Tiên tri trong Kinh Thánh là gì?

Trong đời sống thuộc linh Cơ Đốc, khái niệm “tiên tri” thường bị bao phủ bởi những hiểu lầm, đôi khi được xem như một khả năng huyền bí để đoán trước tương lai. Tuy nhiên, theo sự mặc khải trọn vẹn của Kinh Thánh, chức vụ và bản chất của tiên tri mang một chiều sâu thần học, một trọng trách thiêng liêng và một mẫu mực rõ ràng vượt xa khỏi sự tưởng tượng của con người. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá ý nghĩa gốc, chức năng, đặc điểm và sự ứng dụng của chức vụ tiên tri dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời.

Để hiểu đúng, chúng ta phải quay về ngôn ngữ gốc. Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Hebrew), từ thường dùng cho “tiên tri” là nāḇî (נָבִיא). Từ này xuất phát từ gốc động từ nāḇa, có nghĩa cốt lõi là “sôi trào” hoặc “tuôn đổ ra”. Hình ảnh này gợi lên một sự thúc giục không thể kìm nén, như nước từ một mạch nguồn tuôn chảy. Tiên tri là người được Đức Chúa Trời đặt để, khiến Lời Ngài “sôi trào” trong lòng họ và họ phải nói ra (Giê-rê-mi 20:9 – “Nhưng lời Chúa ở trong lòng tôi như lửa đốt cháy, bọc trong xương tôi, và tôi mệt mỏi vì nín lặng, không thể nhịn được”).

Trong tiếng Hy Lạp (Greek), từ được dùng là prophētēs (προφήτης), một từ ghép gồm pro (thay cho, phía trước) và phēmi (nói). Vì vậy, prophētēs không đơn thuần là “người nói trước tương lai”, mà chính xác hơn là **“người phát ngôn thay mặt”** – cụ thể là thay mặt Đức Chúa Trời. Họ là sứ giả, là đại sứ của Thiên đàng, truyền đạt sứ điệp của Đấng sai phái họ. Điều này tương đồng với lời tuyên bố của Chúa với Môi-se trong Xuất Ê-díp-tô Ký 7:1: “Đức Giê-hô-va phán cùng Môi-se rằng: Hãy xem, ta lập ngươi nên thần của Pha-ra-ôn, còn A-rôn, anh ngươi, sẽ làm tiên tri của ngươi.” A-rôn sẽ là người nói thay cho Môi-se.

Chức vụ tiên tri không chỉ là nói tiên tri. Kinh Thánh cho thấy một phạm vi trách nhiệm rộng lớn:

1. Rao Truyền Lời Đức Chúa Trời (Công Vụ Các Sứ Đồ 3:18): Đây là chức năng chính yếu. Tiên tri đứng giữa Đức Chúa Trời và dân sự để truyền đạt ý chỉ, luật pháp, lời hứa và cảnh cáo của Ngài. Họ kêu gọi dân sự quay trở lại với giao ước. “Ấy là Đức Chúa Trời đã dùng miệng các đấng tiên tri mà phán về sự đau đớn của Đấng Christ mình sẽ chịu, để làm ứng nghiệm lời ấy” (Công Vụ 3:18).

2. Bày Tỏ Tội Lỗi Và Kêu Gọi Ăn Năn (Tiên Tri Giô-na): Các tiên tri như Ê-sai, Giê-rê-mi, Ê-xê-chi-ên, A-mốt đã mạnh mẽ vạch trần tội thờ hình tượng, bất công xã hội, và sự giả hình trong sự thờ phượng của Y-sơ-ra-ên và Giu-đa. Lời của họ như một tấm gương phản chiếu tình trạng thuộc linh thực sự của dân sự.

3. Công Bố Sự Phán Xét Và Sự Cứu Rỗi: Tiên tri thường công bố những hậu quả thảm khốc nếu dân sự không ăn năn (sự lưu đày, chiến tranh, đói kém). Nhưng đồng thời, họ cũng luôn chỉ về một tương lai phục hồi, một giao ước mới và một Đấng Mê-si sẽ đến để giải cứu (Ê-sai 53; Giê-rê-mi 31:31-34). Lời tiên tri vì thế luôn mang hai mặt: cảnh báo về sự phán xét và an ủi bằng lời hứa cứu chuộc.

4. Xức Dầu Và Xác Lập Chức Vụ: Tiên tri đóng vai trò trong việc xức dầu các vua (như Sa-mu-ên xức dầu cho Sau-lơ và Đa-vít – I Sa-mu-ên 10:1; 16:13) và thậm chí các tiên tri khác (Ê-li xức dầu cho Ê-li-sê – I Các Vua 19:16).

Kinh Thánh cảnh báo rất nhiều về sự xuất hiện của tiên tri giả. Đức Chúa Jêsus phán: “Hãy coi chừng tiên tri giả, là những kẻ mang lốt chiên đến cùng các ngươi, song bề trong thật là muông sói hay cắn xé” (Ma-thi-ơ 7:15). Làm sao để phân biệt?

1. Tiêu Chuẩn Tối Thượng: Sự Trung Thành Với Lời Đức Chúa Trời Đã Mặc Khải. Phục Truyền Luật Lệ Ký 13:1-5 và 18:20-22 đưa ra hai phép thử then chốt:

- Phép thử về giáo lý (Phục Truyền 13): Dù một tiên tri có làm được dấu kỳ phép lạ, nhưng nếu họ xui người ta đi theo các thần khác, thì đó là tiên tri giả. Lời họ không quy về Đức Giê-hô-va.

- Phép thử về sự ứng nghiệm (Phục Truyền 18): “Khi nào vị tiên tri nhân danh Đức Giê-hô-va mà nói, nếu lời người không ứng nghiệm, không thành hiện thực, thì ấy là lời mà Đức Giê-hô-va chưa hề phán.” Độ chính xác 100% là yêu cầu của Đức Chúa Trời.

2. Đời Sống Và Bông Trái (Ma-thi-ơ 7:16-20): Tiên tri giả được nhận biết bởi bông trái xấu của đời sống họ: kiêu ngạo, tham lam, dục vọng, gian dối. Tiên tri thật, dù không hoàn hảo, nhưng sẽ thể hiện sự khiêm nhường, vâng phục và khao khát sự thánh khiết.

3. Sự Tuyên Xưng Về Đức Chúa Jêsus Christ (I Giăng 4:1-3): Sứ đồ Giăng đưa ra một thước đo thuộc linh cho thời Tân Ước: “Bởi điều nầy, hãy nhận biết Thánh Linh của Đức Chúa Trời: phàm thần nào xưng Đức Chúa Jêsus Christ lấy xác thịt mà ra đời, thì thần ấy là bởi Đức Chúa Trời.” Một tiên tri thật luôn tôn cao Đức Chúa Jêsus Christ là Con Đức Chúa Trời nhập thể, chịu chết và sống lại để cứu chuộc nhân loại.

Cả Cựu Ước đều hướng về Ngài. Phục Truyền 18:15, 18 chép lời hứa quan trọng: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi sẽ lấy giữa vòng anh em ngươi lập lên một đấng tiên tri như ta; các ngươi khá nghe theo đấng ấy… Tôi sẽ lấy giữa anh em lập lên cho họ một đấng tiên tri như ngươi; ta sẽ lấy các lời ta để trong miệng người, thì người sẽ nói cho họ mọi điều ta sẽ truyền cho người.”

Sứ đồ Phi-e-rơ đã trích dẫn lời tiên tri này để công bố Đức Chúa Jêsus chính là Đấng Tiên Tri đó (Công Vụ 3:22-26). Đức Chúa Jêsus không chỉ là một tiên tri trong nhiều tiên tri; Ngài là **Đấng Tiên Tri** – Lời Đức Chúa Trời trở nên xác thịt (Giăng 1:1, 14). Ngài không chỉ nói Lời Đức Chúa Trời; Ngài chính là Lời đó. Mọi lời tiên tri trước phải quy về Ngài, và mọi lời tiên tri thật sau Ngài phải tôn cao Ngài (Khải Huyền 19:10).

Sau sự giáng lâm của Đức Thánh Linh trong ngày Lễ Ngũ Tuần (Công Vụ 2), ơn tiên tri trở thành một trong những ân tứ thuộc linh để gây dựng Hội Thánh. Sứ đồ Phao-lô dạy: “Kẻ nào nói tiên tri, thì gây dựng, khuyên bảo và yên ủi loài người… Kẻ nói tiên tri, gây dựng Hội thánh” (I Cô-rinh-tô 14:3-4).

Đặc điểm của ơn tiên tri trong Hội Thánh:
- Mục đích: Để gây dựng, khích lệ và an ủi (I Cô-rinh-tô 14:3). Nó nhằm xây dựng đức tin, mang lại sự hướng dẫn cụ thể và sự khẳng định trong Chúa.
- Phạm vi: Nó không mang tính mặc khải mới thêm vào Kinh Thánh, mà là sự áp dụng, làm sáng tỏ hoặc nhắc nhở về Lời Đức Chúa Trời đã được mặc khải trọn vẹn.
- Cách thức: Phải được thực hiện cách trật tự và được “suy xét” bởi Hội Thánh (I Cô-rinh-tô 14:29; I Tê-sa-lô-ni-ca 5:20-21 – “Chớ khinh dể các lời tiên tri. Hãy thử nghiệm mọi việc, điều lành thì giữ lấy”).

Ân tứ này khác biệt với chức vụ tiên tri trong thời Cựu Ước và thời các Sứ Đồ (là nền tảng của Hội Thánh – Ê-phê-sô 2:20). Ngày nay, không ai có thẩm quyền ngang với các tiên tri Kinh Thánh để thêm lời mới vào Kinh điển.

1. Lấy Kinh Thánh Làm Nền Tảng và Thước Đo: Mọi “lời tiên tri”, khải tượng hay sự cảm thúc cá nhân đều phải được soi rọi bởi Kinh Thánh. Nếu điều gì trái với Lời Chúa đã viết, hãy loại bỏ ngay.

2. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Nhạy Bén Với Tiếng Chúa: Tiên tri thật luôn gắn bó mật thiết với Đức Chúa Trời. Chúng ta nuôi dưỡng sự nhạy bén đó qua sự cầu nguyện, tĩnh nguyện, suy gẫm Lời Chúa và vâng theo những điều Ngài đã phán.

3. Sống Với Tấm Lòng Của Một “Tiên Tri Tại Gia”: Mỗi tín hữu đều được kêu gọi sống và làm chứng cho Lời Chúa. Trong gia đình, nơi làm việc, chúng ta có thể là người “nói thay cho Đức Chúa Trời” bằng cách chia sẻ chân lý Kinh Thánh, lời khích lệ đúng lúc, và lời cảnh báo với tình yêu thương khi thấy anh em mình lạc lối.

4. Thái Độ Khiêm Nhường Và Có Thể Sai Sót: Khi chia sẻ một sự cảm động hay “lời tiên tri” cho người khác, hãy dùng ngôn từ như “Tôi cảm thấy Chúa có thể đang nhắc chúng ta về…” thay vì tuyên bố chắc nịch “Chúa phán…”. Hãy sẵn sàng để người nghe suy xét và vui lòng thuận phục nếu họ thấy không đúng (I Cô-rinh-tô 14:29).

5. Tập Trung Vào Trung Tâm Là Đấng Christ: Mọi sự gây dựng đều phải hướng con người đến thập tự giá, sự phục sinh và vương quyền của Đức Chúa Jêsus Christ. Nếu một “lời tiên tri” chỉ tập trung vào phước hạnh vật chất, sự thành công cá nhân mà không đưa đến sự thánh hóa và tôn cao Chúa, thì đó là dấu hiệu đáng nghi ngờ.

6. Cẩn Trọng, Nhưng Đừng Dập Tắt: “Chớ khinh dể các lời tiên tri” (I Tê-sa-lô-ni-ca 5:20). Thái độ của chúng ta không nên là hoài nghi mỉa mai, nhưng là tỉnh thức, suy xét mọi sự dựa trên Kinh Thánh và giữ lấy điều lành.

Chức vụ tiên tri trong Kinh Thánh là một chức vụ thiêng liêng, cao trọng và đầy trách nhiệm. Từ những tiên tri vĩ đại như Ê-sai, Giê-rê-mi đến Đấng Tiên Tri tối cao là Chúa Jêsus Christ, và đến ân tứ tiên tri trong Hội Thánh ngày nay, tất cả đều quy về một mục đích: bày tỏ ý chỉ, lời hứa và bản tính của Đức Chúa Trời cho con người, đưa dẫn họ đến sự ăn năn, đức tin và sự gây dựng.

Là con cái Chúa trong thời đại cuối cùng, chúng ta được trang bị bằng Lời Đức Chúa Trời đã được mặc khải trọn vẹn và sự đầy dẫy của Đức Thánh Linh. Hãy trân quý Lời Ngài, học hỏi để phân biệt điều thật giả, sống với tấm lòng sẵn sàng vâng theo mọi điều Chúa đã phán, và trở thành những chứng nhân trung tín, rao truyền lẽ thật cứu rỗi của Phúc Âm cho thế hệ mình. “Vì chưng chứng cớ của Đức Chúa Jêsus là thần linh của sự tiên tri” (Khải Huyền 19:10).