Tâm trí là gì theo quan điểm Kinh Thánh?

Trong thế giới ngày nay, khái niệm “tâm trí” thường bị giới hạn trong phạm trù tâm lý học hoặc sinh học thần kinh, chỉ như một cơ quan tư duy và xử lý thông tin. Tuy nhiên, quan điểm của Kinh Thánh về tâm trí vừa sâu sắc, vừa toàn diện, và mang tính nền tảng cho mối tương giao giữa con người với Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bản chất của tâm trí theo mặc khải thần thượng, sử dụng nguyên văn Hy Lạp và Hê-bơ-rơ để làm sáng tỏ ý nghĩa, đồng thời đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin.

Để hiểu đúng, chúng ta phải vượt qua khung khái niệm hiện đại và bước vào thế giới quan của Kinh Thánh. Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Cựu Ước) và Hy Lạp (Tân Ước), không có một từ duy nhất tương đương với “tâm trí” theo nghĩa hiện đại, mà là một nhóm từ diễn tả các khía cạnh khác nhau của nội tâm con người.

1. Trong Cựu Ước (Tiếng Hê-bơ-rơ):

• “Lebab”/“Leb” (לֵבָב/לֵב): Thường được dịch là “lòng”. Từ này không chỉ chỉ cảm xúc, mà còn là trung tâm của sự hiểu biết, suy nghĩ, ý chí và quyết định (Phục Truyền 6:5; 1 Sử Ký 28:9). “Hãy hết lòng, hết ý, hết sức kính mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi” (Phục Truyền 6:5) – ở đây “lòng” (lebab) bao hàm toàn bộ nội tâm, bao gồm cả tâm trí.
• “Nephesh” (נֶפֶשׁ): Thường dịch là “linh hồn” hoặc “mạng sống”. Nó chỉ toàn thể con người sống động, bao gồm ý chí, cảm xúc và khát vọng (Thi Thiên 42:1-2, 5).
• “Ruach” (רוּחַ): Thường dịch là “thần” hoặc “linh”. Chỉ phần thiêng liêng trong con người, là nơi có thể tiếp nhận và cảm nhận Linh của Đức Chúa Trời (Ê-xê-chi-ên 36:26).

2. Trong Tân Ước (Tiếng Hy Lạp):

• “Nous” (νοῦς): Từ chính yếu chỉ “tâm trí”, là nơi của lý trí, sự hiểu biết, sự phán đoán và suy tư (Rô-ma 12:2; 1 Cô-rinh-tô 14:14-15). Đây là khả năng nhận thức và phản ánh của con người.
• “Kardia” (καρδία): Tương đương với “Lebab” trong tiếng Hê-bơ-rơ, dịch là “lòng”. Là trung tâm của toàn bộ đời sống tâm linh, nơi phát ra các tư tưởng, ý định, niềm tin và tình cảm (Ma-thi-ơ 15:18-19; Rô-ma 10:10).
• “Phronema” (φρόνημα): Chỉ “sự chăm chỉ”, “tâm tình”, hoặc “khuynh hướng” của tâm trí. Nó nói đến sự thiên hướng hoặc tập trung cơ bản của tư tưởng (Rô-ma 8:6-7).

Như vậy, “tâm trí” theo Kinh Thánh không phải là một thực thể tách biệt, mà là một phần thiết yếu của nội tâm (“lòng”), liên hệ mật thiết với ý chí, tình cảm và tâm linh. Nó là “bộ chỉ huy” thuộc về nhận thức và suy luận của con người.

Sau khi A-đam sa ngã, toàn bộ nhân tính, bao gồm tâm trí, đã bị nhiễm độc bởi tội lỗi. Kinh Thánh mô tả rõ ràng tình trạng hư hoại của tâm trí tự nhiên:

• Bị làm cho hư không: “Vì họ đã đem tâm trí hư không mà đi, sự ngu dốt đương ở trong họ, vì lòng họ cứng cỏi nên trí khôn tối tăm” (Ê-phê-sô 4:17-18). Từ Hy Lạp “mataiotēs” (ματαιότης) chỉ sự hư không, vô ích, không đạt được mục đích thật.
• Thù nghịch với Đức Chúa Trời: “Vì tâm tình [phronema] của xác thịt nghịch với Đức Chúa Trời, bởi nó không phục dưới luật pháp Đức Chúa Trời, lại cũng không thể phục được” (Rô-ma 8:7). Tâm trí chưa được tái sinh có một khuynh hướng cơ bản là chống lại Đức Chúa Trời và những điều thuộc linh.
• Bị mù lòa thuộc linh: “Những kẻ chẳng tin thì chúa đời này làm mù lòa tâm trí họ, hầu cho họ không trông thấy sự vinh hiển chói lói của Tin Lành Đấng Christ” (2 Cô-rinh-tô 4:4).
• Bị ô uế và yếu đuối: “Nhưng phần tâm trí họ là hư xấu, và trí khôn họ là mờ tối” (Rô-ma 1:28, TTHĐ). Tâm trí không chỉ thiếu hiểu biết mà còn chủ động suy tính những điều xấu.

Chính vì thế, công việc cứu chuộc của Đấng Christ không chỉ tha tội mà còn bao gồm việc tái tạo và đổi mới tâm trí. Đây là một mệnh lệnh và cũng là một lời hứa:

• Mệnh lệnh cho Cơ Đốc nhân: “Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm trí [nous] mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào” (Rô-ma 12:2). Động từ “biến hóa” trong tiếng Hy Lạp là “metamorphoō” (μεταμορφόω), chỉ một sự biến đổi từ bên trong ra ngoài, như con sâu hóa bướm.
• Công việc của Thánh Linh: “Hãy mặc lấy người mới, là người đã được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật” (Ê-phê-sô 4:24). Người mới này có một tâm trí mới. “Anh em phải làm nên mới trong tâm trí [pneuma – thần linh, tâm thần] mình” (Ê-phê-sô 4:23).
• Tâm Trí của Đấng Christ: “Hãy có đồng một tâm tình [phronēma] như Đấng Christ đã có” (Phi-líp 2:5). Tâm trí được đổi mới chính là có được cùng một khuynh hướng, sự tập trung và ý muốn như Chúa Giê-xu.

Một tâm trí được Thánh Linh đổi mới và dẫn dắt sẽ đóng những vai trò quan trọng sau:

1. Tiếp Nhận và Hiểu Biết Lẽ Thật của Đức Chúa Trời: “Vì chúng ta chưa nhận lấy tâm trí của thế gian, nhưng đã nhận lấy Thánh Linh đến từ Đức Chúa Trời, hầu cho chúng ta được hiểu biết những ơn Đức Chúa Trời đã ban cho mình” (1 Cô-rinh-tô 2:12). Tâm trí đã được đổi mới trở nên công cụ để Thánh Linh bày tỏ lẽ thật sâu nhiệm (1 Cô-rinh-tô 2:10-11).

2. Cầu Nguyện và Thờ Phượng Có Ý Thức: “Tôi sẽ cầu nguyện bằng tâm trí [nous], tôi sẽ hát bằng tâm trí” (1 Cô-rinh-tô 14:15). Sự thờ phượng chân thật liên quan đến cả tâm linh (linh) lẫn sự hiểu biết (tâm trí). Nó không chỉ là cảm xúc mà còn là sự dâng hiến có ý thức, được soi dẫn bởi lẽ thật.

3. Chiến Trận Thuộc Linh và Bắt Giữ Tư Tưởng: “Vì chúng ta dẫu sống trong xác thịt, chẳng đánh trận theo xác thịt đâu. Vì khí giới của sự đánh trận chúng tôi chẳng phải thuộc về xác thịt đâu, bèn là bởi quyền năng của Đức Chúa Trời, đặng phá đồn lũy… đánh đổ các lý luận [logismos – những lập luận, tư tưởng] và mọi sự cao tự nổi lên nghịch cùng sự hiểu biết Đức Chúa Trời, và bắt hết các tư tưởng làm cho tù phục Đấng Christ” (2 Cô-rinh-tô 10:3-5). Trận chiến thuộc linh diễn ra ngay trong tâm trí, nơi những “đồn lũy” của tư tưởng sai lầm cần bị phá đổ.

4. Tập Trung vào Những Điều Cao Quý và Thánh Khiết: “Rốt lại, hỡi anh em, phàm điều chi chân thật, điều chi đáng tôn, điều chi công bình, điều chi thanh sạch, điều chi đáng yêu chuộng, điều chi có tiếng tốt, điều chi có nhân đức đáng khen, thì anh em phải nghĩ đến” (Phi-líp 4:8). Động từ “nghĩ đến” (logizomai – λογίζομαι) có nghĩa là cân nhắc, tính toán, tập trung tâm trí vào. Tâm trí được đổi mới có một chế độ ăn uống tư tưởng mới.

5. Phân Biệt và Quyết Định Theo Ý Muốn Đức Chúa Trời: “Lại tâm trí [nous] anh em đã được đổi mới rồi, thì hãy mặc lấy người mới” (Ê-phê-sô 4:23-24). Tâm trí đổi mới giúp chúng ta nhận biết ý muốn tốt lành của Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:2) và đưa ra những quyết định vâng phục Ngài.

Sự đổi mới tâm trí không phải là một sự kiện tức thời, mà là một tiến trình liên tục trong suốt đời sống Cơ Đốc nhân. Dưới đây là những phương cách thực tiễn:

1. Liên Tục Chìm Đắm trong Lời Chúa: Lời Đức Chúa Trời là công cụ chính để Thánh Linh đổi mới tâm trí. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Không chỉ đọc, mà cần suy ngẫm (Gióp 1:2), học thuộc (Thi Thiên 119:11) và để Lời Chúa “ở đầy trong lòng” (Cô-lô-se 3:16).

2. Cầu Nguyện với Sự Hiểu Biết: Phát triển đời sống cầu nguyện không chỉ bằng tình cảm mà còn bằng sự tập trung của tâm trí. Dâng lên Chúa những tư tưởng, sự hiểu biết và quyết định của mình, cầu xin Ngài lọc sạch và hướng dẫn.

3. Kiểm Soát Cổng vào Tâm Trí: “Hãy giữ tấm lòng [leb] của con hơn hết, vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra” (Châm Ngôn 4:23). Cần thận trọng với những gì chúng ta xem, nghe, đọc và suy nghĩ. Tự hỏi: Điều này có góp phần xây dựng “tâm trí của Đấng Christ” trong tôi không?

4. Vâng Phục Trong Hành Động: Tâm trí được đổi mới khi chúng ta đem những lẽ thật đã biết ra thực hành. “Ví bằng các ngươi biết sự đó, thì có phước, miễn là các ngươi làm theo” (Giăng 13:17). Sự vâng phục thực tế củng cố sự đổi mới trong tâm trí.

5. Giao Thông với Hội Thánh và Học Từ Những Người Trưởng Thành: “Sắt mài nhọn sắt. Cũng vậy, người bổ dưỡng diện mạo bạn hữu mình” (Châm Ngôn 27:17). Tâm trí chúng ta được mài giũa, sửa trị và mở mang thông qua sự dạy dỗ, khích lệ và góp ý chân tình từ những anh chị em trong Chúa.

6. Để Thánh Linh Điều Khiển: “Vì chưng những kẻ tùy theo xác thịt thì chăm về những sự thuộc xác thịt; còn những kẻ tùy theo Thánh Linh thì chăm về những sự thuộc Thánh Linh” (Rô-ma 8:5). Cuối cùng, chủ thể của sự đổi mới là chính Thánh Linh. Chúng ta phải chủ động đầu phục và để Ngài hướng dẫn tư tưởng, cảm xúc và quyết định của mình.

Theo quan điểm Kinh Thánh, tâm trí không phải là một thực thể trung lập hay độc lập. Nó là một chiến trường, một công cụ, và là một món quà quý giá. Tâm trí tự nhiên, bị sa ngã, dẫn con người xa cách Đức Chúa Trời. Nhưng nhờ công trình cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ, tâm trí chúng ta có thể và cần phải được đổi mới cách triệt để bởi quyền năng của Thánh Linh thông qua Lời Chúa.

Một tâm trí được đổi mới không chỉ “biết nhiều” hơn, mà còn có một khuynh hướng, một sự tập trung và một khả năng nhận thức mới – đó là tâm trí của Đấng Christ. Nó trở thành nơi chúng ta hiểu biết ý muốn Đức Chúa Trời, chiến đấu thuộc linh, thờ phượng chân thật và suy nghĩ những điều đẹp lòng Ngài.

“Vì Ðức Chúa Trời chẳng ban cho chúng ta tâm thần [pneuma – linh, tâm linh] nhát sợ, bèn là tâm thần mạnh mẽ, có tình thương yêu và có sự dè giữ” (2 Ti-mô-thê 1:7). Sự dè giữ (sōphronismos – σωφρονισμός) này chính là một tâm trí kỷ luật, tỉnh táo và được Thánh Linh điều khiển, là kết quả của một đời sống được liên tục đổi mới trong Ngài.

Hãy để Lời Chúa hôm nay thách thức chúng ta: Tâm trí tôi đang ở trong tình trạng nào? Tôi có đang chủ động để Lời Chúa và Thánh Linh đổi mới tâm trí mình mỗi ngày, hay vẫn để nó bị định hình bởi thế gian? Ước mong mỗi chúng ta ngày càng kinh nghiệm sự biến đổi quyền năng đó, để có đồng một tâm trí như Đấng Christ.