Lễ Đức Mẹ Lên Trời
Trong bối cảnh đa dạng của Cơ Đốc giáo, nhiều truyền thống và ngày lễ khác nhau đã được hình thành. Lễ Đức Mẹ Lên Trời (Assumption of Mary) là một trong những ngày lễ trọng đại của Công giáo Rô-ma, được cử hành vào ngày 15 tháng 8 hàng năm, để tưởng nhớ việc Đức Maria, thân mẫu của Chúa Giê-xu, được đưa cả hồn lẫn xác lên thiên đàng sau khi kết thúc cuộc đời trên đất. Với tư cách là những nhà nghiên cứu Kinh Thánh theo truyền thống Tin Lành, chúng ta cần xem xét học thuyết này dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời – thẩm quyền tối cao và duy nhất cho đức tin và sự thực hành của Cơ Đốc nhân (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Bài viết này sẽ phân tích chủ đề này một cách chi tiết, dựa trên nền tảng Kinh Thánh, ngôn ngữ nguyên bản và thần học tín lý.
Học thuyết về sự Lên Trời của Đức Maria chính thức được Giáo hoàng Piô XII tuyên bố là một tín điều (dogma) của Giáo hội Công giáo Rô-ma vào năm 1950, trong Tông hiến Munificentissimus Deus. Tín điều này dạy rằng: "Đức Trinh Nữ Maria Vô Nhiễm Nguyên Tội, sau khi hoàn tất cuộc đời trần thế, đã được đưa lên vinh quang thiên quốc cả hồn lẫn xác."
Về mặt lịch sử, niềm tin này không có nền tảng trực tiếp trong các sách Kinh Thánh Tân Ước được công nhận (canon), mà chủ yếu phát triển từ các truyền thống truyền khẩu và các văn bản ngụy thư (apocrypha) xuất hiện từ những thế kỷ sau, như tác phẩm Transitus Mariae. Sự phát triển thần học này diễn ra qua nhiều thế kỷ, trước khi được chính thức hóa vào thế kỷ 20.
Khi nghiên cứu bất kỳ học thuyết nào, nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất của đức tin Tin Lành là Sola Scriptura (chỉ bởi Kinh Thánh). Kinh Thánh là lời không sai lầm của Đức Chúa Trời, đầy đủ để dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị và dạy người trong sự công bình (2 Ti-mô-thê 3:16). Do đó, mọi giáo lý đều phải được kiểm chứng và đánh giá dựa trên Kinh Thánh.
1. Sự Im Lặng Của Kinh Thánh: Toàn bộ Tân Ước hoàn toàn không ghi lại bất kỳ sự kiện, ám chỉ hay tiên tri nào về việc Đức Maria được đưa lên trời cả hồn lẫn xác. Các sách Phúc Âm, sách Công vụ, các thư tín và sách Khải Huyền đều im lặng về số phận cuối cùng của bà. Sự im lặng này có ý nghĩa quan trọng. Nếu đây là một sự kiện vĩ đại và một chân lý cứu rỗi thiết yếu, chắc chắn các sứ đồ đã được Chúa Thánh Linh soi dẫn để ghi chép lại, như lời Phao-lô: "Hỡi anh em, tôi tỏ cho anh em Tin Lành mà tôi đã rao giảng cho anh em, anh em đã nhận lấy, và đang cứ vững vàng trong đạo ấy, lại cậy đạo ấy mà được cứu rỗi, miễn là anh em giữ lấy y như tôi đã giảng cho; bằng không, thì anh em dầu có tin cũng vô ích." (1 Cô-rinh-tô 15:1-2). Tin Lành trọn vẹn đã được bày tỏ và không cần thêm sự mặc khải nào khác.
2. Sự Thăng Thiên Duy Nhất Của Chúa Giê-xu Christ:
Kinh Thánh ghi chép rõ ràng và nhấn mạnh về sự thăng thiên của Chúa Giê-xu Christ như một sự kiện độc nhất vô nhị, chứng minh thần tính và sự chiến thắng vinh quang của Ngài. Trong tiếng Hy Lạp, từ được dùng là ἀνάλημψις (analēmpsis) có nghĩa là "được đem lên" (Lu-ca 9:51) và đặc biệt là ἀνελήφθη (anelēmphthē) trong Công vụ 1:2, 11, 22, mô tả hành động Ngài được cất lên trước mắt các môn đồ.
"Ngài phán xong, thì được cất lên trong lúc các người đó nhìn xem Ngài, có một đám mây tiếp Ngài khuất đi, không thấy nữa." (Công vụ 1:9).
Sự thăng thiên của Chúa Giê-xu là phần thiết yếu trong công trình cứu chuộc của Ngài, xác nhận Ngài là Chúa và là Đấng Christ (Công vụ 2:33-36). Việc gán đặc ân này cho một con người (dù được tôn kính như Đức Maria) có nguy cơ làm lu mờ sự độc tôn và vinh quang duy nhất thuộc về Đấng Christ. Chỉ có Ngài là "Đấng đã từng trải sự chết, rồi được sống lại, được cao trọng và quyền năng, và hiện đang ngự bên hữu Đức Chúa Trời" (Khải Huyền 1:17-18).
Để hiểu về thân phận con người sau khi chết, chúng ta cần quay lại giáo lý nền tảng của Kinh Thánh.
1. Tình Trạng Trung Gian (Thể Hồn Linh): Kinh Thánh dạy rằng khi một tín đồ qua đời, linh hồn (tiếng Hy Lạp: ψυχή - psychē) và tâm linh (tiếng Hy Lạp: πνεῦμα - pneuma) của người đó lập tức ở cùng Chúa trong ý thức đầy đủ. Phao-lô nói: "Vì theo đuổi thì tôi được ở với Đấng Christ, điều ấy tốt hơn bội phần" (Phi-líp 1:23). Chúa Giê-xu phán với kẻ trộm trên thập tự giá: "Quả thật, ta nói cùng ngươi, hôm nay ngươi sẽ được ở với ta trong nơi Ba-ra-đi." (Lu-ca 23:43). Tuy nhiên, thân thể xác thịt vẫn nằm trong phần mộ cho đến ngày cuối cùng.
2. Sự Sống Lại Của Thân Thể Trong Tương Lai:
Giáo lý hi vọng lớn lao của Cơ Đốc nhân là sự sống lại của thân thể vào ngày Chúa Giê-xu tái lâm, không phải là một sự kiện riêng lẻ xảy ra cho từng người sau khi chết. Đây là một giáo lý trọng tâm được giảng dạy rõ ràng:
"Vả, chính mình Đức Chúa Trời sẽ từ trời giáng xuống, tiếng kêu của thiên sứ và tiếng kèn của Đức Chúa Trời, thì những kẻ chết trong Đấng Christ sẽ sống lại trước hết." (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16).
"Kìa, là sự sống lại của kẻ chết. Gieo ra là hay hư nát, mà sống lại là không hay hư nát... Người ta gieo thân thể hay hư nát, mà sống lại là không hay hư nát... Vả, thân thể hay hư nát nầy phải mặc lấy sự không hay hư nát, thân thể hay chết nầy phải mặc lấy sự không hay chết." (1 Cô-rinh-tô 15:42, 53).
Sự sống lại này là một biến cố vĩ đại trong tương lai, gắn liền với sự tái lâm của Chúa Giê-xu, chứ không phải là một sự kiện đã xảy ra cách âm thầm trong quá khứ cho một cá nhân. Do đó, khái niệm một thân thể đã được sống lại và cất lên trời từ thế kỷ thứ nhất là không phù hợp với khuôn mẫu tiên tri của Kinh Thánh.
Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta tôn trọng và kính trọng Đức Maria với tư cách là người nữ được Đức Chúa Trời kính chọn một cách đặc biệt để trở nên thân mẫu về phần xác thịt của Cứu Chúa Giê-xu. Tuy nhiên, Kinh Thánh đặt bà vào đúng vị trí của một tôi tớ khiêm nhường và một tín đồ gương mẫu, chứ không phải là đối tượng của sự tôn sùng, thờ phượng hay những đặc ân vượt quá khuôn khổ Lời Chúa.
1. Bài Ca Ngợi Khen Của Maria (Magnificat - Lu-ca 1:46-55): Trong bài ca này, Maria tự nhận mình là "tôi tớ hèn mọn" (câu 48), và tất cả sự tôn cao đều hướng về Chúa: "Linh hồn tôi ngợi khen Chúa... vì Đấng Toàn Năng đã làm các việc lớn cho tôi" (câu 49). Tâm điểm là Đức Chúa Trời và Đấng Cứu Thế, không phải bản thân bà.
2. Lời Chứng Cuối Cùng Về Maria Trong Kinh Thánh: Xuất hiện lần cuối cùng trong sách Công vụ, Maria được mô tả là cùng với các môn đồ "đồng một lòng bền đỗ cầu nguyện" (Công vụ 1:14). Bà là một phần của Hội Thánh đầu tiên, là một tín đồ cầu nguyện, không phải là một nhân vật được tôn thờ.
3. Lời Dạy Của Chúa Giê-xu: Khi có người khen ngợi mẹ Ngài, Chúa Giê-xu đã hướng sự chú ý về đức tin và sự vâng phục Lời Chúa: "Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Những kẻ nghe và giữ lời Đức Chúa Trời còn có phước hơn!" (Lu-ca 11:28). Điều này cho thấy phước hạnh thật sự không nằm ở quan hệ huyết thống, mà ở mối quan hệ thuộc linh qua đức tin.
Trong tiếng Hy Lạp, từ được dùng để gọi Maria luôn là một danh xưng bình thường. Bà không bao giờ được gọi là "Theotokos" (Mẹ của Đức Chúa Trời) trong Kinh Thánh, dù thuật ngữ này có thể được hiểu theo nghĩa thần học về nhân tính và thần tính của Chúa Giê-xu. Kinh Thánh luôn giữ sự cân bằng: tôn trọng vai trò của bà nhưng tuyệt đối không đặt bà vào vị trí trung gian hay đối tượng của sự tôn sùng.
Từ việc nghiên cứu trên, chúng ta rút ra những bài học quý báu và ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin hôm nay:
1. Giữ Vững Thẩm Quyền Tối Cao Của Kinh Thánh (Sola Scriptura): Chúng ta được nhắc nhở phải luôn kiểm tra mọi giáo lý, truyền thống và lời dạy dỗ dưới ánh sáng của Kinh Thánh. Sự tôn trọng truyền thống là điều tốt, nhưng khi truyền thống mâu thuẫn hoặc thêm thắt vào Lời Chúa đã được mặc khải trọn vẹn, chúng ta phải trung thành với Kinh Thánh. "Hãy cân những lời giảng dạy chúng tôi theo Kinh Thánh" (Công vụ 17:11).
2. Tập Trung Vào Chúa Giê-xu Christ Là Trung Tâm (Solus Christus): Sự cứu rỗi, sự thờ phượng và hy vọng của chúng ta đặt trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Đấng Trung Gian duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (1 Ti-mô-thê 2:5). Ngài là Đấng duy nhất đã chiến thắng sự chết, sống lại và thăng thiên vinh hiển. Mọi sự tôn vinh phải quy về Ngài. Chúng ta cần cảnh giác với bất kỳ điều gì có nguy cơ chia sẻ hay làm giảm bớt sự độc tôn thuộc về Đấng Christ.
3. Sống Với Hy Vọng Về Sự Sống Lại Và Sự Tái Lâm Của Chúa: Thay vì tập trung vào những sự kiện không được Kinh Thánh xác nhận, chúng ta hãy giữ vững niềm hy vọng lớn lao và chắc chắn: Chúa Giê-xu sẽ trở lại! Khi ấy, những kẻ chết trong Ngài sẽ sống lại với thân thể vinh hiển, bất diệt, và chúng ta là người đang sống sẽ được cất lên cùng họ để ở với Chúa đời đời (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17). Đây là "phước hạnh trông cậy" của chúng ta (Tít 2:13).
4. Tôn Trọng Và Yêu Thương Anh Em Khác Biệt: Khi đối thoại với anh em Công giáo hay những người tin theo truyền thống này, thái độ của chúng ta phải là tình yêu thương, sự mềm mại và tôn trọng (1 Phi-e-rơ 3:15). Chúng ta tranh luận về giáo lý bằng tinh thần xây dựng, với mục đích trình bày chân lý của Kinh Thánh, chứ không phải để công kích cá nhân. Hãy cầu nguyện cho họ nhận biết Chúa Giê-xu cách trọn vẹn và kinh nghiệm ân điển tự do trong Ngài.
5. Noi Gương Đức Tin Và Sự Vâng Phục Của Maria: Điều chúng ta có thể học từ Maria là đức tin khi bà thưa: "Tôi đây là tôi tớ của Chúa, xin sự ấy xảy ra cho tôi như lời ngươi nói!" (Lu-ca 1:38). Sự khiêm nhường, lòng tin cậy tuyệt đối vào lời hứa của Đức Chúa Trời và thái độ vâng phục của bà là tấm gương sáng cho mọi tín đồ. Chúng ta hãy noi theo gương đó trong hành trình đức tin của mình.
Qua việc nghiên cứu Kinh Thánh cách cẩn thận, chúng ta nhận thấy rằng Lễ Đức Mẹ Lên Trời là một truyền thống phát triển bên ngoài Kinh Thánh, dựa trên các nguồn ngụy thư và suy luận thần học sau này. Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta tôn trọng Đức Maria với tư cách là người nữ có phước, được Chúa chọn, nhưng chúng ta phải kiên định giữ lấy nguyên tắc Sola Scriptura – chỉ Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao cho đức tin và sự thực hành.
Sự thăng thiên vinh hiển cả hồn lẫn xác là đặc ân và bằng chứng duy nhất dành cho Chúa Giê-xu Christ, Đấng Cứu Thế và Chúa chúng ta. Hy vọng của chúng ta không đặt trên bất kỳ con người nào, dù vĩ đại đến đâu, mà đặt trọn trên công trình cứu chuộc hoàn tất của Chúa Giê-xu và lời hứa về sự tái lâm của Ngài. Khi đó, mọi tín đồ sẽ cùng được sống lại trong thân thể vinh hiển để hưởng sự sống đời đời trong sự hiện diện của Đức Chúa Trời.
Ước mong mỗi chúng ta luôn "chăm chỉ... như những kẻ đã nhờ lời đó mà được sự sống đời đời" (Giăng 5:39), giữ vững đức tin nơi Đấng Christ, và sốt sắng chờ đợi ngày vinh hiển ấy.