Tại sao người cha được dặn: 'Đừng chọc giận con cái mình' (Cô-lô-se 3:21)?

Lời dặn dò ngắn gọn nhưng đầy sức nặng của Sứ đồ Phao-lô trong thư Cô-lô-se 3:21: “Hỡi các người làm cha, chớ hề chọc giận con cái mình, e chúng nó ngã lòng chăng”, không phải là một lời khuyên tâm lý đơn thuần, mà là một mệnh lệnh thuộc linh có nền tảng vững chắc trong bản tính của Đức Chúa Trời và trong sứ điệp Phúc Âm. Để thấu hiểu chiều sâu của câu Kinh Thánh này, chúng ta cần đặt nó vào bối cảnh trọn vẹn của sách Cô-lô-se, phân tích ngôn ngữ gốc, và khám phá mối liên hệ mật thiết của nó với hình ảnh của Đức Chúa Trời là Cha.

Câu 21 không đứng một mình. Nó là phần kết của một phân đoạn quan trọng (Cô-lô-se 3:18-4:1) nói về các mối quan hệ trong gia đình và xã hội dưới ánh sáng của Phúc Âm: vợ-chồng (c.18-19), cha mẹ-con cái (c.20-21), và chủ-tớ (c.22-4:1). Điều đáng chú ý là tất cả các mệnh lệnh này đều được đặt dưới chân dung vĩ đại của Đấng Christ: “Hãy nhường mọi sự cho nhau và tôn kính Đấng Christ” (Ê-phê-sô 5:21 - một phân đoạn tương tự). Trọng tâm của Phao-lô là cách Đấng Christ biến đổi những cấu trúc xã hội thông thường thành những mối quan hệ phản chiếu tình yêu và sự vâng phục dành cho Ngài.

Cụ thể với cặp đôi cha-con, trước lời dặn người cha, Phao-lô đã căn dặn những người con: “Hỡi kẻ làm con, hãy vâng phục cha mẹ mình trong mọi sự, vì điều đó đẹp lòng Chúa” (Cô-lô-se 3:20). Bổn phận của người con là **vâng phục** (ὑπακούω - *hypakouō*), mang ý nghĩa lắng nghe và thuận theo. Nhưng bổn phận của người cha không phải là sự độc tài hay kiểm soát, mà là **tránh gây ra một phản ứng tiêu cực** nơi con cái. Đây là một sự cân bằng tuyệt vời của ân điển và trách nhiệm.

Để thấu hiểu mệnh lệnh, chúng ta cần đi sâu vào hai cụm từ then chốt trong nguyên ngữ Hy Lạp.

1. "Chớ hề chọc giận" (μὴ ἐρεθίζετε - *mē erethizete*):
Động từ **ἐρεθίζω** (*erethizō*) không chỉ đơn giản là "làm cho tức giận". Nó mang sắc thái mạnh hơn: **kích động, châm chọc, trêu ngươi, khiêu khích, hoặc thậm chí là khích tướng để gây ra phản ứng thù địch**. Từ này được dùng trong 2 Cô-rinh-tô 9:2 với nghĩa "kích thích" lòng sốt sắng. Ở đây, nó mô tả một hành vi có chủ đích hoặc vô ý của người cha khiến tâm trí và tình cảm của đứa con bị kích động đến mức nổi loạn, oán giận. Điều này có thể bao gồm:
- Sự hà khắc, độc đoán không cần thiết.
- Những tiêu chuẩn bất khả thi, không phù hợp với tuổi hay năng lực của con.
- Sự thiên vị, so sánh.
- Lời nói mỉa mai, chế nhạo, làm nhục.
- Sự thất thường, không nhất quán trong kỷ luật (hôm nay phạt, ngày mai bỏ qua).
- Lời hứa suông không thực hiện.
Phao-lô dùng từ phủ định mạnh mẽ **μὴ** (*mē*), hàm ý "đừng bao giờ", "hãy ngừng ngay việc đó lại", cho thấy đây là một điều cần phải được chấm dứt triệt để.

2. "E chúng nó ngã lòng chăng" (ἵνα μὴ ἀθυμῶσιν - *hina mē athymōsin*):
Hậu quả của việc "chọc giận" không chỉ là cơn giận nhất thời, mà là một tình trạng tâm lý sâu sắc và nguy hiểm hơn: **ngã lòng**. Động từ **ἀθυμέω** (*athymeō*) có nghĩa là **mất hết tinh thần, nản chí, thất vọng, chán nản đến mức không còn muốn cố gắng**. Nó là trạng thái tinh thần bị đè bẹp. Một đứa con bị "ngã lòng" sẽ không còn động lực để làm điều tốt, để vâng lời, để cố gắng đáp ứng kỳ vọng, vì chúng tin rằng dù có cố gắng thế nào cũng thất bại, cũng bị chê trách, hoặc không bao giờ làm vừa lòng cha được. Chúng từ bỏ. Đây chính là sự phá hủy tinh thần, làm tổn thương mối quan hệ và cản trở sự phát triển lành mạnh.

Sứ đồ Phao-lô cung cấp một huấn thị song song và đầy đủ hơn trong Ê-phê-sô 6:4: “Hỡi các người làm cha, chớ **chọc giận** (παροργίζετε - *parorgizete*) con cái mình, nhưng hãy **dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa** mà nuôi nấng chúng nó.”

Ở đây, chúng ta thấy rõ hơn sự tương phản:
- ĐỪNG LÀM: "Chọc giận" (παροργίζω - *parorgizō*), một từ đồng nghĩa mạnh hơn, có nghĩa là "chọc cho nổi giận đến cùng cực".
- HÃY LÀM: "Nuôi nấng" (ἐκτρέφετε - *ektrephete*), nghĩa là nuôi dưỡng cho đến khi trưởng thành. Công cụ để nuôi nấng là **"sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa"** (παιδεία καὶ νουθεσία Κυρίου - *paideia kai nouthesia Kyriou*).
* **Paideia (Παιδεία):** Là toàn bộ quá trình giáo dục, rèn luyện, kỷ luật nhằm hình thành nhân cách. Nó bao gồm cả sự sửa dạy khi cần.
* **Nouthesia (Νουθεσία):** Là sự khuyên bảo, cảnh tỉnh, hướng dẫn bằng lời nói, đặt để tâm trí vào đúng chỗ.

Như vậy, nhiệm vụ của người cha Cơ Đốc không phải là *tránh hoàn toàn việc sửa dạy*, mà là sửa dạy theo **cách thức và tinh thần của Chúa**, không theo sự tức giận, độc đoán hay thất thường của con người. Kỷ luật phải nhằm mục đích hướng dẫn và cứu vớt (xem Hê-bơ-rơ 12:5-11), không nhằm trút giận hay đè bẹp tinh thần.

Lý do căn cơ nhất cho mệnh lệnh này nằm ở chính bản tính của Đức Chúa Trời. Trong toàn bộ Kinh Thánh, Đức Chúa Trời bày tỏ chính Ngài là **CHA**. Người cha trần thế được kêu gọi phản chiếu hình ảnh của Cha Thiên Thượng (Ê-phê-sô 3:14-15). Vậy, Cha Thiên Thượng cư xử thế nào với con cái Ngài?

• Ngài là **Cha nhân từ và hay thương xót** (Thi thiên 103:13).
• Ngài **sửa phạt** những kẻ Ngài yêu, nhưng với mục đích để họ được dự phần trong sự thánh khiết của Ngài (Hê-bơ-rơ 12:6, 10).
• Ngài **chậm giận và đầy lòng nhân từ** (Thi thiên 145:8).
• Ngài không **bẻ gãy cây sậy đã giập, không tắt ngọn đèn gần tàn** (Ma-thi-ơ 12:20). Ngài nâng đỡ kẻ yếu đuối.

Một người cha "chọc giận" con cái đang đi ngược lại với chân dung này. Thay vì là hình ảnh của Đấng nhân từ, anh ta trở thành hình ảnh của kẻ hà khắc. Thay vì dẫn con đến với tình yêu của Chúa, anh ta có thể vô tình tạo ra một rào cản, khiến đứa trẻ liên tưởng "Cha trên trời cũng khắc nghiệt, hay giận dữ, và không bao giờ hài lòng như cha tôi". Đây là một trách nhiệm thuộc linh hết sức nghiêm trọng.

Lời dạy này cần được áp dụng một cách thiết thực trong đời sống gia đình Cơ Đốc.

1. Phân Biệt Giữa Kỷ Luật Và Sự Trừng Phạt Nổi Giận:
Kỷ luật (paideia) xuất phát từ tình yêu, hướng đến tương lai, và có mục đích sửa trị rõ ràng. Sự trừng phạt nổi giận xuất phát từ sự thất vọng, tức giận của cha mẹ, nhằm xả cảm xúc và khẳng định quyền lực. Hãy tự hỏi: "Hành động của tôi lúc này đang muốn xây dựng con hay chỉ đang trút giận?"

2. Lắng Nghe Và Thấu Hiểu:
Trước khi ra mệnh lệnh hay sửa dạy, hãy tìm hiểu góc nhìn, cảm xúc và động cơ của con (Gia-cơ 1:19: “Mọi người nên mau nghe mà chậm nói, chậm giận”). Một đứa trẻ cảm thấy được lắng nghe sẽ ít có xu hướng "bị chọc giận" hơn.

3. Nhất Quán Và Công Bằng:
Sự thất thường trong các quy tắc và hình phạt là một trong những nguyên nhân lớn gây ra sự bực tức và nản lòng. Hãy cố gắng nhất quán và giải thích rõ ràng lý do đằng sau các quy tắc.

4. Khích Lệ Nhiều Hơn Chỉ Trích:
Tìm kiếm và công nhận những nỗ lực, sự tiến bộ của con, dù nhỏ. Đừng chỉ tập trung vào lỗi lầm và sự thiếu sót (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:11). Lời nói khích lệ có sức xây dựng tinh thần mạnh mẽ.

5. Xưng Nhận Và Tha Thứ:
Khi người cha lỡ nổi nóng, nói lời gay gắt hoặc phản ứng thái quá, hãy can đảm xin lỗi con. Điều này không làm mất uy quyền, mà ngược lại, dạy con bài học quý giá về ân điển, sự khiêm nhường và sự tha thứ – những đặc điểm căn bản của Phúc Âm (Cô-lô-se 3:13).

6. Hướng Con Đến Với Chúa, Không Phải Đến Với Thành Tích Của Chúng:
Áp lực thành tích học tập, thể thao... có thể trở thành gánh nặng khiến con "ngã lòng". Hãy nuôi dưỡng con trong "sự khuyên bảo của Chúa", giúp con nhận biết giá trị của mình trong Đấng Christ, không phải trong sự so sánh hay thành tựu thế gian.

Mệnh lệnh "Đừng chọc giận con cái mình" thách thức mọi quan niệm độc tài về quyền làm cha. Nó nâng cao vai trò người cha từ một "nhà độc tài" lên thành một **người quản gia của ân điển**, một **người môn đồ hóa** (discipler) cho con cái mình. Người cha Cơ Đốc được giao phó những tâm hồn non trẻ để nuôi dưỡng chúng trong Chúa, chứ không phải để đè bẹp tinh thần chúng.

Cuối cùng, sức mạnh để sống theo mệnh lệnh này không đến từ kỹ năng làm cha mẹ hay sự kiên nhẫn tự nhiên, mà đến từ chính việc người cha luôn sống trong nhận thức về tình yêu và sự nhân từ của Cha Thiên Thượng dành cho mình. Khi chúng ta kinh nghiệm được rằng Đức Chúa Trời, với tư cách là Cha, đã không xử với chúng ta theo tội lỗi chúng ta, Ngài chậm giận và dư dật ân điển, thì chúng ta mới có thể dần học cách đối xử với con cái mình bằng cùng một tinh thần của ân điển và sự thánh khiết đó.

Hãy để mỗi người cha trở thành một cánh cửa mở ra, dẫn con cái mình đến với tình yêu vô điều kiện của Cha trên trời, chứ không phải là một bức tường ngăn cách chúng với Ngài.