Thiên thần có ý chí tự do không?

Trong thế giới thuộc linh, thiên thần là những tạo vật đặc biệt của Đức Chúa Trời. Kinh Thánh cho biết các thiên sứ được Đức Chúa Trời dựng nên trước khi có thế gian (Gióp 38:4-7). Họ có trí tuệ, cảm xúc và khả năng giao tiếp. Nhưng một câu hỏi quan trọng thường được đặt ra: Thiên thần có ý chí tự do không? Liệu họ có khả năng lựa chọn giữa vâng lời và bất tuân, hay chỉ là những cỗ máy thi hành mệnh lệnh? Bài viết này sẽ khảo sát Kinh Thánh cách kỹ lưỡng để tìm ra câu trả lời, đồng thời rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Trước khi tìm hiểu về ý chí của thiên thần, chúng ta cần hiểu sơ lược về nguồn gốc và bản chất của họ. Từ "thiên sứ" (angel) trong tiếng Hy Lạp là angelos, có nghĩa là "sứ giả". Thiên thần là những tạo vật thuộc linh (Hê-bơ-rơ 1:14), không có thân thể vật lý, mặc dù đôi khi họ hiện ra dưới hình dạng con người (Sáng thế ký 18:1-2; Công vụ 12:7-8). Kinh Thánh cho biết tất cả thiên thần đều do Đức Chúa Trời tạo dựng qua Chúa Giê-xu Christ (Cô-lô-se 1:16). Ban đầu, tất cả đều tốt lành và thánh khiết. Tuy nhiên, một phần ba thiên thần đã sa ngã (Khải Huyền 12:4). Sự kiện này ngay lập tức gợi lên ý tưởng về sự lựa chọn – họ đã quyết định chống nghịch Đức Chúa Trời.

1. Sự sa ngã của Lu-xi-phe và các thiên thần phản loạn

Mặc dù Kinh Thánh không mô tả chi tiết về sự sa ngã của thiên thần, nhưng một số đoạn gợi ý rõ ràng. Ê-sai 14:12-15 nói về vua Ba-by-lôn nhưng nhiều nhà giải kinh thấy hình bóng của kẻ đứng sau – "sao mai, con trai của sáng sớm" (câu 12) – đã muốn "lên trên trời", "nhắc ngai lên trên các ngôi sao Đức Chúa Trời" và "làm ra mình bằng Đấng Rất Cao". Đây là mô tả về sự kiêu ngạo và ý muốn cướp ngôi Đức Chúa Trời. Tương tự, Ê-xê-chi-ên 28:12-17 nói về vua Ty-rơ nhưng cũng ám chỉ một sinh vật đã được tạo dựng hoàn hảo, "đầy dẫy sự khôn ngoan, tốt đẹp trọn vẹn", "ở trên núi thánh của Đức Chúa Trời", cho đến khi "sự gian ác tìm thấy trong ngươi" và "lòng ngươi đã kiêu ngạo" (câu 15-17). Những đoạn này cho thấy một thiên sứ đã tự ý chọn nổi loạn.

Khải Huyền 12:7-9 mô tả một trận chiến trên trời: "Mi-chen và các sứ người tranh chiến cùng con rồng, rồng cũng cùng các sứ mình tranh chiến lại; song chúng nó không thắng, và chẳng còn thấy nơi chúng nó ở trên trời nữa. Con rồng lớn đó bị quăng xuống, tức là con rắn xưa, gọi là ma quỉ và Sa-tan, dỗ dành cả thiên hạ; nó đã bị quăng xuống đất, và các sứ nó cũng bị quăng xuống với nó." Sự kiện này xác nhận rằng một số thiên thần đã theo Sa-tan, tức là đã chọn phe của hắn. Họ không bị ép buộc; họ có ý chí tự do để đi theo sự phản nghịch.

2. Các thiên thần trung thành: sự lựa chọn vâng lời

Đối ngược với các thiên thần sa ngã, phần còn lại vẫn trung thành với Đức Chúa Trời. Điều này được minh họa qua Khải Huyền 12:8 khi nói rằng "chúng nó không thắng", tức là các thiên sứ của Đức Chúa Trời đã chiến đấu và giữ vững lập trường. Họ đã lựa chọn đứng về phía Đức Chúa Trời. Ngoài ra, nhiều đoạn Kinh Thánh cho thấy các thiên sứ tự nguyện thờ phượng và phục vụ Chúa. Thi thiên 103:20-21: "Hỡi các thiên sứ của Đức Giê-hô-va, là các đấng có sức lực, làm theo mạng lịnh Ngài, Hay vâng tiếng Ngài, hãy chúc tụng Đức Giê-hô-va! Hỡi cả cơ binh của Ngài, là tôi tớ Ngài, làm theo ý Ngài, hãy chúc tụng Đức Giê-hô-va!" Lời kêu gọi này giả định rằng các thiên sứ có ý chí để vâng theo mạng lệnh; họ không tự động như robot.

3. Các trích dẫn khác khẳng định sự lựa chọn của thiên thần

• Giu-đe 6: "Vả, những thiên sứ đã không giữ thứ bậc mình, nhưng lìa bỏ chỗ riêng mình, thì Chúa đã dùng dây xích họ trong nơi tối tăm đời đời, để dành cho sự phán xét ngày lớn." Câu này cho thấy các thiên sứ đã tự ý rời bỏ vị trí được chỉ định, tức là họ đã phạm tội do quyết định của mình.
• 2 Phi-e-rơ 2:4: "Vì nếu Đức Chúa Trời chẳng tiếc các thiên sứ đã phạm tội, nhưng quăng chúng nó vào hang tối tăm, phó cho đợi sự phán xét..."
• 1 Ti-mô-thê 5:21: "Trước mặt Đức Chúa Trời, trước mặt Đức Chúa Giê-xu Christ, và trước mặt các thiên sứ được chọn, ta răn bảo con..." Ở đây, Phao-lô nói đến "các thiên sứ được chọn", gợi ý có sự lựa chọn (của Đức Chúa Trời) và cũng có thể ám chỉ các thiên sứ đã chọn vâng phục.

Ngoài ra, Chúa Giê-xu phán về ma quỉ: "Các ngươi bởi cha mình là ma quỉ, và muốn làm nên sự ưa muốn của cha mình. Vừa lúc ban đầu nó đã là kẻ giết người, chẳng bền giữ được lẽ thật, vì không có lẽ thật trong nó. Khi nó nói dối, thì nói theo tánh riêng mình, vì nó vốn là kẻ nói dối và là cha sự nói dối." (Giăng 8:44). Câu "chẳng bền giữ được lẽ thật" cho thấy Sa-tan đã có cơ hội giữ lẽ thật nhưng đã chối bỏ; đó là một quyết định có ý thức.

4. Phân tích từ ngữ nguyên thủy

Trong tiếng Hy Lạp, từ "ý muốn" là thelēma. Kinh Thánh nhiều lần nói về ý muốn của Đức Chúa Trời, và cũng đề cập đến ý muốn của loài người. Về thiên thần, không có câu nào trực tiếp nói "ý muốn của thiên thần", nhưng từ những hành động của họ, chúng ta thấy họ có ý chí. Hơn nữa, sự kiện họ "phạm tội" (2 Phi-e-rơ 2:4) khẳng định họ có khả năng lựa chọn đạo đức, vì tội lỗi luôn liên quan đến việc vi phạm ý muốn của Đức Chúa Trời một cách tự nguyện.

Cả thiên thần lẫn con người đều được Đức Chúa Trời ban cho ý chí tự do. Điều này phù hợp với bản tính của Đấng Tạo Hóa – Ngài muốn những tạo vật có lý trí yêu mến và thờ phượng Ngài bằng sự lựa chọn tự do, chứ không ép buộc. Tuy nhiên, có những khác biệt:

• Bản chất: Thiên thần là linh, không có xác thịt, nên không bị cám dỗ bởi dục vọng thể xác như con người. Sự sa ngã của họ bắt nguồn từ lòng kiêu ngạo và ham muốn chiếm đoạt vị trí của Đức Chúa Trời.
• Thời điểm quyết định: Một số nhà thần học cho rằng các thiên thần đã trải qua một sự thử thách nào đó (có thể liên quan đến việc tôn thờ Chúa) và sau đó ý chí của họ trở nên cố định. Tức là, các thiên thần trung thành sẽ không bao giờ sa ngã nữa, còn các thiên thần phản loạn sẽ không bao giờ ăn năn. Trong khi đó, con người tiếp tục có cơ hội ăn năn và được cứu cho đến khi qua đời (Hê-bơ-rơ 9:27).
• Sự cứu rỗi: Kinh Thánh không cho thấy có sự cứu chuộc nào cho các thiên thần sa ngã (Hê-bơ-rơ 2:16). Có lẽ vì họ đã chọn với sự hiểu biết trọn vẹn hơn và không có sự hối cải.

Dù vậy, cả hai đều có ý chí tự do và phải chịu trách nhiệm trước Đức Chúa Trời về những lựa chọn của mình.

Liệu các thiên thần ngày nay có còn có thể thay đổi ý định? Kinh Thánh cho biết các thiên thần trung thành vẫn vâng lời Chúa và phục vụ Ngài. Họ được gọi là "các thiên sứ được chọn" (1 Ti-mô-thê 5:21) và "các thánh đồ" (Đa-ni-ên 8:13). Họ dường như đã được xác lập trong sự thánh khiết và không còn khả năng phạm tội. Điều này tương tự như tình trạng của các thánh đồ sau khi được vinh hiển – sẽ không còn phạm tội nữa. Về phía các ác thần, Kinh Thánh mô tả chúng vẫn đang hoạt động chống nghịch Đức Chúa Trời, cám dỗ con người (1 Phi-e-rơ 5:8). Chúng vẫn có ý chí tự do để làm điều ác, nhưng cuối cùng sẽ bị phán xét và quăng vào hồ lửa (Ma-thi-ơ 25:41).

Như vậy, ý chí tự do của thiên thần không bị mất đi, nhưng có thể đã được củng cố theo hướng họ đã chọn. Tuy nhiên, Đức Chúa Trời vẫn tể trị trên mọi quyết định của họ; Ngài cho phép sự lựa chọn của họ xảy ra nhưng vẫn kiểm soát mọi sự để hoàn thành mục đích của Ngài.

Hiểu biết về ý chí tự do của thiên thần không chỉ là lý thuyết, mà có những áp dụng thiết thực cho chúng ta ngày nay.

1. Nhận thức trách nhiệm về sự lựa chọn của bản thân

Nếu ngay cả các thiên thần – những tạo vật mạnh mẽ và thánh khiết – đều phải chịu trách nhiệm trước Chúa về những lựa chọn của mình, thì con người chúng ta càng phải ý thức hơn về quyết định mỗi ngày. Chúng ta có tự do để chọn vâng lời hay không vâng lời Chúa. Mỗi lựa chọn đều có hệ quả đời đời. Hãy dùng ý chí tự do để tôn vinh Đức Chúa Trời, như Kinh Thánh dạy: "Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm." (1 Cô-rinh-tô 10:31).

2. Sự quan trọng của việc vâng phục Chúa mỗi ngày

Các thiên thần trung thành đã lựa chọn vâng phục và giữ vững lập trường. Chúng ta được khích lệ bởi gương của họ. Hằng ngày, chúng ta đối diện với nhiều cám dỗ, nhưng nhờ Đức Thánh Linh giúp đỡ, chúng ta có thể quyết tâm sống vâng lời Chúa. "Vậy, hãy phục sự Đức Chúa Trời cách bền lòng, như thể trước mặt Chúa." (Công vụ 20:19).

3. Nhận diện chiến trận thuộc linh và đứng vững

Ma quỉ và các ác thần vẫn đang tích cực chống nghịch Đức Chúa Trời và tấn công con dân Chúa. Vì chúng có ý chí tự do và thù địch, chúng ta cần phải tỉnh thức. Ê-phê-sô 6:11-12 dạy: "Hãy mặc lấy mọi khí giới của Đức Chúa Trời, để được đứng vững mà địch lại mưu kế của ma quỉ. Vì chúng ta đánh trận, chẳng phải cùng thịt và huyết, bèn là cùng chủ quyền, cùng thế lực, cùng vua chúa của thế gian mờ tối này, cùng các thần dữ ở các miền trên trời." Hiểu rằng kẻ thù có ý chí và mưu đồ giúp chúng ta không coi thường, nhưng cũng không sợ hãi, vì Đấng ở trong chúng ta lớn hơn (1 Giăng 4:4).

4. Đức Chúa Trời tôn trọng ý chí tự do nhưng vẫn tể trị mọi sự

Đức Chúa Trời đã ban ý chí tự do cho các thiên thần và loài người, nhưng điều đó không làm giảm quyền tể trị của Ngài. Ngài biết trước mọi lựa chọn (Công vụ 2:23), và Ngài sử dụng cả những sự dữ để làm thành mục đích tốt lành của Ngài (Sáng thế ký 50:20; Rô-ma 8:28). Điều này an ủi chúng ta rằng dù ma quỉ có tự do chống đối, Đức Chúa Trời vẫn hoàn toàn kiểm soát và cuối cùng sẽ chiến thắng. Chúng ta có thể tin cậy Ngài tuyệt đối.

Kinh Thánh dạy rõ ràng rằng thiên thần có ý chí tự do. Họ có khả năng lựa chọn giữa vâng lời và bất tuân. Một số đã chọn nổi loạn và trở thành ma quỉ; số còn lại vẫn trung thành với Đức Chúa Trời. Tình trạng hiện tại có thể cho thấy ý chí của họ đã được cố định theo hướng đã chọn, nhưng họ vẫn sở hữu ý chí và hành động theo đó. Bài học cho chúng ta là hãy sử dụng ý chí tự do Chúa ban để lựa chọn đi theo Ngài mỗi ngày, sống vâng phục và chống trả ma quỉ bằng đức tin. Dù xung quanh có nhiều thế lực thuộc linh, nhưng Đức Chúa Trời vẫn đang ngự trị và chúng ta có thể đứng vững trong Ngài.