Lời Nói Đúng Lúc Có Ích Lợi Gì (Châm Ngôn 25:11)
Trong cuộc sống với vô vàn tương tác và giao tiếp hằng ngày, sức mạnh của lời nói thường bị xem nhẹ. Kinh Thánh, đặc biệt là sách Châm Ngôn, dành sự quan tâm đáng kể để dạy dỗ chúng ta về sự khôn ngoan trong cách sử dụng lời nói. Một trong những câu châm ngôn sống động và giàu hình ảnh nhất chính là Châm Ngôn 25:11: “Lời nói phải thì Giống như trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc.” Câu Kinh Thánh ngắn gọn này không chỉ là một phép so sánh thi vị mà còn ẩn chứa những nguyên tắc thuộc linh sâu sắc về thời điểm, giá trị và tác động biến đổi của lời nói được Đức Chúa Trời dẫn dắt.
I. Giải Nghĩa và Bối Cảnh của Châm Ngôn 25:11
Để thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa, chúng ta cần đặt câu này trong bối cảnh rộng hơn. Châm Ngôn 25:1 mở đầu chương bằng cụm từ “Cũng là những châm ngôn của Sa-lô-môn, mà các người của Ê-xê-chia, vua nước Giu-đa, sao lục lại.” Điều này cho thấy đây là những lời dạy được sưu tầm và bảo tồn cẩn thận, nhấn mạnh tầm quan trọng lâu dài của chúng.
Xét về mặt ngôn ngữ, từ “phải thì” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “dabar ‘al-‘opnaw”, có thể hiểu là “lời nói trên bánh xe của nó” – tức là lời nói được phát ra đúng thời điểm, đúng chỗ, phù hợp với hoàn cảnh và con người. Nó không chỉ là nội dung đúng, mà còn là thời điểm đúng.
Hình ảnh so sánh thật tuyệt mỹ: “trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc”. Trong nguyên ngữ, “trái bình bát” (tiếng Hê-bơ-rơ: tappuach) có thể chỉ một loại trái cây quý, có lẽ là trái táo. Vật liệu là vàng – kim loại quý giá nhất, tượng trưng cho sự thuần khiết, vinh quang và giá trị vĩnh cửu. Trên nền vàng ấy là những đường chạm, khảm, cẩn bằng bạc – một kim loại quý khác, tạo nên sự tương phản và nâng tầm vẻ đẹp tổng thể. Một vật trang trí như vậy vừa có giá trị nội tại lớn (làm bằng vàng), vừa có tính thẩm mỹ cao nhờ nghệ thuật chế tác tinh xảo (cẩn bạc). Cũng vậy, một lời nói khôn ngoan không chỉ có nội dung chân lý (giá trị tựa vàng), mà còn được trau chuốt, trình bày đúng lúc, đúng cách (vẻ đẹp tựa bạc cẩn trên vàng), khiến nó trở nên vô cùng đáng quý và đẹp đẽ.
II. Sự Tương Phản Giữa Lời Nói “Phải Thì” và Lời Nói Sai Thời Điểm
Sách Châm Ngôn liên tục đưa ra sự tương phản để chúng ta có thể phân biệt rõ ràng:
- Lời nói phải thì đem lại sự sống và chữa lành: “Lưỡi hiền lành giống như một cây sự sống...” (Châm Ngôn 15:4). “Lời nói của người khôn ngoan có sức chữa lành.” (Châm Ngôn 12:18b).
- Lời nói sai thời điểm gây tổn thương và phá hoại: “Lời nói vội vàng giống như gươm đâm...” (Châm Ngôn 12:18a). “Môi miệng kẻ ngu muội đến đâu, sự đánh đập cũng theo đến đó.” (Châm Ngôn 18:6).
Thậm chí một lời khuyên đúng đắn, nếu được đưa ra trong cơn giận dữ, với thái độ kiêu ngạo, hoặc khi người nghe chưa sẵn sàng, sẽ trở nên vô ích hoặc phản tác dụng. Châm Ngôn 15:23 cảnh báo: “Người ta vui mừng nhờ được đáp lời phải; Và lời nói phải thì lấy làm tốt lành dường bao!” Niềm vui và sự “tốt lành” đó chỉ đến khi lời nói “phải thì”.
III. Gương Mẫu Tối Cao: Lời Nói Phải Thì Của Chúa Giê-xu
Đức Chúa Giê-xu Christ là hiện thân hoàn hảo của Lời Đức Chúa Trời (Giăng 1:1) và cũng là bậc thầy vô song trong việc sử dụng lời nói đúng lúc. Ngài không bao giờ vội vàng trong lời đáp. Ngài biết khi nào nên nói và khi nào nên im lặng (Ma-thi-ơ 27:14).
- Với người đàn bà bị bắt trong tội ngoại tình, Ngài không lên án ngay, cũng không bào chữa ngay. Ngài im lặng, viết trên đất, và đợi đến thời điểm thích hợp để nói lời giải cứu: “Ta cũng không định tội ngươi; hãy đi, đừng phạm tội nữa.” (Giăng 8:11). Đó là lời “phải thì” vừa bày tỏ ân điển, vừa kêu gọi sự thánh khiết.
- Với hai môn đồ trên đường Emmau, Ngài kiên nhẫn giải thích Kinh Thánh, đợi cho đến khi lòng họ “nóng cháy” lên mới tỏ mình ra (Lu-ca 24:13-32).
- Ngài hứa ban Đấng Yên Ủi (Đức Thánh Linh) chính là Đấng sẽ dạy chúng ta biết phải nói điều gì trong thì giờ đó: “Vả, ấy không phải các ngươi nói, bèn là Thánh Linh của Cha các ngươi sẽ từ trong lòng các ngươi nói ra.” (Ma-thi-ơ 10:20).
Như vậy, lời nói “phải thì” bắt nguồn từ sự kết hợp giữa sự khôn ngoan của Lời Đức Chúa Trời và sự dẫn dắt tức thời của Đức Thánh Linh.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc
Làm thế nào để chúng ta có thể trau dồi khả năng nói lời “phải thì” như trái bình bát vàng cẩn bạc? Dưới đây là một số nguyên tắc thực hành:
1. Học Tập Sự Tự Chủ và Lắng Nghe (Gia-cơ 1:19):
“Hỡi anh em yêu dấu, anh em biết điều đó: người nào cũng phải mau nghe mà chậm nói, chậm giận.” Trước khi nói, hãy lắng nghe thật kỹ: lắng nghe hoàn cảnh, lắng nghe cảm xúc của người đối diện, và quan trọng nhất, lắng nghe sự nhắc nhở của Đức Thánh Linh trong lòng. Sự chậm nói tạo không gian để phân biệt giữa cảm xúc nhất thời và lời khôn ngoan lâu dài.
2. Cầu Nguyện Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Trên Cao:
Sứ đồ Phao-lô cầu nguyện cho các tín hữu Cô-lô-se được “đầy sự hiểu biết về ý muốn của Ngài, với mọi thứ khôn ngoan và hiểu biết thiêng liêng nữa” (Cô-lô-se 1:9). Sự khôn ngoan để nói đúng lúc là món quà từ Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:5). Hãy cầu xin Ngài mỗi ngày, đặc biệt trước những cuộc trò chuyện quan trọng.
3. Làm Đầy Tấm Lòng Bằng Lời Chúa (Lu-ca 6:45):
“Người lành do nơi đã chứa điều thiện mà phát ra điều thiện; kẻ dữ do nơi đã chứa điều ác mà phát ra điều ác; vì do sự đầy dẫy trong lòng mà miệng mới nói ra.” Lời nói “phải thì” xuất phát từ một tấm lòng đã được Lời Chúa uốn nắn và đầy dẫy. Càng suy ngẫm Kinh Thánh, chúng ta càng có “kho tàng” để rút ra những lời thích hợp cho mọi tình huống.
4. Nhạy Bén Với Nhu Cầu và Thời Điểm:
Hãy hỏi: “Người này cần điều gì vào lúc này? Một lời khích lệ, một sự sửa dạy nhẹ nhàng, hay chỉ là sự im lặng đồng cảm?” “Lời nói như bánh mật, Buồn thay, nó làm cho tâm hồn được ngọt ngào, Và xương cốt được lành mạnh.” (Châm Ngôn 16:24). Hãy để lời của bạn là “bánh mật” chữa lành cho đúng người, đúng lúc.
V. Phạm Vi Ảnh Hưởng Của Lời Nói Phải Thì
Lời nói đúng lúc có sức mạnh biến đổi trong nhiều mối quan hệ:
- Trong Gia Đình: Một lời khích lệ đúng lúc có thể xây dựng lòng tự trọng cho con cái (Ê-phê-sô 6:4). Một lời xin lỗi chân thành, kịp thời có thể hàn gắn sự rạn nứt giữa vợ chồng.
- Trong Hội Thánh: “Lời lành của nó giống như tàng ong, Thơm ngon cho linh hồn, và khỏe mạnh cho xương.” (Châm Ngôn 16:24). Lời khuyên bảo, sửa dạy trong tình yêu thương đúng lúc (Ê-phê-sô 4:15) gây dựng thân thể Đấng Christ.
- Trong Chứng Đạo: Phi-e-rơ khuyên chúng ta phải “sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em, với sự nhu mì và kính sợ” (I Phi-e-rơ 3:15). Sự “sẵn sàng” này bao hàm cả sự chuẩn bị về nội dung lẫn sự nhạy bén về thời cơ do Đức Thánh Linh mở ra.
- Trong Sự Khích Lệ: Một lời động viên đơn giản như “Tôi đang cầu nguyện cho bạn” đúng vào lúc người đó thất vọng, có giá trị hơn ngàn lời nói suông.
Kết Luận
Châm Ngôn 25:11 mời gọi chúng ta sống một đời sống giao tiếp có chủ ý và được Đức Thánh Linh dẫn dắt. Lời nói “phải thì” không phải là kỹ thuật giao tiếp xuất chúng, mà là hoa trái của một đời sống thân mật với Đấng ban sự khôn ngoan. Nó đẹp đẽ (như bạc cẩn), quý giá (như vàng), và có sức nâng đỡ, trang điểm cho hoàn cảnh.
Ước mong mỗi chúng ta, nhờ ở trong Đấng Christ là Sự Khôn Ngoân của Đức Chúa Trời (I Cô-rinh-tô 1:30), ngày càng trở nên những khí cụ được Chúa dùng để thốt ra những lời đem lại sự sống, sự chữa lành và vẻ đẹp cho những người xung quanh. Hãy để mỗi lời nói của chúng ta được trở nên như “trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc” – một món quà quý giá và đẹp đẽ được trao đi đúng thời điểm, làm sáng danh Cha trên trời.
“Lời nói phải thì Giống như trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc.” – Châm Ngôn 25:11