liêm chính nếu lỡ mắc phải. Hãy hướng đến mục tiêu: “Chớ mắc nợ ai chi hết, chỉ mắc nợ về sự yêu thương nhau.” Khi chúng ta tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời trước nhất (Ma-thi-ơ 6:33), Ngài sẽ ban cho chúng ta sự khôn ngoan để quản lý mọi thứ thuộc về thế gian này, kể cả tiền bạc và nợ nần, cách đẹp lòng Ngài và mang lại sự bình an cho tâm trí chúng ta.

Dù bạn đang ở trong tình trạng nào – không nợ nần, đang vật lộn trả nợ, hay đang giúp đỡ người mắc nợ – hãy nhớ rằng ân điển và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời là đủ cho bạn. Hãy bước đi trong sự tự do và trách nhiệm mà Con Đức Chúa Trời đã chuộc bạn bằng chính huyết Ngài.