Kinh Thánh nói gì về sự trùng hợp?

Trong cuộc sống, chúng ta thường kinh ngạc trước những sự kiện “trùng hợp” đầy bất ngờ: tình cờ gặp đúng người vào đúng thời điểm, nhận được một cuộc điện thoại đúng lúc cần nhất, hay một chuỗi sự kiện tưởng như ngẫu nhiên lại dẫn đến một kết quả kỳ diệu. Thế giới gọi đó là “trùng hợp” (coincidence), “vận may” (serendipity), hay thậm chí là “định mệnh”. Nhưng với đôi mắt đức tin, một Cơ Đốc nhân phải nhìn nhận những điều này thế nào? Kinh Thánh – Lời Đức Chúa Trời – có đề cập đến khái niệm này không, và nếu có, Ngài bày tỏ chân lý gì đằng sau những sự kiện tưởng chừng ngẫu nhiên ấy?

Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát quan điểm của Kinh Thánh về “sự trùng hợp”, thông qua việc giải nghĩa từ ngữ, phân tích các phân đoạn then chốt và rút ra những nguyên tắc thuộc linh để áp dụng vào nhận thức và đời sống hằng ngày của chúng ta.

I. Sự Trùng Hợp Theo Thế Gian & Cái Nhìn Từ Kinh Thánh: Hai Thế Giới Quan Đối Lập

Thế giới quan duy vật hoặc ngẫu nhiên luận (randomness) cho rằng vũ trụ vận hành theo các quy luật cơ học, và những sự kiện “trùng hợp” chỉ là sản phẩm của xác suất, của một chuỗi nguyên nhân – hệ quả phức tạp mà không có sự dẫn dắt hay ý định nào đằng sau. Từ ngữ “coincidence” trong tiếng Anh bắt nguồn từ tiếng Latinh “coincidere”, có nghĩa là “xảy ra cùng nhau”. Nó hàm ý sự ngẫu nhiên, tình cờ.

Tuy nhiên, Kinh Thánh trình bày một thế giới quan hoàn toàn khác: Thế giới quan có chủ đích (Theistic worldview). Kinh Thánh dạy rằng Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa và là Đấng Chủ Tể (Chủ Quyền – Sovereign) của muôn vật. Ngài không chỉ dựng nên vũ trụ mà còn đang tích cực duy trì, quản trị và dẫn dắt mọi sự theo ý chỉ toàn hảo của Ngài. Do đó, trong vũ trụ của Đức Chúa Trời, không có khái niệm “sự kiện ngẫu nhiên” theo nghĩa tuyệt đối. Mọi sự đều nằm trong sự cho phép, sắp đặt và chủ quyền của Ngài.

Một câu Kinh Thánh then chốt thường bị hiểu lầm liên quan đến chủ đề này là Truyền đạo 9:11 (1925): “Ta xây lại, và thấy dưới mặt trời rằng cuộc chạy chẳng phải của người lẹ, cuộc chiến đấu chẳng phải của người mạnh, cũng chẳng phải bánh cho người khôn, hoặc của cải cho người thông sáng, hay ân điển cho người có tài; nhưng thời gian và sự gặp gỡ xảy đến cho mọi người.”

Từ “sự gặp gỡ” trong bản 1925 (và “sự ngẫu nhiên” trong một số bản dịch khác) là dịch từ từ Hê-bơ-rơ “מִקְרֶה” (miqreh). Từ này có nghĩa là “sự việc xảy ra”, “sự tình cờ”, hay “vận may”. Tuy nhiên, văn mạch của sách Truyền đạo (Giảng sư) là nhìn đời sống “dưới mặt trời” – tức là từ góc độ thuần túy của con người không có Đức Chúa Trời. Sứ đồ đang mô tả cảm nhận của con người về sự bất định của cuộc đời, chứ không phải tuyên bố một chân lý về bản chất thực sự của vũ trụ. Ông đang nói lên sự bất lực của con người trong việc kiểm soát mọi kết quả. Nhưng ngay cả trong sách này, chúng ta vẫn thấy ánh sáng của chân lý: “Hãy kính sợ Đức Chúa Trời, và giữ các điều răn Ngài; ấy là trọn phận sự của ngươi” (Truyền đạo 12:13).

II. Sự Chủ Quyền của Đức Chúa Trời: Chìa Khóa Để Hiểu “Những Sự Trùng Hợp Thần Linh”

Nền tảng để hiểu mọi “sự trùng hợp” trong đời sống Cơ Đốc nhân nằm ở sự chủ quyền (chủ tể) của Đức Chúa Trời. Đây là giáo lý nền tảng của Kinh Thánh.

• Châm Ngôn 16:33 tuyên bố rõ ràng: “Người ta bắt thăm trong vạt áo; Song sự nhứt định do nơi Đức Giê-hô-va.” Ngay cả một hành động tưởng như ngẫu nhiên nhất (bắt thăm) cũng nằm dưới sự định đoạt cuối cùng của Đấng Chủ Tể.
• Ê-sai 46:9-10 khẳng định: “Hãy nhớ lại sự đã xảy ra ngày xưa; vì ta là Đức Chúa Trời, không có Chúa nào khác... ta nói ra từ ban đầu sự cuối cùng, và từ thuở xưa những việc chưa làm nên. Ta phán rằng: Mưu của ta sẽ lập, và ta sẽ làm ra mọi sự ta đẹp ý.” Đức Chúa Trời biết trước và định trước mọi sự.
• Công vụ 17:26 cho biết: “Ngài đã làm cho muôn dân sanh ra bởi chỉ một người... và khi đã định trước thì giờ đời người ta cùng giới hạn chỗ ở,” cho thấy sự an bài của Ngài trong không gian và thời gian của mỗi người.

Do đó, những gì thế gian gọi là “trùng hợp” thường chính là “sự an bài thần thượng” (divine appointment) hay “sự can thiệp nhiệm mầu của Đức Chúa Trời” (providential intervention). Khái niệm “Providence” (sự quan phòng) diễn tả cách Đức Chúa Trời âm thầm, khôn ngoan dẫn dắt mọi hoàn cảnh và sự kiện trong vũ trụ và trong đời sống cá nhân để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài.

III. Những “Sự Trùng Hợp” Trong Kinh Thánh: An Bài Hay Ngẫu Nhiên?

Khi đọc Kinh Thánh với đôi mắt mới, chúng ta sẽ thấy vô số câu chuyện mà nếu nhìn bề ngoài, người ta có thể gán cho là “trùng hợp may mắn”. Nhưng tác giả được cảm thúc đã ghi lại chúng để bày tỏ bàn tay chủ động của Đức Chúa Trời.

1. Câu Chuyện Ru-tơ: “Tình Cờ” Đến Đúng Cánh Đồng (Sách Ru-tơ)
Ru-tơ, một góa phụ nghèo người Mô-áp, nói với mẹ chồng Na-ô-mi: “Xin để cho con đi ra ngoài ruộng, đặng mót gié lúa theo sau kẻ nào có ơn trước mặt người.” Kinh Thánh chép: “Vả, nàng đi, đến trong một ruộng kia, đi theo sau con gặt mà mót. Vả phước thay, ruộng đó thuộc về Bô-ô...” (Ru-tơ 2:2-3). Từ “phước thay” (behold) trong nguyên bản cho thấy đây không phải là vận may mù quáng. Đức Chúa Trời đã dẫn dắt những bước chân của Ru-tơ đến đúng cánh đồng của Bô-ô – một người bà con có nghĩa vụ chuộc sản nghiệp – dẫn đến hôn nhân, sự bảo vệ và cuối cùng đưa nàng vào trong dòng dõi của Chúa Giê-xu Christ (Ma-thi-ơ 1:5).

2. Câu Chuyện Giô-sép: Từ Giếng Khô Đến Ngai Vàng (Sáng Thế Ký 37-50)
Cả cuộc đời Giô-sép là một chuỗi những “sự trùng hợp” đau đớn lẫn kỳ diệu: bị bán làm nô lệ, bị vu oan ở nhà Phô-ti-pha, bị quên lãng trong tù. Nhưng chính trong ngục tù, ông “tình cờ” gặp quan tửu chánh, và sau đó “tình cờ” được giải mộng cho Pha-ra-ôn đúng lúc. Giô-sép đã giải thích ý nghĩa thần thượng của những sự kiện này khi nói với các anh: “Các anh toan hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại toan làm điều ích cho tôi... đặng giữ sự sống cho nhiều người” (Sáng Thế Ký 50:20). Đức Chúa Trời đã dùng ý định xấu của con người để hoàn thành mục đích cứu rỗi của Ngài.

3. Sự Gặp Gỡ Giữa Phi-líp Và Hoạn Quan Ê-thi-ô-bi (Công vụ 8:26-40)
Đây là một ví dụ kinh điển về “sự an bài thần thượng”. Thiên sứ Chúa phán bảo Phi-líp rời chỗ đang có phục hưng lớn ở Sa-ma-ri để đi đến nơi thanh vắng. Ông vâng lời và “tình cờ” gặp một viên quan Ê-thi-ô-bi đang đọc sách Ê-sai trên xe. Thánh Linh phán với Phi-líp: “Hãy lại gần, theo kịp xe đó.” Kết quả, hoạn quan tin Chúa và chịu báp-têm. Từ “tình cờ” ở đây hoàn toàn bị loại bỏ; đó là một cuộc hẹn được Đức Chúa Trời sắp đặt chính xác về thời gian, địa điểm và nhân vật để đem Tin Lành đến châu Phi.

4. Lời Tuyên Bố Của Ê-xơ-tê: “Vì Sao?” Thay Vì “Thật Trùng Hợp!”
Trong câu chuyện giải cứu dân Do Thái khỏi âm mưu diệt chủng, Mạc-đô-chê nói với hoàng hậu Ê-xơ-tê: “Nếu ngươi hoàn toàn làm thinh trong lúc nầy, dân Giu-đa hẳn sẽ được tiếp trợ và giải cứu bởi cách khác, còn ngươi và nhà cha ngươi đều sẽ bị hư mất. Song nào ai biết rằng chẳng phải vì cớ lúc nầy mà ngươi được tước vị hoàng hậu sao?” (Ê-xơ-tê 4:14). Câu hỏi “nào ai biết” đó mời gọi chúng ta nhìn thấy bàn tay Đức Chúa Trời đang hành động trong những sự kiện đời thường (tài sắc của Ê-xơ-tê, việc bà được chọn làm hoàng hậu) để thực hiện sự giải cứu lớn lao.

IV. Nguyên Tắc Thực Hành: Ứng Dụng Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Làm thế nào để chúng ta sống với nhận thức này mỗi ngày? Dưới đây là một số nguyên tắc thực hành:

1. Thay Đổi Từ Vựng & Tư Duy: Thay vì thốt lên “Ôi, trùng hợp ghê!” hay “Thật là may!”, chúng ta có thể tập nói: “Cảm ơn Chúa vì sự an bài của Ngài”, “Thật là sự sắp đặt kỳ diệu của Chúa”, hoặc “Đây hẳn là một cuộc hẹn từ Chúa”. Điều này không mang tính máy móc, nhưng giúp tâm trí chúng ta luôn hướng về Ngài.

2. Nhận Biết Sự Dẫn Dắt Qua Sự Cầu Nguyện & Lời Chúa: Nhiều “sự trùng hợp” xảy ra khi chúng ta đang bước đi trong sự vâng phục và cầu nguyện. Hãy nhạy bén với Thánh Linh. Có phải bạn vừa cầu nguyện cho một nhu cầu, và ngay sau đó có ai đó “tình cờ” gọi điện hỏi thăm? Đó có thể là cách Chúa trả lời. Hãy kiểm tra mọi sự với Lời Chúa (Rô-ma 12:2).

3. An Nghỉ Trong Sự Chủ Quyền Của Chúa, Ngay Cả Trong Những “Sự Trùng Hợp” Đau Buồn: Không phải mọi sự kiện bất ngờ đều dễ chịu. Mất việc, bệnh tật, một mối quan hệ tan vỡ... cũng có thể đến một cách bất ngờ. Nguyên tắc Rô-ma 8:28 vẫn vững chắc: “Vả, chúng ta biết rằng mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời, tức là cho kẻ được gọi theo ý muốn Ngài đã định.” Chúng ta không hiểu hết mọi sự, nhưng chúng ta tin cậy vào Người cầm quyền tối thượng. Như Giô-sép, chúng ta có thể tin rằng Đức Chúa Trời có thể biến điều xấu thành điều tốt cho những ai yêu mến Ngài.

4. Mạnh Dạn Hành Động Theo Sự Thúc Giục Từ Những Sự An Bài: Khi nhận ra một “sự trùng hợp” có thể là cánh cửa Chúa mở, hãy cầu nguyện và mạnh dạn bước qua, như Phi-líp đã chạy theo cỗ xe. Có thể Chúa đang muốn bạn làm chứng, an ủi, hay giúp đỡ một ai đó. Hãy trở thành công cụ trong tay Chúa qua chính những sự gặp gỡ “tình cờ” ấy.

V. Kết Luận: Từ Ngẫu Nhiên Đến Có Ý Nghĩa

Kinh Thánh không dạy về “sự trùng hợp” theo nghĩa ngẫu nhiên, vô chủ. Trái lại, Kinh Thánh mạc khải một Đức Chúa Trời chủ động, yêu thương, đang cầm quyền trên từng chi tiết nhỏ nhất của vũ trụ và cuộc đời chúng ta. Những gì thế gian gọi là “vận may”, “số phận” hay “trùng hợp”, thì với con cái Chúa, đó là những dấu chỉ của sự quan phòng nhiệm mầu (divine providence).

Lời Chúa trong Châm Ngôn 3:5-6 đúc kết hoàn hảo tinh thần này: “Hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va, chớ nương cậy nơi sự thông sáng của con. Phàm trong các việc làm của con, khá nhận biết Ngài, thì Ngài sẽ chỉ dẫn các nẻo của con.” Khi chúng ta “nhận biết Ngài” trong mọi đường lối mình, bao gồm cả những lối rẽ bất ngờ và những cuộc gặp gỡ tưởng như tình cờ, thì chính Ngài – chứ không phải sự ngẫu nhiên mù quáng – sẽ làm cho những con đường ấy trở nên ngay thẳng và đầy ý nghĩa.

Vì vậy, lần tới khi trải nghiệm một “sự trùng hợp” kỳ lạ, thay vì ngỡ ngàng về xác suất, bạn hãy dừng lại, cầu nguyện và tự hỏi: “Lạy Chúa, Ngài đang muốn dạy con điều gì? Ngài đang muốn con làm gì trong sự an bài kỳ diệu này?” Hãy sống với nhận thức rằng chúng ta đang bước đi trong câu chuyện lớn của Đức Chúa Trời, nơi không có chỗ cho sự tình cờ, mà chỉ có sự an bài đầy yêu thương và khôn ngoan của Người Cha ở trên trời.