Thứ Sáu Tuần Thánh
Trong lịch phụng vụ của Cơ Đốc giáo, Thứ Sáu Tuần Thánh (Good Friday) là một ngày mang tính trọng đại và thâm trầm nhất. Đây không phải là một lễ hội, mà là một ngày tưởng niệm, một ngày của sự thinh lặng, suy gẫm và thấu hiểu chiều sâu của tình yêu thương và sự hy sinh vĩ đại của Đức Chúa Trời. Bài viết này sẽ đi sâu khảo cứu ý nghĩa thần học, bối cảnh Kinh Thánh, và những áp dụng thiết thực cho đời sống đức tin của mỗi Cơ Đốc nhân từ sự kiện trung tâm này.
I. Tên Gọi và Ý Nghĩa: Tại Sao Lại Là "Thứ Sáu Tuần Thánh"?
Trong tiếng Anh, ngày này được gọi là "Good Friday" – một cách gọi tưởng như nghịch lý khi nó kỷ niệm ngày Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, chịu đóng đinh và chết một cách đau đớn, nhục nhã. Tuy nhiên, chữ "Good" ở đây không mang nghĩa "vui vẻ" hay "tốt lành" theo nghĩa thông thường, mà xuất phát từ nghĩa cổ của tiếng Anh, "good" đồng nghĩa với "thánh" (holy). Vì vậy, "Good Friday" chính là "Thứ Sáu Thánh" – ngày thánh trong tuần lễ thánh. Trong tiếng Việt, chúng ta gọi chính xác là Thứ Sáu Tuần Thánh, nhấn mạnh vào bản chất thánh khiết và trọng đại của sự kiện diễn ra trong Tuần Lễ Thánh (Holy Week). Sự "tốt lành" hay "thánh" này nằm ở kết quả vĩ đại mà sự chết của Chúa mang lại: đó là ơn cứu chuộc cho nhân loại.
Kinh Thánh xác nhận điều này: "Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương; bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bệnh" (Ê-sai 53:5). Sự chết của Đấng Christ là "thánh" vì nó hoàn thành mục đích thánh khiết của Đức Chúa Trời: hủy phá quyền lực của tội lỗi và sự chết.
II. Bối Cảnh Kinh Thánh và Lịch Sử
Sự kiện Thứ Sáu Tuần Thánh được ghi chép đầy đủ và chi tiết trong cả bốn sách Phúc Âm: Ma-thi-ơ đoạn 27, Mác đoạn 15, Lu-ca đoạn 23 và Giăng đoạn 18-19. Theo lịch sử, đây là ngày áp lễ Vượt Qua của người Do Thái (Giăng 19:14). Sự trùng hợp này mang ý nghĩa thần học sâu sắc: Chúa Giê-xu chính là Chiên Con Vượt Qua của Đức Chúa Trời, Đấng mà xương không bị gãy (Giăng 19:36, đối chiếu Xuất Ê-díp-tô Ký 12:46), và huyết Ngài đổ ra để bảo vệ con người khỏi án phạt của sự chết đời đời.
Trình tự các sự kiện chính trong ngày này thường được các nhà nghiên cứu tổng hợp như sau:
- Phiên tòa tôn giáo: Chúa Giê-xu bị Hội đồng Công luận (Sanhedrin) xét xử với lời buộc tội phạm thượng (Ma-thi-ơ 26:63-66).
- Phiên tòa dân sự dưới quyền Phi-lát: Do người Do Thái thời đó không có quyền xử tử, họ đem Ngài đến cho quan tổng đốc La Mã là Bôn-xơ Phi-lát. Dù biết Ngài vô tội, Phi-lát vì sợ dân chúng nổi loạn nên đã chiều theo ý họ (Lu-ca 23:13-25).
- Sự chối bỏ của Phi-e-rơ: Ở sân ngoài, sứ đồ Phi-e-rơ, trong lo sợ, đã chối Chúa ba lần, ứng nghiệm lời tiên tri của Chúa (Ma-thi-ơ 26:69-75).
- Sự phản bội và kết cục của Giu-đa: Giu-đa Ích-ca-ri-ốt, kẻ phản Chúa, đầy lòng hối hận và đã đi thắt cổ (Ma-thi-ơ 27:3-5).
- Con đường thương khó và sự đóng đinh: Chúa Giê-xu bị đánh đòn tàn nhẫn, bị đội mão gai, bị nhạo báng, và buộc phải vác thập tự giá của mình đến nơi hành hình gọi là Gô-gô-tha, hay Đồi Sọ (Giăng 19:17).
III. Sự Kiện Trên Thập Tự Giá: Một Cuộc Khổ Nạn với Bảy Lời Phán
Trên thập tự giá, trong khoảng sáu giờ đồng hồ (từ giờ thứ ba đến giờ thứ chín, tức 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều theo cách tính của người Do Thái), Chúa Giê-xu đã phán bảy câu, thường được gọi là "Thất ngôn trên thập tự giá". Mỗi lời phán này là một cửa sổ mở ra chiều sâu của công việc cứu chuộc.
1. "Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì" (Lu-ca 23:34). Ngay trong sự đau đớn tột cùng, tấm lòng tha thứ và yêu thương của Chúa vẫn tuôn trào, ngay cả với những kẻ hành hình Ngài. Đây là hiện thân của tình yêu thương vô điều kiện.
2. "Quả thật, ta nói cùng ngươi, hôm nay ngươi sẽ được ở với ta trong nơi Ba-ra-đi" (Lu-ca 23:43). Lời hứa này dành cho tên trộm ăn năn bên cạnh Ngài, khẳng định rằng ơn cứu rỗi là bởi đức tin và ân điển, không bởi việc lành, và nó có hiệu lực ngay lập tức.
3. "Hỡi đàn bà kia, đó là con của ngươi!... Nầy là mẹ ngươi!" (Giăng 19:26-27). Lời này phó thác mẹ Ngài là Ma-ri cho sứ đồ Giăng chăm sóc, thể hiện trách nhiệm và tình con thảo trọn vẹn của Ngài.
4. "Ê-li, Ê-li, lam-ma-sa-bách-ta-ni?" nghĩa là: "Đức Chúa Trời tôi ơi, Đức Chúa Trời tôi ơi, sao Ngài lìa bỏ tôi?" (Ma-thi-ơ 27:46). Đây là lời duy nhất được ghi lại bằng tiếng A-ram (lam-ma-sa-bách-ta-ni) và trích từ Thi thiên 22:1. Đây là khoảnh khắc đen tối nhất, khi Chúa Giê-xu, Đấng vô tội, gánh lấy tội lỗi của cả thế gian, nên đã bị Đức Chúa Trời thánh khiết tạm thời lìa bỏ. Sự phân cách này là cái giá của tội lỗi mà Ngài đang trả thay cho chúng ta.
5. "Ta khát" (Giăng 19:28). Lời này ứng nghiệm Thi thiên 69:21, cho thấy Ngài hoàn toàn là con người, chịu đựng mọi nỗi thống khổ thể xác, và cũng cho thấy sự khao khát thiêng liêng được hoàn thành thánh ý Cha.
6. "Mọi việc đã được trọn" (Giăng 19:30). Trong nguyên văn Hy Lạp, từ "trọn" là tetelestai, một thuật ngữ thương mại có nghĩa "đã thanh toán trọn vẹn". Đây là tiếng reo chiến thắng! Công cuộc cứu chuộc, sự trả giá cho tội lỗi, đã được hoàn tất. Luật pháp đã được làm trọn, giá chuộc đã được trả xong.
7. "Hỡi Cha, tôi giao linh hồn tôi trong tay Cha" (Lu-ca 23:46). Trích từ Thi thiên 31:5, lời này thể hiện sự vâng phục trọn vẹn và đức tin tuyệt đối của Chúa Giê-xu vào Cha Ngài. Ngài không bị cướp mạng sống, mà chính Ngài phó sự sống mình (Giăng 10:18).
Sau đó, Kinh Thánh chép: "Ngài gục đầu mà trút linh hồn" (Giăng 19:30). Bóng tối bao phủ, bức màn trong đền thánh bị xé ra làm hai từ trên chí dưới (Ma-thi-ơ 27:51), biểu tượng cho con đường mới và sống vào nơi chí thánh đã được mở ra cho mọi người qua huyết Ngài (Hê-bơ-rơ 10:19-20).
IV. Ý Nghĩa Thần Học của Sự Chết Chuộc Tội
Thập tự giá không phải là một tai nạn lịch sử, mà là kế hoạch cứu rỗi từ ngàn xưa của Đức Chúa Trời (Công vụ 2:23). Sự chết của Chúa Giê-xu mang nhiều ý nghĩa thần học then chốt:
- Sự Thay Thế (Substitution): Đây là cốt lõi của Phúc Âm. Chúa Giê-xu chết thay cho tội nhân. "Đấng Christ cũng vì tội lỗi chịu chết một lần, là Đấng công bình thay cho kẻ không công bình, để dẫn chúng ta đến cùng Đức Chúa Trời" (I Phi-e-rơ 3:18). Ngài là Chiên Con chịu cất tội lỗi thế gian (Giăng 1:29).
- Sự Chuộc Tội (Atonement/Propitiation): Huyết Ngài làm nguôi cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời thánh khiết đối với tội lỗi (Rô-ma 3:25). Chữ "chuộc tội" trong tiếng Hy Lạp (hilasterion) mang nghĩa "vật làm nguôi cơn giận".
- Sự Công Chính Hóa (Justification): Nhờ đức tin nơi sự chết của Đấng Christ, tội nhân được kể là công bình trước mặt Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:9).
- Sự Chiến Thắng (Victory): Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu đã giải trừ quyền lực của tội lỗi, sự chết, và ma quỷ (Cô-lô-se 2:13-15). "Vì tội lỗi, Ngài đã hủy diệt nó; nhưng về sự sống, Ngài đã làm cho nó bại lộ bởi sự phục sinh" (II Ti-mô-thê 1:10).
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Kỷ niệm Thứ Sáu Tuần Thánh không chỉ là một nghi lễ hàng năm, mà phải dẫn đến sự biến đổi trong đời sống hằng ngày.
1. Sống Với Lòng Biết Ơn Sâu Sắc: Mỗi ngày, chúng ta nên nhớ rằng sự sống, sự tha thứ và hy vọng của mình đều được mua bằng một giá cực kỳ đắt – chính huyết của Con Đức Chúa Trời. Điều này dẫn đến một đời sống thờ phượng, vâng lời và dâng hiến xuất phát từ lòng biết ơn, chứ không từ nghĩa vụ.
2. Sự Tha Thứ và Yêu Thương Kẻ Thù: Nếu Chúa chúng ta có thể cầu xin sự tha thứ cho những kẻ đóng đinh Ngài, chúng ta cũng được kêu gọi tha thứ cho những người làm tổn thương mình (Cô-lô-se 3:13). Thập tự giá là nền tảng tối cao cho mạng lệnh yêu thương.
3. Hiểu Giá Trị Của Sự Đau Khổ: Cuộc khổ nạn của Chúa Giê-xu thánh hóa sự đau khổ. Khi trải qua những nỗi đau, thử thách, chúng ta có thể đến gần Ngài, Đấng đã cảm thông mọi sự yếu đuối chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:15), và tìm thấy ý nghĩa trong sự hiệp một với Ngài (Phi-líp 3:10).
4. Sống Với Sự Khiêm Nhường và Vâng Phục: Hình ảnh Chúa Giê-xu, là Đức Chúa Trời, lại tự hạ mình, vâng phục cho đến chết trên cây thập tự (Phi-líp 2:6-8), là khuôn mẫu tối cao cho chúng ta. Đời sống Cơ Đốc là đời sống từ bỏ chính mình, vác thập tự giá mình hằng ngày mà theo Chúa (Lu-ca 9:23).
5. Rao Truyền Phúc Âm Cách Dạn Dĩ: Hiểu được Thứ Sáu Tuần Thánh là hiểu được cốt lõi của Tin Lành. Điều này thúc giục chúng ta chia sẻ cho người khác về tình yêu hy sinh của Chúa, về con đường duy nhất được cứu rỗi (Công vụ 4:12).
VI. Kết Luận: Từ Thứ Sáu Đen Tối Đến Chúa Nhật Phục Sinh Vinh Quang
Thứ Sáu Tuần Thánh là ngày của sự chết, nhưng đức tin Cơ Đốc không dừng lại ở mộ đá. Sự chết của Chúa Giê-xu phải được hiểu trong mối liên hệ không thể tách rời với sự phục sinh của Ngài. Nếu không có sự phục sinh, thập tự giá chỉ là một bi kịch. Nhưng vì Chúa đã sống lại, chúng ta biết rằng sự hy sinh của Ngài đã được Đức Chúa Trời chấp nhận, và chiến thắng cuối cùng thuộc về sự sống.
Phao-lô tuyên bố: "Hai Đấng ấy tôi rao giảng cho anh em: Đấng Christ chịu đóng đinh trên cây thập tự... ấy là sự mạo muội của người Giu-đa, sự rồ dại của người Gờ-réc; nhưng về phần những kẻ được gọi... thì Đấng Christ là quyền phép của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời" (I Cô-rinh-tô 1:23-24). Thập tự giá, biểu tượng của sự sỉ nhục và chết chóc, đã trở thành biểu tượng của hy vọng, ơn phước và sự sống đời đời.
Vì vậy, khi tưởng niệm Thứ Sáu Tuần Thánh, chúng ta nhìn lên thập tự giá với tấm lòng đau thương nhưng đầy hy vọng, với sự biết ơn sâu xa và cam kết sống xứng đáng với giá chuộc cao cả đã trả cho chúng ta. Chúng ta suy gẫm về bóng tối của tội lỗi, nhưng để rồi bước vào ánh sáng vinh quang của ngày Phục Sinh, nơi lời hứa về sự sống mới và sự chiến thắng cuối cùng được xác chứng.
"Chúa Giê-xu đã vì chúng ta phó chính mình Ngài, để chuộc chúng ta khỏi mọi tội ác, và làm sạch chúng ta, đặng lấy chúng ta làm một dân thuộc riêng về Ngài, là dân có lòng sốt sắng về các việc lành" (Tít 2:14).