Kinh Thánh nói gì về trẻ mồ côi và người góa bụa?

Trong xã hội cổ đại, nơi mà cấu trúc gia đình và sự bảo vệ của người nam là nền tảng cho sự an toàn và sinh kế, trẻ mồ côi và người góa bụa đại diện cho những thành phần dễ bị tổn thương nhất, dễ bị bóc lột và rơi vào cảnh nghèo cùng cực. Điều đáng chú ý là, xuyên suốt mạch văn của Kinh Thánh—từ Luật pháp Môi-se, qua các tiên tri, cho đến những lời dạy của Chúa Giê-xu và các sứ đồ—Đức Chúa Trời liên tục bày tỏ mối quan tâm đặc biệt và đưa ra những chỉ dẫn rõ ràng về cách dân sự Ngài phải đối xử với họ. Điều này không đơn thuần là một hoạt động xã hội, mà là một phần thiết yếu trong bản tính công bình và thánh khiết của Đức Chúa Trời, và là thước đo đức tin chân thật của cộng đồng giao ước. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát quan điểm của Kinh Thánh về đối tượng đặc biệt này, qua đó rút ra những nguyên tắc đời đời cho Hội Thánh ngày nay.

Nền tảng thần học cho mọi mệnh lệnh đạo đức trong Kinh Thánh đều bắt nguồn từ chính bản tính của Đức Chúa Trời. Ngài tự mặc khải mình là Đấng bênh vực trực tiếp cho những người yếu thế.

Phục Truyền Luật Lệ Ký 10:18 tuyên bố: “Ngài bênh vực công bình cho kẻ mồ côi và người góa bụa, thương yêu khách lạ, ban đồ ăn và áo xống cho.” Đây là một phần trong bài ca về sự vĩ đại của Đức Giê-hô-va. Danh xưng “Đấng bênh vực công bình” (trong tiếng Hê-bơ-rơ là ‘oseh mishpat עֹשֶׂה מִשְׁפָּט) cho thấy đây không phải là hành động thỉnh thoảng, mà là một phần trong công việc thường xuyên, đặc thù của Ngài. Ngài đứng về phía họ trong các phiên tòa (mà thường họ không có tiếng nói), và Ngài thực thi sự công bình cho họ.

Trong Thi Thiên 68:5, tác giả ca ngợi: “Đức Chúa Trời ở trong nơi thánh Ngài; Ngài là Cha của kẻ mồ côi, quan xét của người góa bụa.” Hai hình ảnh song song này vô cùng mạnh mẽ. “Cha” (Av אָב) hàm chứa sự chăm sóc, nuôi dưỡng, bảo vệ và di sản. “Quan xét” (Dayan דַּיָּן) hàm chứa quyền lực, thẩm quyền pháp lý để bênh vực và giải cứu. Đức Chúa Trời không chỉ an ủi họ từ xa; Ngài đảm nhận các vai trò thiết thực nhất, thay thế cho những người mà họ đã mất.

Giê-rê-mi 49:11 cũng khẳng định: “Hãy để lại các con trẻ mồ côi ta; ta sẽ bảo tồn chúng nó sống, và các người góa bụa các ngươi khá trông cậy nơi ta.” Lời hứa này cho thấy sự chăm sóc trực tiếp và cá nhân của Đức Chúa Trời. Ngài là nơi nương náu cuối cùng và an toàn nhất.

Đức Chúa Trời không chỉ là Đấng bênh vực trên trời; Ngài đã đưa sự quan tâm của mình vào luật pháp dân sự của Y-sơ-ra-ên, biến nó thành trách nhiệm giao ước của cả cộng đồng. Luật pháp không chỉ cấm làm hại họ, mà còn tích cực đòi hỏi sự chăm sóc và cung ứng.

Xuất Ê-díp-tô Ký 22:22-24 cảnh cáo nghiêm khắc: “Các ngươi chớ làm buồn một người góa bụa, hoặc kẻ mồ côi. Nếu các ngươi làm buồn và nếu họ kêu van cùng ta, chắc ta sẽ nghe tiếng kêu van của họ; cơn giận ta sẽ nóng lên, ta sẽ dùng gươm giết các ngươi...” Hành động “làm buồn” (‘anah עָנָה) ở đây bao hàm mọi hình thức áp bức, bóc lột, hoặc từ chối sự công bình. Điều đáng chú ý là Đức Chúa Trời tự đặt mình vào vị trí người lắng nghe tiếng kêu của họ và trực tiếp báo thù. Điều này cho thấy mức độ nghiêm trọng của tội lỗi này trong mắt Ngài.

Phục Truyền Luật Lệ Ký 24:17, 19-21 đưa ra những chỉ dẫn tích cực: “Ngươi chẳng nên làm trái phép đối với khách lạ hay là kẻ mồ côi, cũng chẳng nên cầm áo xống của người góa bụa.” Hơn nữa, khi gặt hái, người ta phải chủ ý để sót lại một phần hoa lợi trên đồng ruộng, trong vườn nho và vườn ô-liu “cho khách lạ, kẻ mồ côi, và người góa bụa”. Đây không phải là “bố thí” theo kiểu ban ơn từ trên xuống, mà là một cơ chế xã hội được thiết kế để tôn trọng nhân phẩm, cho phép họ tự mình làm việc để lấy phần thuộc về mình. Đó là sự “cung ứng qua lao động”, một nguyên tắc khôn ngoan và nhân văn sâu sắc.

Phục Truyền Luật Lệ Ký 14:28-29 quy định về phần mười ba năm một lần dành riêng để “cho người Lê-vi, khách lạ, kẻ mồ côi, và người góa bụa... hầu cho Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban phước cho mọi công việc của tay ngươi.” Sự chăm sóc này được gắn liền với phước hạnh quốc gia.

Các tiên tri thường dùng việc đối xử với trẻ mồ côi và góa phụ như là thước đo chính xác cho sự trung tín của Y-sơ-ra-ên với giao ước, và cũng là nguyên nhân chính cho sự phán xét của Đức Chúa Trời.

Ê-sai 1:16-17, 23 ghi lại lời Đức Giê-hô-va: “Hãy rửa đi, làm cho sạch đi... hãy làm sự công bình, giúp kẻ bị hà hiếp, xử công bình cho kẻ mồ côi, bênh vực lẽ của người góa bụa... Các quan trưởng ngươi là bạn nghịch, đồng lũ với trộm cướp; thảy đều tham của hối lộ, đuổi theo tư lợi. Chúng nó chẳng xử công bình cho kẻ mồ côi, và duyên cớ của người góa bụa chẳng được đến trước mặt chúng nó.” Sự thờ phượng trống rỗng bị Đức Chúa Trời ghê tởm vì nó đi kèm với sự bất công xã hội. Đức tin chân chính phải được thể hiện bằng hành động công bình.

Giê-rê-mi 5:28 và 7:6 cũng lên án tội ác tương tự. Xa-cha-ri 7:10 khẳng định: “Chớ hà hiếp người góa bụa, kẻ mồ côi, người trú ngụ, và kẻ nghèo khó.” Sự phán xét các dân tộc ngoại bang cũng dựa trên tiêu chuẩn này, như trong Ma-la-chi 3:5, Đức Chúa Trời phán: “Ta sẽ đến gần các ngươi đặng làm sự đoán xét, và ta sẽ làm chứng mau kẻ... ăn hiếp người góa bụa và kẻ mồ côi.”

Chúa Giê-xu Christ, là hiện thân trọn vẹn của bản tính Đức Chúa Trời, đã tiếp tục và đưa sự quan tâm này lên một tầm cao mới. Ngài không chỉ dạy dỗ, mà còn đồng hóa chính mình với những người thấp hèn nhất.

Trong Mác 12:40, Chúa Giê-xu lên án các thầy thông giáo: “là những kẻ nuốt nhà của các đàn bà góa, mà làm bộ đọc lời cầu nguyện dài. Họ sẽ bị đoán phạt nặng hơn.” Hành động “nuốt nhà” (katephagon κατεφάγον) cho thấy sự bóc lột có hệ thống và tàn nhẫn, lợi dụng sự yếu thế của họ. Sự lên án này dữ dội không kém các tiên tri Cựu Ước.

Sự kiện Chúa khen ngợi “bà góa nghèo” dâng hai đồng tiền trong Mác 12:41-44 là một bài học sâu sắc. Ngài không chỉ thấy sự dâng hiến, mà còn thấy hoàn cảnh dễ bị tổn thương của bà: “người đàn bà nghèo nầy đã bỏ vào nhiều hơn hết”. Chúa thấy và tôn vinh sự hy sinh của người bị xã hội bỏ quên.

Trong thư Gia-cơ 1:27, vị sứ đồ tóm tắt đạo thuần khiết và không ô uế trước mặt Đức Chúa Trời: “Sự tin đạo thanh sạch không vết, trước mặt Đức Chúa Trời, Cha chúng ta, là: thăm viếng kẻ mồ côi, người góa bụa trong cơn khốn khó của họ, và giữ lấy mình cho khỏi sự ô uế của thế gian.” Từ Hy Lạp ‘episkeptesthai’ (ἐπισκέπτεσθαι) không chỉ có nghĩa là “ghé thăm”, mà còn mang ý chăm sóc, bảo vệ, xem xét nhu cầu và đáp ứng. Điều này được đặt ngang hàng với việc giữ mình thánh sạch, cho thấy đây là một phần không thể tách rời của đời sống đạo chân chính.

Dựa trên nền tảng Kinh Thánh vững chắc, chúng ta rút ra những nguyên tắc ứng dụng sau cho cá nhân và Hội Thánh:

1. Thay Đổi Nhận Thức: Trẻ mồ côi và góa phụ không phải là “đối tượng từ thiện”, mà là những người mà Đức Chúa Trời đặc biệt yêu thương và giao trách nhiệm chăm sóc cho chúng ta. Việc bỏ qua họ là phạm tội với chính Đức Chúa Trời (Châm Ngôn 28:27).

2. Hành Động Cá Nhân:
- Quan tâm và Lắng nghe: Dành thời gian thăm hỏi, lắng nghe những nhu cầu thực tế về tình cảm, tâm linh và vật chất.
- Bảo vệ và Bênh vực: Sử dụng kiến thức, địa vị hoặc nguồn lực của mình để bảo vệ quyền lợi cho họ trong các vấn đề pháp lý, di sản, hay tranh chấp.
- Cung Ứng Cụ Thể: Giúp đỡ một cách tôn trọng và khôn ngoan, có thể là thực phẩm, học phí, chỗ ở, việc làm, hoặc sự hỗ trợ tinh thần lâu dài.

3. Trách Nhiệm Cộng Đồng Hội Thánh:
- Hội Thánh cần có một cơ chế để nhận diện và đồng hành với những góa phụ và con cái họ trong hội chúng (xem Công Vụ 6:1-7 về việc chăm sóc các bà góa).
- Thành lập hoặc hỗ trợ các chương trình như “Mẹ đỡ đầu tâm linh”, nhà nuôi trẻ mồ côi Cơ đốc, hoặc nhóm hỗ trợ cho các góa phụ.
- Trong sự dạy dỗ, cần nhấn mạnh trách nhiệm này và khích lệ tinh thần chia sẻ, gánh vác gánh nặng cho nhau (Ga-la-ti 6:2).

4. Cầu Nguyện: Cầu thay cho họ, xin Đức Chúa Trời là Cha và Quan Xét trực tiếp an ủi, bảo vệ và cung ứng mọi nhu cầu của họ.

Từ đầu đến cuối Kinh Thánh, tiếng kêu của trẻ mồ côi và người góa bụa luôn được Đức Chúa Trời lắng nghe, và hành động áp bức họ luôn bị Ngài phán xét. Chúa Giê-xu đã bày tỏ lòng thương xót sâu sắc với họ, và Thánh Linh qua các sứ đồ đã xác định việc chăm sóc họ là cốt lõi của “sự tin đạo thanh sạch”.

Đối với chúng ta ngày nay, lời kêu gọi vẫn còn nguyên vẹn. Trong một thế giới đầy rẫy bất an và bất công, Hội Thánh của Đấng Christ được kêu gọi để trở thành bàn tay, vòng tay và tiếng nói của Đức Chúa Trời cho những người dễ bị tổn thương nhất. Khi chúng ta làm điều đó, chúng ta không chỉ vâng lời một mệnh lệnh, mà còn phản chiếu chính bản tính của Cha Thiên Thượng, Đấng đã nhận chúng ta—những kẻ mồ côi thuộc linh—làm con cái Ngài qua sự cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ (Ga-la-ti 4:4-7). Hành động yêu thương cụ thể chính là bằng chứng hùng hồn nhất cho tình yêu và sự công bình của Đức Chúa Trời giữa thế gian.

“Hãy bảo vệ kẻ yếu đuối và kẻ mồ côi; hãy đoán xét công bình cho người khốn cùng và kẻ thiếu thốn.” (Thi Thiên 82:3)