Có Sai Không Khi Nghi Ngờ Chúa?
Trong hành trình đức tin của mỗi Cơ Đốc nhân, chúng ta không ít lần đối diện với những khoảnh khắc thắc mắc, bối rối, và thậm chí là nghi ngờ. Cơn bão của cuộc đời ập đến, lời cầu nguyện dường như không được đáp lời, sự dữ hoành hành, hoặc đơn giản là những điều mầu nhiệm trong Kinh Thánh vượt quá tầm hiểu biết của chúng ta – tất cả có thể trở thành mảnh đất màu mỡ cho sự nghi ngờ nảy mầm. Một câu hỏi then chốt thường trực: Có sai không, có tội không khi một người tin Chúa lại nghi ngờ Ngài? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát hiện tượng "nghi ngờ" dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời, phân tích bản chất của nó, học hỏi từ những gương mẫu trong Kinh Thánh, và tìm kiếm con đường đúng đắn để vượt qua, hướng đến một đức tin vững vàng hơn.
Trước hết, chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa các khái niệm. Trong tiếng Hy Lạp (nguyên ngữ của Tân Ước), có một số từ then chốt:
- Διακρίνω (Diakrinō): Thường được dịch là "nghi ngờ" hoặc "do dự" (Gia-cơ 1:6). Từ này mang nghĩa phân vân giữa hai lựa chọn, bị xé lòng giữa niềm tin và sự hoài nghi. Nó diễn tả trạng thái tinh thần bất ổn, thiếu sự ổn định trong đức tin.
- Ἀπιστία (Apistia): Có nghĩa là "sự vô tín", "không tin" (Mác 6:6, 9:24). Đây là trạng thái từ chối hoặc không có đức tin. Trong khi "nghi ngờ" (diakrinō) vẫn còn có sự tranh chiến và khao khát tin, thì "vô tín" (apistia) là sự khước từ.
- Ζητέω (Zēteō): Nghĩa là "tìm kiếm", "chất vấn". Nhiều câu hỏi thắc mắc chân thành xuất phát từ lòng khao khát hiểu biết Chúa sâu sắc hơn (như Ma-ri ngồi dưới chân Chúa).
Như vậy, nghi ngờ (doubt) trong ngữ cảnh thuộc linh lành mạnh không đồng nghĩa với sự vô tín. Nó là cuộc vật lộn chân thành của một tấm lòng tin Chúa nhưng bị vây bọc bởi những hoàn cảnh, cảm xúc hoặc câu hỏi khó hiểu. Nghi ngờ trở nên nguy hiểm khi nó đóng băng thành sự vô tín, khi người ta từ bỏ việc tìm kiếm câu trả lời và quay lưng lại với Chúa.
Kinh Thánh không che giấu những nhân vật trung tín của Đức Chúa Trời cũng từng trải qua những cơn khủng hoảng nghi ngờ sâu sắc. Việc ghi chép lại điều này cho thấy Chúa thấu hiểu bản tính con người của chúng ta.
1. Giăng Báp-tít – Người Dọn Đường Lại Nghi Ngờ: Giăng Báp-tít, người từng tuyên bố "Kìa, Chiên con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!" (Giăng 1:29), khi bị giam trong ngục, đã sai môn đồ đến hỏi Chúa Giê-xu: "Ngài có phải là Đấng phải đến, hay là chúng tôi còn đợi Đấng khác chăng?" (Ma-thi-ơ 11:3). Sự nghi ngờ của ông xuất phát từ hoàn cảnh bi đát: ông, người dọn đường, lại bị bỏ tù, trong khi Đấng Mê-si-a dường như không thi hành sự phán xét công bình như ông mong đợi. Chúa Giê-xu không quở trách ông. Ngài đáp lại bằng việc chỉ cho các môn đồ của Giăng thấy các phép lạ cứu chữa đang diễn ra, và khen ngợi Giăng (câu 4-11). Chúa công nhận sự yếu đuối trong lúc thử thách của ông.
2. Thô-ma – Biệt Danh "Kẻ Nghi Ngờ": Sứ đồ Thô-ma đã trở thành hình mẫu kinh điển về nghi ngờ khi ông tuyên bố: "Nếu tôi không thấy dấu đinh trong bàn tay Ngài, nếu tôi không đặt ngón tay tôi vào chỗ dấu đinh, và nếu tôi không đặt bàn tay tôi vào sườn Ngài, thì tôi không tin" (Giăng 20:25). Tám ngày sau, Chúa Giê-xu phục sinh hiện đến, trực tiếp đối diện với sự nghi ngờ của Thô-ma. Ngài mời ông: "Hãy đặt ngón tay ngươi vào đây, và xem bàn tay ta; cũng hãy giơ bàn tay ngươi ra và đặt vào sườn ta, chớ cứng lòng, song hãy tin!" (câu 27). Chúa đáp ứng nhu cầu chứng cứ thể chất của Thô-ma, nhưng cũng phán: "Vì ngươi đã thấy ta, nên ngươi tin. Phước cho những kẻ chẳng từng thấy mà đã tin vậy" (câu 29). Ở đây, Chúa vượt lên trên sự nghi ngờ, ban cho đức tin, và chúc phước cho những ai tin mà không thấy.
3. Gióp – Cuộc Khủng Hoảng Đức Tin Tột Đỉnh: Cả sách Gióp là một cuộc hành trình từ sự tin kính thuần khiết đến những nghi ngờ chất chồng về sự công bình và nhân từ của Đức Chúa Trời. Sau bao thảm họa, Gióp thốt lên: "Tôi kêu cầu cùng Chúa, nhưng Chúa chẳng đáp lời" (Gióp 30:20). Ông chất vấn, tranh luận, và khao khát được đối chất trực tiếp với Đức Chúa Trời (Gióp 31:35). Cuối cùng, Đức Giê-hô-va đáp lời từ trong cơn gió lốc (Gióp 38-41). Điều đáng chú ý là Chúa không trả lời trực tiếp các câu hỏi "tại sao" của Gióp. Thay vào đó, Ngài phô bày quyền năng, sự khôn ngoan và chủ quyền tuyệt đối của Ngài trong công trình sáng tạo. Phản ứng của Gióp là sự ăn năn và tin cậy mới mẻ: "Tôi lấy làm gớm ghê tôi, và tôi ăn năn trong tro bụi" (Gióp 42:6). Chúa không lên án Gióp vì những nghi ngờ của ông, nhưng đưa ông đến chỗ nhận biết Ngài sâu nhiệm hơn.
Từ các phân đoạn trên, ta thấy nghi ngờ thường xuất phát từ:
- Hoàn cảnh đau khổ không thể giải thích được (Gióp, Giăng Báp-tít).
- Sự chậm trễ của Chúa hoặc sự khác biệt giữa kỳ vọng của con người và đường lối của Đức Chúa Trời.
- Những điều mầu nhiệm vượt quá trí hiểu (sự phục sinh đối với Thô-ma).
- Tấm lòng tập trung vào hoàn cảnh hơn là Đấng Christ, như Phi-e-rơ khi chìm xuống nước (Ma-thi-ơ 14:30-31).
Cách Chúa đáp lại cho chúng ta bài học quý báu: - Ngài không lên án ngay lập tức. Chúa Giê-xu đáp ứng Thô-ma, khích lệ Phi-e-rơ, trấn an Giăng, và dạy dỗ Gióp. - Ngài cung cấp bằng chứng cần thiết cho đức tin. Nhưng Ngài luôn hướng đến một đức tin không dựa trên dấu kỳ phép lạ (Giăng 20:29). - Ngài hướng sự chú ý của chúng ta về chính Ngài – quyền năng, sự nhân từ, và lời hứa của Ngài – hơn là chỉ giải đáp mọi thắc mắc. - Ngài sử dụng sự nghi ngờ như một công cụ để đào sâu mối quan hệ. Sau cơn nghi ngờ, Thô-ma tuyên xưng đức tin mạnh mẽ nhất: "Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!" (Giăng 20:28).
Trong thư Gia-cơ, sứ đồ viết: "Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho. Nhưng phải lấy đức tin mà cầu xin, chớ nghi ngờ; vì kẻ nghi ngờ giống như sóng biển, bị gió động và đưa đi đây đi đó. Người như thế chớ nên tưởng mình lãnh được vật chi từ nơi Chúa: ấy là một người phân tâm, phàm làm việc gì đều không định" (Gia-cơ 1:5-8).
Đoạn này thường bị hiểu lầm là cấm tuyệt đối mọi sự nghi ngờ. Tuy nhiên, từ "nghi ngờ" ở đây là διακρίνω (diakrinō), chỉ về sự "phân tâm", "do dự" giữa hai ý kiến. Gia-cơ mô tả một tấm lòng không ổn định, giống như kẻ hai lòng, vừa muốn tin vào lời hứa của Chúa vừa muốn dựa vào sự khôn ngoan của thế gian. Sự "nghi ngờ" bị lên án ở đây là thái độ không quyết định, thiếu sự tín thác trọn vẹn vào Đức Chúa Trời khi cầu xin, chứ không phải là những thắc mắc chân thành được đem đến với Chúa trong sự tìm kiếm. Chúa sẵn sàng ban sự khôn ngoan (câu 5) cho người thiếu, nhưng Ngài mong muốn chúng ta đến với Ngài bằng một đức tin đơn sơ, hướng về một hướng duy nhất là chính Ngài.
Làm thế nào để chúng ta ứng phó lành mạnh với những cơn nghi ngờ?
1. Thành Thật Với Chúa Và Với Chính Mình: Đừng đè nén hoặc cảm thấy tội lỗi vì có nghi ngờ. Hãy noi gương các Thánh Vịnh (Thi thiên 10:1, 13:1-2, 22:1), đem mọi thắc mắc, đau đớn và bối rối của bạn đến trình dâng lên Chúa. Ngài đủ lớn để lắng nghe những câu hỏi khó nhất của bạn.
2. Phân Biệt Giữa Cảm Xúc Và Sự Thật: Nghi ngờ thường được thúc đẩy bởi cảm xúc (sợ hãi, thất vọng, đau đớn). Hãy neo linh hồn mình vào Lẽ Thật bất biến của Lời Chúa (Giăng 17:17). Hãy viết ra những câu Kinh Thánh về bản tính của Đức Chúa Trời (nhân từ, thành tín, quyền năng) và đọc đi đọc lại.
3. Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ Từ Hội Thánh: Đừng cô lập mình. Hãy tìm đến một người bạn đức tin trưởng thành, một mục sư đáng tin cậy để chia sẻ và cầu nguyện chung (Ga-la-ti 6:2). Nhiều khi, góc nhìn của người ngoài cuộc và lời chứng về sự thành tín của Chúa trong đời họ sẽ nâng đỡ bạn.
4. Tập Trung Vào Đấng Christ Và Sự Chết/Phục Sinh Của Ngài: Khi mọi thứ mờ tối, hãy quay về với cốt lõi của Phúc Âm: "Đấng Christ vì chúng ta chịu chết... đã sống lại" (Rô-ma 5:8, 1 Cô-rinh-tô 15:3-4). Sự kiện lịch sử này là nền tảng bất di bất dịch của đức tin chúng ta, bảo đảm tình yêu và quyền năng của Chúa.
5. Tiếp Tục Bước Đi Trong Sự Vâng Lời: Đức tin không chỉ là cảm xúc; đó là hành động vâng lời. Ngay cả khi lòng đầy nghi ngờ, hãy tiếp tục làm những điều bạn biết là đúng: thờ phượng, phục vụ, đọc Kinh Thánh, cầu nguyện. Thường thì sự vâng lời sẽ mở đường cho sự hiểu biết và đức tin tươi mới (Giăng 7:17).
6. Cầu Xin "Tôi Tin, Xin Giúp Đỡ Sự Không Tin Của Tôi!": Hãy học theo lời cầu nguyện chân thành của người cha có con bị quỷ ám: "Tôi tin; xin Chúa giúp đỡ sự không tin của tôi!" (Mác 9:24). Đây là mẫu mực của một lời cầu nguyện trong cơn nghi ngờ – vừa tuyên xưng đức tin yếu ớt hiện có, vừa cầu xin Chúa ban thêm đức tin.
Vậy, có sai không khi nghi ngờ Chúa? Dựa trên sự khảo sát Kinh Thánh, chúng ta có thể kết luận: Bản thân sự nghi ngờ không phải là tội lỗi hay sự thất bại thuộc linh không thể tha thứ. Nó là một phần của trải nghiệm con người trong một thế giới đổ vỡ, và ngay cả những anh hùng đức tin cũng đã trải qua. Điều quan trọng không phải là sự hiện diện của nghi ngờ, mà là cách chúng ta đối diện và xử lý nó.
Sai lầm nằm ở chỗ: - Nuôi dưỡng sự nghi ngờ trong lòng, để nó đóng băng thành sự vô tín và cay đắng. - Rời xa Chúa và Hội Thánh trong cơn khủng hoảng. - Tìm kiếm câu trả lời từ những nguồn không tin kính thay vì Lời Chúa.
Hành trình đức tin không phải là một đường thẳng đi lên không có thắc mắc. Đó thường là một con đường ngoằn ngoèo với những thung lũng tối tăm của nghi ngờ. Nhưng chính trong những thung lũng đó, khi chúng ta thành thật kêu cầu Chúa, Ngài sẽ đáp lời. Ngài có thể không trả lời mọi câu hỏi theo cách chúng ta muốn, nhưng Ngài hứa ban chính mình Ngài – sự hiện diện, sự bình an, và ân điển đủ cho chúng ta (2 Cô-rinh-tô 12:9).
Hãy nhớ lời của Chúa Giê-xu phán với Phi-e-rơ, người nghi ngờ và chìm xuống: "Hỡi người ít đức tin, sao ngươi nghi ngờ?" (Ma-thi-ơ 14:31). Câu hỏi đó không phải là một sự kết án, mà là một lời mời gọi. Một lời mời để rời mắt khỏi sóng gió hoàn cảnh và nhìn chăm vào Ngài. Qua sự nghi ngờ được trao phó cho Chúa, đức tin của chúng ta có thể được tinh luyện, trở nên thực tế hơn, sâu sắc hơn và vững vàng hơn – một đức tin không dựa trên cảm xúc hay hoàn cảnh thuận lợi, mà dựa trên chính Đấng Christ, là Đá sống không hề hư nát.